مولانا؛ آن چه نشان داده ایم
اگر همین الان به تقویم تان رجوع کنید، هشتم مهرماه را مصادف با بزرگداشت مولانا می بینید. زندگی و احوالات مولانا شاعر بزرگ و عارف بنام ایرانی، به خصوص دیدارش با شمس تبریزی، بستر بزرگی برای الهام و آفرینش آثار هنری در حوزه های ادبی، موسیقی و نمایشی است. امروز به بهانه بزرگداشت مولانا، نگاهی به آثاری داریم که تا به حال درباره زندگی او ساخته و پرداخته شده است. هرچند روایت ها در هر حوزه ای درباره مولانا می تواند عظیم و موثرتر از چیزی باشد که اینک در چنته ادب و هنر ایران و جهان است.
«دخترخوانده» و مولانا
سعیده قدس موسس یکی از بزرگ ترین موسسه های انسان دوستانه ایران یعنی محک است. نوشتن اولین کتاب او به نام «کیمیا خاتون» به گفته خود او، یک حادثه بوده است. حادثه ای که پس از برخورد با مزاری منتسب به شمس در مولتان پاکستان، برایش جذاب شد و در میان تحقیق ها به زندگی یک بانوی ایرانی به نام کیمیا خاتون رسید. این کتاب بیشتر به زندگی «کیمیاخاتون» دختر محمد شاه ایرانی و کرا خاتون می پردازد که پس از مرگ شوهرش به عنوان همسر دوم به عقد و ازدواج مولانا در آمده بود و سعی می کند بعد انسانی زندگی مولانا را که در سایه بعد روحانی اش مورد غفلت قرار گرفته است، روشن کند.
مولانا به روایت شعر
کیارستمی و «آتش در باد» مولانا
مولانا خود خالق چندین هزار بیت است و عباس کیارستمی نگاهی نو به اشعار ناب او داشته است. او در کتاب « آتش در باد»، ابیاتی از مولانا را طوری کنار هم چیده که به گفته خودش معلوم نباشد قسمتی از آن حذف شده است. او درباره این کتاب گفته بود: «امیدوارم شما هم وقتی کتاب را می‌خوانید فکر کنید که مولانا این غزل‌ها را دوبیتی یا سه‌بیتی گفته است. نگارش این کتاب هفت سال طول کشید و امیدوارم کسی به من بگوید این کار را به خوبی انجام داده‌ام؛ چون کار سختی بود.»
مولانا به روایت موسیقی
«صورتگر»ی مولانا
آلبوم «صورتگر» حکایتی شورانگیز و موسیقایی از زندگی مولاناست. شور این موسیقی را سالار عقیلی با آوازش، امین تارخ با روایتگری اش و علی پژوهشگر با آهنگ سازی خود می سازد. این آلبوم در اصل، داستان عشق به روایت مولاناست که از عشق خاکی تا رسیدن به عشق افلاکی را در برمی گیرد. پژوهشگر هفت سال برای آهنگ سازی این آلبوم زمان گذاشته و گفته است در روایت های این آلبوم، حسین الهی قمشه ای و علیرضا بدیع مشاوران ادبی اش بوده اند. آلبوم «صورتگر» با 11 قطعه موسیقایی درباره مولانا، تابستان امسال منتشر شد و قرار است در قالب کنسرت در کشورهای خارجی نیز روی صحنه برود.
شهرتی به اندازه شکسپیر برای «رومی»
سمفونی «رومی» اسم پروژه‌ای است که شماره یک آن «ناگفته» است. حافظ ناظری فرزند شوالیه آواز ایران، برای ضبط «ناگفته» در شش کشور، پنج هزار ساعت زمان گذاشته است. شهرام ناظری و نوازندگان جهانی بزرگی در ساخت این اثر حافظ را یاری کردند. او در این آلبوم با تلفیق موسیقی شرق و غرب به فرم منحصر به فرد موسیقایی رسیده و خود گفته است: «سمفونی نمایانگر فرهنگ موسیقی غرب و رومی مولانا نمایانگر فرهنگ شرق است.» این آلبوم زمستان سال 92 در آمریکا منتشر شد. نوازندگان این آلبوم در کل برنده 38 جایزه گرمی شده اند. حافظ ناظری می گوید: تا روزی که مطمئن شود مولانا به اندازه شکسپیر مشهور شده است، این راه را ادامه می دهد.
مولانا « امیربی گزند» چاوشی
غنای شعر مولانا، طرب انگیز است. محسن چاوشی یکی از خواننده هایی است که زیاد به سراغ اشعار مولانا می رود و از خواندن اشعار او و ترکیب آن با صدای خود یک سبک ویژه ساخته است. شش ترانه آلبوم موفق و به یادماندنی «امیر بی گزند» از اشعار مولاناست و در «من خود آن سیزدهم»، سه قطعه نیز از آن اوست. قطعه «برقص آ» نیز یکی از آهنگ های دیگری است که چاوشی برای ساخت آن، شعری از مولانا را خوانده است.
