یک گام تا خروج از حصر مالی
فشار مخالفان به نمایندگان مجلس برای تصویب‌نشدن لوایح مرتبط با FATF لحظه به لحظه بیشتر می‌شود. وکلای مردم در خانه ملت، قرار است به‌احتمال زیاد فردا(یکشنبه) نظر نهایی خود را درباره آخرین لایحه پیشنهادشده دولت در حوزه مقررات پولشویی موسوم به FATF اعلام کنند. تصویب‌نشدن لوایح چهارگانه دولت، به‌احتمال زیاد، نه فقط مسیر مالی اروپا، بلکه مسیر همکاری مالی ایران با بانک‌های چین، روسیه و هند را پرهزینه و سخت‌تر خواهد کرد. دولت رسما خواهان تصویب لوایح یادشده است و منتقدان و مخالفان دولت مصمم هستند به هر شکل ممکن جلوی آن را بگیرند. دولت و کارشناسان بانکی و اقتصادی می‌گویند احتمال دارد با تصویب‌نشدن لوایح باقیمانده، مسیر همکاری ایران با نظام مالی و پولی دنیا ناهموار شده و این‌بار نام ایران دوباره به فهرست سیاه مالی دنیا بازگردد، بنابراین هشدار می‌دهند باید خطر حصر ایران در این فهرست را جدی گرفت. گذشته از منتقدان و مخالفان داخلی که نگران پیامدهای احتمالی همکاری ایران در اجرای توصیه‌ها و الزامات گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF هستند، دست‌کم آمریکا، عربستان سعودی و رژیم اسرائیل هم سعی دارند به هر نحو ممکن ایران به فهرست سیاه مالی دنیا بازگردد تا پس از ناکامی‌های اخیر کاخ سفید در عرصه دیپلماسی و حقوق بین‌الملل برای انزوای جمهوری اسلامی ایران، یک دست‌انداز بزرگ بر سر راه ایجاد کانال ویژه همکاری نظام بانکی و مالی ایران با اتحادیه اروپا ایجاد شود؛ دست‌اندازی که حتی می‌تواند مذاکرات تهران – مسکو برای ایجاد یک کانال روسی برای نقل و انتقال ارز و مراودات تجاری بین ایران و روسیه را هم به چالش بکشاند. ایجاد ترس و نگرانی از شفافیت مالی ایران بدترین گزینه ممکن از گزینه‌های روی میز تصمیم‌سازان درباره همکاری با FATF است. منتقدان همچنان اصرار دارند FATF برای محاصره ایران ایجاد شده حال آنکه به این پرسش روشن پاسخ نمی‌دهند چرا فقط نام ایران و کره‌شمالی باید در فهرست سیاه مالی دنیا قرار گیرد، حال آنکه تقریبا همه کشورهای منطقه ازجمله عراق تیرماه امسال از این فهرست خارج شده و درحالی‌که سوریه هم در آستانه خروج از لیست‌سیاه قرار دارد و چند روز پیش گام نهایی برای پیوستن عربستان و بحرین به این موافقتنامه برداشته شد، به این ترتیب تصویب‌نشدن لوایح چهارگانه دولت می‌تواند ایران را حتی در بین کشورهای همسایه‌اش در یک حصر خود‌ساخته مالی قرار دهد.
9روز دیگر مذاکره در پاریس
23مهرماه امسال در پاریس کارشناسان ایرانی مذاکرات فشرده‌ای با گروه ویژه اقدام مالی خواهند داشت تا بلکه نام ایران از فهرست سیاه مالی دنیا برای همیشه خارج شود. درصورت بازگشت به لیست‌سیاه مالی، خطر انزوای مالی و بانکی ایران جدی است. نه‌فقط مقامات دولتی، که بسیاری از کارشناسان اقتصادی و مالی و پولی کشور معتقدند یکی از شروط تعامل بانکی و تسهیل تبادلات مالی بین‌المللی، رعایت الزاماتی است که FATF پیشنهاد داده و شورای‌عالی مبارزه با پولشویی هم، در گزارشی خواستار تصویب لوایح پیشنهادی دولت شده است. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست‌خارجی مجلس هشدار داده بود که درصورت بازگشت ایران به لیست‌سیاه مالی دنیا، حتی بانک‌های روسیه و چین هم حاضر به همکاری با بانک‌های کشور نخواهند شد زیرا شرط این کشورها به همراه برخی کشورهای طرف تجارت اصلی با ایران ازجمله هند هم پایبندی ایران به استانداردهای بین‌المللی است.
