گلستان| زنگ خطر فرسایش خندقی
وجود بیش از 2 هزار و 400 خندق در استان
کارشناس آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان از وجود بیش از 2 هزار و 400 خندق کوچک و بزرگ در مناطق شمال و شرق استان خبر داد و گفت: طول برخی از این خندق‌ها بیش از 200 عمق 50 و عمق بیش از 20 متر است و همچنان در حال افزایش هستند. محمد عباسی اظهار داشت: کشورهای زیادی در دنیا با خندق و تبعات ناشی از آن درگیرند اما مقدار، اندازه و تأثیر بر اساس پوشش گیاهی، اقلیم، خاک و شیب زمین‌ها متفاوت است.
او بیان کرد: این نوع از فرسایش قابلیت‌های اقتصادی خاک را از بین برده و حاصلخیزی آن را نابود می‌کند و درنهایت به بروز آسیب‌های اجتماعی مانند مهاجرت‌های گسترده می‌انجامد. عباسی ادامه داد: یکی دیگر از عوامل ایجاد خندق‌ها، فرسایش‌های شیاری است که موجب به راه افتادن جریان روان آب و شستشوی خاک شده و بستر زمین را برای ایجاد یک پدیده جغرافیایی آسیب‌زننده فراهم می‌کند. او گفت: حذف پوشش گیاهی، تعلیف بیش‌ازاندازه در مراتع، جنگل‌زدایی و شخم اراضی شیب‌دار در جهت شیب با کمک به کانالیزه شدن جریان آب ازجمله عوامل انسانی تشدیدکننده ایجاد و گسترش خندق‌ها هستند که می‌تواند موجب جاری شدن بیشتر روان آب بیشتر، شستشوی خاک‌های مستعد و درنتیجه بسترسازی برای ایجاد خندق‌ها شود. عباسی گفت: اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان از سال‌های گذشته و باهدف کاهش این خسارت‌ها اقدام به ایجاد بندهای خاکی به‌عنوان مؤثرترین عامل جلوگیری از حرکت و رشد خندق‌ها در مناطق گوناگون استان کرد که نتایج مثبت حاصل از آن به افزایش بازدهی زمین‌ها و اراضی کشاورزی منجر شد. کارشناس آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزود: با شرایط جدید اقلیمی و تغییر الگوی بارش‌ها اگر فعالیت‌ها و تخریب انسانی طبیعت را مدیریت نکنیم با ایجاد خندق‌های بزرگ و عمیق، مرحله بحرانی پیش رو است.
پیشگیری با این بودجه امکان‌پذیر نیست
معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم در این زمینه گفت: امکان اجرای طرح‌های پیشگیرانه برای بیش از 2 هزار خندق گلستان با اعتبارات کنونی وجود ندارد اما تلاش می‌کنیم با اولویت‌بندی و ساخت سازه‌های مناسب در حاشیه مناطق مسکونی از بروز خسارت این پدیده‌ها به جوامع انسانی و اراضی کشاورزی جلوگیری کنیم. عبدالرحیم لطفی اظهار داشت: احداث بندهای خاکی در گلستان برای مهار خندق‌ها از سال 1378 آغاز شد که تاکنون 172 عدد از این سازه‌ها در مناطق گوناگون ساخته شد. او بیان کرد: امسال هم عملیات ساخت 8 سد خاکی برای مهار خندق‌ها در گلستان آغازشده که در صورت تزریق بیشتر اعتبارات امکان ساخت حداقل 15 بندخاکی دیگر نیز وجود دارد. معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزود: در کنار اجرای این طرح‌های عمرانی، بوته کاری و توسعه پوشش گیاهی در مناطق بالادستی هم در اولویت قرار دارد که توسعه آن می‌تواند منجر به تثبیت هر چه بیشتر خاک و کاهش امکان ایجاد خندق‌ها در پایین‌دست شود.
ایجاد آسیب جدی در صورت بی‌توجهی
همچنین استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان گفت: خندق‌ها عوارض طبیعی زمین ناشی از تخریب طبیعت هستند که اگر در مراحل اولیه مدیریت نشوند، کنترل خسارت‌های آن در آینده به‌صرف هزینه‌های بسیار زیاد و ساخت سازه‌های متعدد احتیاج دارد. محسن حسینعلی زاده اظهار داشت: همه خندق‌های کوچک قابلیت و پتانسیل تبدیل‌شدن به خندق‌های بزرگ را دارند و در صورت بی‌توجهی به عارضه‌هایی با شکاف فراوان و عمیق زمین و دارای امکان آسیب زدن جدی به خاک‌های حاصلخیز تبدیل می‌شوند. او بیان کرد: خندق‌های بزرگ که تعدادی از آن‌ها در شرق استان گلستان ایجادشده است قابل‌کنترل نبوده و راهی جز ساخت سدهای خاکی برای مهار و تثبیت خاک آن وجود ندارد. استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان افزود: اگر در مراحل اولیه به خندق‌های کوچک بی‌توجهی شده و زمینه برای تبدیل آن‌ها به عوارض طبیعی بزرگ‌تر فراهم شود، فقط صرف هزینه‌های فراوان و ساخت بندهای متعدد خاکی است که می‌تواند گلستان را از تبدیل‌شدن به منطقه‌ای با خندق‌های متعدد نجات دهد. حسینعلی زاده ادامه داد: خندق‌های کوچک که برنامه‌ای برای مهار و کنترل آن‌ها وجود نداشته باشد با هر بارش شدید باران و به راه افتادن جریان آب آرام‌آرام به خندق‌های بزرگ‌تر تبدیل‌شده و با گسترده شدن بیشتر شکاف، امکان کنترل آن دشوار می‌شود. او گفت: تغییر در پوشش گیاهی، بوته کنی و از بین بردن جنگل‌ها از عوامل اصلی ایجاد خندق است که توسعه پوشش گیاهی به نسبت ظرفیت مناطق می‌تواند از ایجاد خندق‌های جدید و یا گسترش خندق‌های کوچک جلوگیری کند.