افزایش خودکشی با ضریب روبه‌رشد در کشور
چند روز پیش خبر خودکشی سه نوجوان و جوان ۱۵ ،۱۶ و ۲۲ ساله در نیشابور رسانه‌ای شد. در رابطه با مرگ این سه جوان گمانه‌های زیادی زده شد از شرکت در چالش مومو تا ارتباط داشتن این سه خودکشی به هم که در نهایت تمام حرف و حدیث‌ها تکذیب شد.
پس از آن بود که علیرضا قامتی، فرماندار شهرستان نیشابور ضمن تأیید اخبار منتشر شده مبنی بر خودکشی سه نوجوان و جوان در این شهرستان عنوان کرد: پس از وقوع این حوادث در مدت ۲۴ ساعت این موضوع توسط امنیت اجتماعی و مجموعه مدیریت شهرستان بررسی و مشخص شد که هر سه مورد خودکشی به دلیل اختلافات خانوادگی به وقوع پیوسته است.
اگر کمی به عقب برگردیم حتماً دختران جوانی که پیش از خودکشی از روی پل عابر پیاده از خود فیلم گرفته و در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده بودند، یا خودکشی‌های عجیب چند تن از دانش‌آموزان در همان روزها را به یاد می‌آوریم. چند هفته پیش هم خودکشی پسرک جنوبی به خاطر نداشتن تلفن همراه هوشمند و عقب افتادن از همکلاسی‌هایش هنوز به روشنی در ذهنمان مانده است. در مورد خودکشی‌های جوانان مثال‌های زیادی می‌شود زد که یادآوری تمام آن‌ها در این گزارش نمی‌گنجد. با این حال موضوعی که در این گزارش به آن پرداخته می‌شود این است که چرا در سال‌ها و ماه‌های اخیر آمار خودکشی در جوانان و نوجوانان تا این اندازه بالا رفته است.
سیر صعودی و نگران‌کننده خودکشی در ایران
آمارهای مسئولان از خودکشی در ایران ترسناک شده است. اخیراً، محمدمهدی تندگویان، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان با اشاره به رتبه ایران در خودکشی از افزایش خودکشی در کشور خبر داد و افزود: آن‌طور که به نظر می‌رسد، خودکشی در کشور با ضریب روبه‌رشدی در حال افزایش است و طبق آمار منتشر شده عمده آن‌ها بین سنین ۱۵ تا ۳۵ سال رخ می‌دهد، اما امسال ما شاهد خودکشی‌های نوجوانان زیر ۱۵ سال هم بودیم که جای تأسف دارد.
تندگویان درخصوص علت عمده خودکشی گفت: به اعتقاد من بخش زیادی از خودکشی‌ها به اوضاع اقتصادی کشور و موضوع معیشتی مردم بازمی‌گردد و از آنجایی که نوجوانان هم در فضای مجازی حضور پررنگی دارند و حداقل برای شرکت در کلاس‌های آنلاین باید گوشی و تبلت داشته باشند، مدل زندگی خود را با دیگران و همسالان مقایسه می‌کنند و وقتی به این کمبود برسند که چرا مانند دیگران زندگی نمی‌کنند ممکن است دست به خودکشی بزنند که این یکی از آفت‌های فضای مجازی است.
معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان تصریح کرد: عدم نظارت بر موضوعات اجتماعی و اخلاقی بین خانواده‌ها یکی دیگر از کمبودهایی است که در جامعه وجود دارد که این موضوع پیوند قوی با عدم حضور مددکاران در بین خانواده‌ها دارد.
استقبال جوانان از خودکشی
چندی پیش خبرگزاری برنا با توجه آمارهای پزشکی قانونی و وزارت بهداشت گفته بود در سال ۹۷ میزان خودکشی نوجوانان در ایران ۲۰ درصد بوده است. این رقمی بسیار نگران‌کننده است. در گزارش همچنین آمده است: بیشتر جوانانی که دست به این کار می‌زنند در سطح تحصیلات ابتدایی و راهنمایی هستند و خودکشی در میان دانش‌آموختگان لیسانس و بالا‌تر کمتر رواج دارد.
مجید ابهری، رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی، درباره دلایل خودکشی در میان نوجوان به موارد عدیده‌ای اشاره کرده است. به گفته او بیماری‌ها و اختلال‌های مربوط به بهداشت روان، اضطراب و افسردگی، متغیرهای ژنتیکی، بحران بلوغ، تغییرات هورمونی، بیماری‌های جسمی و دردهای مزمن، ضعف عزت نفس، احساس ناامیدی و ناتوانی، فقدان و یا بحران در هویت و شناخت خود، آشفتگی در هویت جنسی، کنترل تکانه‌ای ضعیف.
معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان: خودکشی در کشور با ضریب روبه رشدی در حال افزایش است و طبق آمار منتشر شده عمده آن‌ها بین سنین ۱۵ تا ۳۵ سال رخ می‌دهد، اما امسال ما شاهد خودکشی‌های نوجوانان زیر ۱۵ سال هم بودیم که جای تأسف دارد
از نظر او بسیاری عوامل دیگر نیز در تقویت انگیزه خودکشی در نوجوانان مؤثرند. ازجمله: سطح بالای استرس و فشار برای موفقیت، ترس از تحقیر، خودبینی، انعطاف‌ناپذیری، درک ناپخته از مرگ، گرایش به عرفان‌های کاذب، فقدان مهارت‌های سازگاری و تاب‌آوری برای حل مسئله، تصمیم‌گیری، کنترل خشم، حل تعارض، همچنین وجود پیشینه خانوادگی در زمینه خودکشی.»
خودکشی با مسمومیت دارویی
یکی از راه‌های خودکشی که به‌تازگی طرفداران زیادی پیدا کرده، خودکشی از طرق مسمومیت دارویی است. در بسیاری از شهرهای غربی کشور خودکشی در سنین پایین و با استفاده از قرص برنج سال‌هاست که باب شده و جوانان زیادی بر اثر خوردن این قرص شیمیایی به زندگی خود پایان داده‌اند. نکته قابل تأمل در این رابطه این است که بسیاری از بیمارستان‌های این مناطق با وجود تعداد بالای خودکشی حتی آزمایشگاه‌های سم‌شناسی ندارند تا بتوانند به افراد کمک کنند. با این حال چندی پیش خبرگزاری ایسنا در گزارشی از بالا رفتن آمار استفاده از دارو برای خودکشی خبر داده است.
دکتر یسنا به‌منش، رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع‌رسانی فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو بیان کرد: با توجه به آمار منتشر شده از سوی سازمان پزشکی قانونی کشور درخصوص مرگ‌ومیر ناشی از مسمومیت با داروها، شاهدیم که طی هشت سال اخیر رفته‌رفته تعداد موارد مرگ ناشی از مسمومیت‌های دارویی در حال افزایش بوده است. بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، متأسفانه متادون که یک داروی مسکن مخدر است و در درمان اعتیاد به مواد مخدر تجویز می‌شود، به دلیل اقبالی که افراد معتاد به مصرف آن دارند، قاچاق شده و درنتیجه مصرف بدون تجویز پزشک و یا مصرف بیش از حد درمانی و یا مصرف اتفاقی شربت آن توسط کودکان، به‌تنهایی دلیل مسمومیت و مرگ 1601 نفر در سال 1398 و 730 نفر در پنج ماه نخست سال 1399 بوده است.
بنا بر گفته‌های او ترامادول نیز جزو داروهای مسکن مخدر محسوب شده و برای کنترل دردهای شدید استفاده می‌شود که این دارو هم مورد سوءمصرف قرار می‌گیرد و بر اساس آمار سازمان پزشک قانونی سوءمصرف ترامادول، منجر به مرگ 269 نفر در سال 1398 و 89 نفر در پنج ماه اول سال 1399 شده است. مسمومیت با بقیه داروها علت مرگ 506 نفر در سال 1398 و مرگ 243 نفر در پنج ماه اول سال 1399 بوده است.
رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع‌رسانی فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو گفت: به‌طور کلی مسمومیت‌های دارویی، اعم از مسمومیت با متادون، ترامادول و بقیه داروها از دیگر دسته‌های درمانی، در سال گذشته، منجر به مرگ دو هزار و 376 نفر شده و در پنج ماه نخست سال جاری، منجر به مرگ یک هزار و 62 نفر شده است. مرگ ناشی از مسمومیت دارویی در کشور ما، بعد از مرگ ناشی از مسمومیت و سوءمصرف مواد و با در اختیار داشتن 28 تا 31 درصد از کل موارد مرگ‌ومیر در این حوزه در رتبه دوم قرار دارد.