مولانا به روایت نمایش
«ساز و آواز و قصه» مولانابهمن سال 88 اتفاق تازه ای در آثار الهام گرفته از زندگی مولانا افتاد. تالار رودکی میزبان اپرای عروسکی«مولوی» بود. این اپرا بر اساس اشعار مثنوی معنوی و کلیات شمس نوشته شد و بهزاد عبدی، موسیقی آن را بر اساس موسیقی کلاسیک ایرانی، دستگاه ها و ردیف های آوازی آهنگ سازی کرد. کارگردانی بهروز غریب پور، صدای همایون شجریان در نقش شمس و محمد معتمدی در نقش مولانا و تسلط هر دو به آواز ایرانی جذابیت این اثر را دوچندان کرده است. ضبط موسیقی اپرای «مولوی» در اوکراین انجام و جالب این که بیش از صد عروسک ریسمانی برای به روی صحنه آمدن این اپرا ساخته شد. نسخه دی وی دی این اپرا در سال 88 و آلبوم صوتی آن در سال 95 منتشر شد.
مولانا به روایت فیلم وسریال
«جلال الدین» فاز اول زندگی مولانا
دست سینما و تلویزیون در تدوین و ساخت سریال و فیلم خالی است. دی ماه سال 93 سریالی به نام «جلال الدین» به کارگردانی شهرام اسدی و آرش معیریان پخش شد. این سریال در فاز اول خود، به کودکی مولانا در بلخ که جزئی از ایران آن روزها بوده است، می پرداخت. این سریال هنگام پخش مورد اقبال چندانی قرار نگرفت.
«دی کاپریو» غربی به جای « مولانا»ی شرقیفرازهای زندگی مولانا دست مایه خوبی برای فیلم نامه نویس هاست اما کمتر کارگردان و فیلم نامه نویسی به سراغ آن رفته است. البته چند سال پیش، «دیوید فرانزونی» فیلم نامه نویس«گلادیاتور» از ساخت فیلم زندگی «مولانا» شاعر و عارف بنام ایرانی خبر داد. البته این خبر به اندازه خبر بازی « لئوناردو دی کاپریو» در نقش مولانا، جنجال به راه نینداخت. جالب این که ترکیه هم قرار است در ساخت این فیلم با هالیوود همکاری کند اما گویا هنوز این فیلم در مرحله پیش تولید است. به هر حال هنوز دست سینماگران ایرانی از ساخت فیلمی درباره مولانا خالی است.
مولانا به روایت داستان
یک «ملت عشق» و یک مولانا
«دخترخوانده» و مولانا
سعیده قدس موسس یکی از بزرگ ترین موسسه های انسان دوستانه ایران یعنی محک است. نوشتن اولین کتاب او به نام «کیمیا خاتون» به گفته خود او، یک حادثه بوده است. حادثه ای که پس از برخورد با مزاری منتسب به شمس در مولتان پاکستان، برایش جذاب شد و در میان تحقیق ها به زندگی یک بانوی ایرانی به نام کیمیا خاتون رسید. این کتاب بیشتر به زندگی «کیمیاخاتون» دختر محمد شاه ایرانی و کرا خاتون می پردازد که پس از مرگ شوهرش به عنوان همسر دوم به عقد و ازدواج مولانا در آمده بود و سعی می کند بعد انسانی زندگی مولانا را که در سایه بعد روحانی اش مورد غفلت قرار گرفته است، روشن کند.
مولانا به روایت شعر
کیارستمی و «آتش در باد» مولانا
مولانا خود خالق چندین هزار بیت است و عباس کیارستمی نگاهی نو به اشعار ناب او داشته است. او در کتاب « آتش در باد»، ابیاتی از مولانا را طوری کنار هم چیده که به گفته خودش معلوم نباشد قسمتی از آن حذف شده است. او درباره این کتاب گفته بود: «امیدوارم شما هم وقتی کتاب را می‌خوانید فکر کنید که مولانا این غزل‌ها را دوبیتی یا سه‌بیتی گفته است. نگارش این کتاب هفت سال طول کشید و امیدوارم کسی به من بگوید این کار را به خوبی انجام داده‌ام؛ چون کار سختی بود.»