دلار؛ قاچاق و معمای FATF
تصویب لوایح مرتبط با همکاری ایران و FATF، دلار را ارزان می‌کند یا گران؟ منتقدان مدعی‌اند باعث افزایش نرخ ارز خواهد شد زیرا مسیرهای ورودی ارز آن‌هم به‌صورت اسکناس محدود خواهد شد. مدافعان بر این نظرند که مسیرهای مورد نظر منتقدان برای انتقال ارز، اگر قانونی و شفاف باشد، مشکلی به‌وجود نخواهد آمد، افزون بر اینکه با بهبود و تسهیل مناسبات مالی و بانکی با بانک‌های دنیا، فرایند نقل و انتقال ارز بهتر می‌شود. اختلاف بین منتقدان و مدافعان البته محدود به نقل و انتقالات فیزیکی ارز نمی‌شود و حتی می‌تواند عرصه تجارت خارجی را هم تحت‌تأثیر قرار دهد تا آنجا که مخالفان و منتقدان می‌گویند: شرکای تجاری طرف ایران به‌راحتی شناسایی شده و مسیر تجارت با دست‌اندازهای تازه‌ای مواجه می‌شود اما مدافعان همکاری با FATF و البته فعالان اقتصادی چنین نظری ندارند و معتقدند مسیر تجارت شفاف‌تر و رقابتی‌تر شده و دولت می‌تواند مانع تجارت مبتنی بر قاچاق کالا و ارز شود. برآیند انتقادها و دفاع‌های مطرح‌شده نشان می‌دهد نمایندگان مجلس باید مستقل تصمیم بگیرند که به کدام گزینه رأی می‌دهند؛ شفافیت مالی و خروج از انزوای مالی و پولی یا حفظ ابهام و فشار خارجی بر عرصه تجاری، بانکی و مالی با بازگشت ایران به لیست سیاه؟
هشدار مرکز پژوهش‌های مجلس
مرکز پژوهش‌های مجلس اردیبهشت‌ماه امسال در گزارشی مستند و کم‌سابقه ریشه کاهش همکاری بانک‌های دنیا با شبکه بانکی ایران را ناشی از تحریم‌ها ندانست و اعلام کرد: رعایت‌نکردن 5استاندارد مهم بین‌المللی ازجمله وضعیت نامطلوب بانک‌های کشور در مقابله با پولشویی، مبارزه با تأمین مالی تروریسم، بی‌توجهی به ایزوهای بانکی، شفافیت در گزارشگری مالی و ضعف بنیادین در شاخص‌های اصلی نظیر کفایت سرمایه، مدیریت ریسک و حاکمیت شرکتی باعث شده تا بانک‌های جهان نتوانند با بانک‌های ایران همکاری گسترده‌تری داشته باشند. بازوی تحقیقاتی مجلس فاش ساخته بود: وضعیت ایران در زمینه مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم مناسب نیست و به غیر از سال 2013 در تمام گزارش‌های بین‌المللی از سال 2012 تاکنون، ایران به‌عنوان پرریسک‌ترین کشور دنیا از نظر خطر پولشویی و تأمین مالی تروریسم رتبه‌بندی شده که البته دلیل رتبه بد ایران در این شاخص ناشی از سهم بالای گروه ویژه اقدام مالی دنیا موسوم به FATF به میزان 60درصد از یک سو و رأی کشورهایی چون آمریکا و عربستان به ضرر ایران از سوی دیگر بوده است.
دیپلمات‌ها و تریبون‌داران
چالش موافقان و مخالفان البته به اختلاف دیدگاه دیپلمات‌ها با برخی اشخاص و تریبون‌های خاص هم کشیده شده به‌گونه‌ای که پیش از این علی ماجدی، سفیر ایران در آلمان با بیان اینکه در مورد مقررات مربوط به پیوستن به FATF نمی‌توان چانه‌زنی کرد و کشوری را استثنا کرد، در پاسخ به این پرسش که مخالفان داخلی پیوستن ایران به FATF معتقدند این موضوع باعث می‌شود بودجه سازمان‌های نظامی ایران ازجمله سپاه برای دشمنان مشخص شود یا اینکه ایران نتواند از گروه‌هایی مانند حزب‌الله و حماس حمایت کند، اعلام کرد: در FATF کسی کاری به بودجه کشوری ندارد، فقط تأکید بر این است که روند شفاف باشد و اگر محدودیت‌هایی در سطح دیگری بر ما اعمال می‌شود، به این مقررات ارتباط ندارد. هفته گذشته هم حمید بعیدی‌نژاد، از مذاکره‌کنندگان ارشد ایران در پرونده برجام و سفیر ایران در انگلیس هم خواستار تصویب لوایح باقیمانده دولت برای همکاری با FATF شده بود.
بگذارید مجلس مستقل قانونگذاری کند
فشارها بر نمایندگان مجلس در حالی افزایش یافته که مقام معظم رهبری 30خرداد امسال تأکید کردند همانگونه که درباره «برخی کنوانسیون‌های بین‌المللی اخیرا مطرح شده در مجلس» گفتیم، مجلس که رشید و بالغ و عاقل است، باید مستقلا در موضوعاتی مثل مبارزه با تروریسم یا مبارزه با پولشویی قانونگذاری کند. اما در تازه‌ترین مخالفت با تصمیم‌گیری مجلس، محمدعلی موحدی کرمانی دبیرکل جامعه روحانیت مبارز با اشاره به بررسی FATF در مجلس، اعلام کرد: مجلس باید بیدار و مراقب باشد، حتما این یک چیز خطرناکی است، دشمن در این برنامه وارد شده و سهیم است و حتما باید نمایندگان مجلس با دقت لایحه را بررسی کنند. او تأکید کرد: اگر مجلس هم تصویب کند، من مطمئن هستم شورای نگهبان آن را رد خواهد کرد و این موضوع به مجمع تشخیص مصلحت نظام خواهد آمد. او مدعی شده با تصویب این معاهده اگر ما بخواهیم به حزب‌الله، انصارلله و امثال آنها کمک کنیم، جلوی ما را خواهند گرفت. البته وزارت خارجه این ادعا را که با تصویب لوایح مرتبط با FATF ممکن است ایران برای کمک به گروه‌های آزادی‌بخش با محدودیت مواجه شود، رد و اعلام کرده است: هر کشور یک فهرست ملی تروریستی دارد. ایران هم باید مطابق قانون و با نظر شورای‌عالی امنیت ملی، فهرست مورد نظر خود را تعیین و اعلام کند که کارهای مقدماتی آن در حال انجام است.