مولانا به روایت موسیقی
«صورتگر»ی مولانا
آلبوم «صورتگر» حکایتی شورانگیز و موسیقایی از زندگی مولاناست. شور این موسیقی را سالار عقیلی با آوازش، امین تارخ با روایتگری اش و علی پژوهشگر با آهنگ سازی خود می سازد. این آلبوم در اصل، داستان عشق به روایت مولاناست که از عشق خاکی تا رسیدن به عشق افلاکی را در برمی گیرد. پژوهشگر هفت سال برای آهنگ سازی این آلبوم زمان گذاشته و گفته است در روایت های این آلبوم، حسین الهی قمشه ای و علیرضا بدیع مشاوران ادبی اش بوده اند. آلبوم «صورتگر» با 11 قطعه موسیقایی درباره مولانا، تابستان امسال منتشر شد و قرار است در قالب کنسرت در کشورهای خارجی نیز روی صحنه برود.
شهرتی به اندازه شکسپیر برای «رومی»
سمفونی «رومی» اسم پروژه‌ای است که شماره یک آن «ناگفته» است. حافظ ناظری فرزند شوالیه آواز ایران، برای ضبط «ناگفته» در شش کشور، پنج هزار ساعت زمان گذاشته است. شهرام ناظری و نوازندگان جهانی بزرگی در ساخت این اثر حافظ را یاری کردند. او در این آلبوم با تلفیق موسیقی شرق و غرب به فرم منحصر به فرد موسیقایی رسیده و خود گفته است: «سمفونی نمایانگر فرهنگ موسیقی غرب و رومی مولانا نمایانگر فرهنگ شرق است.» این آلبوم زمستان سال 92 در آمریکا منتشر شد. نوازندگان این آلبوم در کل برنده 38 جایزه گرمی شده اند. حافظ ناظری می گوید: تا روزی که مطمئن شود مولانا به اندازه شکسپیر مشهور شده است، این راه را ادامه می دهد.
مولانا « امیربی گزند» چاوشی
غنای شعر مولانا، طرب انگیز است. محسن چاوشی یکی از خواننده هایی است که زیاد به سراغ اشعار مولانا می رود و از خواندن اشعار او و ترکیب آن با صدای خود یک سبک ویژه ساخته است. شش ترانه آلبوم موفق و به یادماندنی «امیر بی گزند» از اشعار مولاناست و در «من خود آن سیزدهم»، سه قطعه نیز از آن اوست. قطعه «برقص آ» نیز یکی از آهنگ های دیگری است که چاوشی برای ساخت آن، شعری از مولانا را خوانده است.
مولانا به روایت نمایش
«ساز و آواز و قصه» مولانابهمن سال 88 اتفاق تازه ای در آثار الهام گرفته از زندگی مولانا افتاد. تالار رودکی میزبان اپرای عروسکی«مولوی» بود. این اپرا بر اساس اشعار مثنوی معنوی و کلیات شمس نوشته شد و بهزاد عبدی، موسیقی آن را بر اساس موسیقی کلاسیک ایرانی، دستگاه ها و ردیف های آوازی آهنگ سازی کرد. کارگردانی بهروز غریب پور، صدای همایون شجریان در نقش شمس و محمد معتمدی در نقش مولانا و تسلط هر دو به آواز ایرانی جذابیت این اثر را دوچندان کرده است. ضبط موسیقی اپرای «مولوی» در اوکراین انجام و جالب این که بیش از صد عروسک ریسمانی برای به روی صحنه آمدن این اپرا ساخته شد. نسخه دی وی دی این اپرا در سال 88 و آلبوم صوتی آن در سال 95 منتشر شد.
مولانا به روایت فیلم وسریال
«جلال الدین» فاز اول زندگی مولانا
دست سینما و تلویزیون در تدوین و ساخت سریال و فیلم خالی است. دی ماه سال 93 سریالی به نام «جلال الدین» به کارگردانی شهرام اسدی و آرش معیریان پخش شد. این سریال در فاز اول خود، به کودکی مولانا در بلخ که جزئی از ایران آن روزها بوده است، می پرداخت. این سریال هنگام پخش مورد اقبال چندانی قرار نگرفت.
«دی کاپریو» غربی به جای « مولانا»ی شرقیفرازهای زندگی مولانا دست مایه خوبی برای فیلم نامه نویس هاست اما کمتر کارگردان و فیلم نامه نویسی به سراغ آن رفته است. البته چند سال پیش، «دیوید فرانزونی» فیلم نامه نویس«گلادیاتور» از ساخت فیلم زندگی «مولانا» شاعر و عارف بنام ایرانی خبر داد. البته این خبر به اندازه خبر بازی « لئوناردو دی کاپریو» در نقش مولانا، جنجال به راه نینداخت. جالب این که ترکیه هم قرار است در ساخت این فیلم با هالیوود همکاری کند اما گویا هنوز این فیلم در مرحله پیش تولید است. به هر حال هنوز دست سینماگران ایرانی از ساخت فیلمی درباره مولانا خالی است.