48 درصد از کل مسمومیت‌های مراجعه شده به بیمارستان‌ها در سال گذشته، تعمدی بوده است، اما در مورد مسمومیت‌های دارویی نزدیک به 80 درصد از موارد، تعمدی و با هدف خودکشی اتفاق می‌افتد
80 درصد از مسمومیت‌های دارویی تعمدی است
به منش در ادامه خاطرنشان می‌کند که شیوع مسمومیت دارویی در شهرهای ایران متفاوت است. بر این اساس در بیمارستان‌های شهرهای مازندران، گیلان، گلستان و اسفراین مراجعات مسمومیت‌های دارویی، درصد بالاتری را نسبت به دیگر مسمومیت‌ها به خود اختصاص داده است و بین 50 تا 77 درصد از کل مراجعات مسمومیت را به خود اختصاص می‌دهند. این در حالی است که بیشترین تعداد مراجعه مسمومیت‌های دارویی در بیمارستان‌های لقمان حکیم که زیر نظر دانشگاه شهید بهشتی تهران است، با شش هزار و 940 مراجعه مسمومیت دارویی و سپس مشهد، گیلان، مازندران، آذربایجان غربی، به ترتیب بین پنج هزار و 334 تا چهار هزار و 139 مراجعه مسمومیت دارویی در سال 1398 بوده است.
او همچنین با ارائه یک سری آمار پرده از تعمدی بودن برخی مسمومیت‌های دارویی برداشته است. به گفته او گرچه تنها 48 درصد از کل مسمومیت‌های مراجعه شده به بیمارستان‌ها در سال گذشته، علت تعمدی دارد، اما در مورد مسمومیت‌های دارویی نزدیک به 80 درصد از موارد تعمدی و با هدف خودکشی اتفاق می‌افتد. این در حالی است که مسمومیت‌های دارویی در کودکان با شیوع کمتر از چهار درصد و اغلب به‌صورت اتفاقی و در اثر کنجکاوی کودک و یا اشتباه والدین رخ می‌دهد.
در رأس داروهایی که منجر به مسمومیت دارویی می‌شوند؛ اما داروهای اعصاب و روان است. در بزرگسالان داروهای مؤثر در بیماری‌های اعصاب و روان خصوصاً داروهای آرام‌بخش، ضدافسردگی و ضد جنون و سپس مسکن‌های غیرمخدر، عهده‌دار نزدیک به 70 درصد از موارد مسمومیت دارویی هستند. در آخر اینکه زندگی کردن در این روزها برای هیچ‌کدام از ما راحت نیست و این شرایط بار مضاعفی روی دوش جوانان گذاشته است. قیمت‌های نجومی و عجیب‌وغریب خانه، مایحتاج اصلی زندگی و ... باعث شده تا جوان بیش از همیشه در گرفتاری‌های زندگی دست و پا بزنند. همین امر منجر به ناامیدی و تصمیمات ناگهانی برای پایان دادن به زندگی می‌شود. بهتر است مسئولین جامعه برای بهبود وضعیت جوانان راهکارهایی بیاندیشند تا بیش از این شاهد سیر صعودی خودکشی به‌ویژه در جوانان و نوجوانان نباشیم.
اگر کمی به عقب برگردیم حتماً دختران جوانی که پیش از خودکشی از روی پل عابر پیاده از خود فیلم گرفته و در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده بودند، یا خودکشی‌های عجیب چند تن از دانش‌آموزان در همان روزها را به یاد می‌آوریم. چند هفته پیش هم خودکشی پسرک جنوبی به خاطر نداشتن تلفن همراه هوشمند و عقب افتادن از همکلاسی‌هایش هنوز به روشنی در ذهنمان مانده است. در مورد خودکشی‌های جوانان مثال‌های زیادی می‌شود زد که یادآوری تمام آن‌ها در این گزارش نمی‌گنجد. با این حال موضوعی که در این گزارش به آن پرداخته می‌شود این است که چرا در سال‌ها و ماه‌های اخیر آمار خودکشی در جوانان و نوجوانان تا این اندازه بالا رفته است.
سیر صعودی و نگران‌کننده خودکشی در ایران
آمارهای مسئولان از خودکشی در ایران ترسناک شده است. اخیراً، محمدمهدی تندگویان، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان با اشاره به رتبه ایران در خودکشی از افزایش خودکشی در کشور خبر داد و افزود: آن‌طور که به نظر می‌رسد، خودکشی در کشور با ضریب روبه‌رشدی در حال افزایش است و طبق آمار منتشر شده عمده آن‌ها بین سنین ۱۵ تا ۳۵ سال رخ می‌دهد، اما امسال ما شاهد خودکشی‌های نوجوانان زیر ۱۵ سال هم بودیم که جای تأسف دارد.
تندگویان درخصوص علت عمده خودکشی گفت: به اعتقاد من بخش زیادی از خودکشی‌ها به اوضاع اقتصادی کشور و موضوع معیشتی مردم بازمی‌گردد و از آنجایی که نوجوانان هم در فضای مجازی حضور پررنگی دارند و حداقل برای شرکت در کلاس‌های آنلاین باید گوشی و تبلت داشته باشند، مدل زندگی خود را با دیگران و همسالان مقایسه می‌کنند و وقتی به این کمبود برسند که چرا مانند دیگران زندگی نمی‌کنند ممکن است دست به خودکشی بزنند که این یکی از آفت‌های فضای مجازی است.
معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان تصریح کرد: عدم نظارت بر موضوعات اجتماعی و اخلاقی بین خانواده‌ها یکی دیگر از کمبودهایی است که در جامعه وجود دارد که این موضوع پیوند قوی با عدم حضور مددکاران در بین خانواده‌ها دارد.
استقبال جوانان از خودکشی
چندی پیش خبرگزاری برنا با توجه آمارهای پزشکی قانونی و وزارت بهداشت گفته بود در سال ۹۷ میزان خودکشی نوجوانان در ایران ۲۰ درصد بوده است. این رقمی بسیار نگران‌کننده است. در گزارش همچنین آمده است: بیشتر جوانانی که دست به این کار می‌زنند در سطح تحصیلات ابتدایی و راهنمایی هستند و خودکشی در میان دانش‌آموختگان لیسانس و بالا‌تر کمتر رواج دارد.
مجید ابهری، رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی، درباره دلایل خودکشی در میان نوجوان به موارد عدیده‌ای اشاره کرده است. به گفته او بیماری‌ها و اختلال‌های مربوط به بهداشت روان، اضطراب و افسردگی، متغیرهای ژنتیکی، بحران بلوغ، تغییرات هورمونی، بیماری‌های جسمی و دردهای مزمن، ضعف عزت نفس، احساس ناامیدی و ناتوانی، فقدان و یا بحران در هویت و شناخت خود، آشفتگی در هویت جنسی، کنترل تکانه‌ای ضعیف.
معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان: خودکشی در کشور با ضریب روبه رشدی در حال افزایش است و طبق آمار منتشر شده عمده آن‌ها بین سنین ۱۵ تا ۳۵ سال رخ می‌دهد، اما امسال ما شاهد خودکشی‌های نوجوانان زیر ۱۵ سال هم بودیم که جای تأسف دارد
از نظر او بسیاری عوامل دیگر نیز در تقویت انگیزه خودکشی در نوجوانان مؤثرند. ازجمله: سطح بالای استرس و فشار برای موفقیت، ترس از تحقیر، خودبینی، انعطاف‌ناپذیری، درک ناپخته از مرگ، گرایش به عرفان‌های کاذب، فقدان مهارت‌های سازگاری و تاب‌آوری برای حل مسئله، تصمیم‌گیری، کنترل خشم، حل تعارض، همچنین وجود پیشینه خانوادگی در زمینه خودکشی.»
خودکشی با مسمومیت دارویی
یکی از راه‌های خودکشی که به‌تازگی طرفداران زیادی پیدا کرده، خودکشی از طرق مسمومیت دارویی است. در بسیاری از شهرهای غربی کشور خودکشی در سنین پایین و با استفاده از قرص برنج سال‌هاست که باب شده و جوانان زیادی بر اثر خوردن این قرص شیمیایی به زندگی خود پایان داده‌اند. نکته قابل تأمل در این رابطه این است که بسیاری از بیمارستان‌های این مناطق با وجود تعداد بالای خودکشی حتی آزمایشگاه‌های سم‌شناسی ندارند تا بتوانند به افراد کمک کنند. با این حال چندی پیش خبرگزاری ایسنا در گزارشی از بالا رفتن آمار استفاده از دارو برای خودکشی خبر داده است.
دکتر یسنا به‌منش، رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع‌رسانی فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو بیان کرد: با توجه به آمار منتشر شده از سوی سازمان پزشکی قانونی کشور درخصوص مرگ‌ومیر ناشی از مسمومیت با داروها، شاهدیم که طی هشت سال اخیر رفته‌رفته تعداد موارد مرگ ناشی از مسمومیت‌های دارویی در حال افزایش بوده است. بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، متأسفانه متادون که یک داروی مسکن مخدر است و در درمان اعتیاد به مواد مخدر تجویز می‌شود، به دلیل اقبالی که افراد معتاد به مصرف آن دارند، قاچاق شده و درنتیجه مصرف بدون تجویز پزشک و یا مصرف بیش از حد درمانی و یا مصرف اتفاقی شربت آن توسط کودکان، به‌تنهایی دلیل مسمومیت و مرگ 1601 نفر در سال 1398 و 730 نفر در پنج ماه نخست سال 1399 بوده است.
بنا بر گفته‌های او ترامادول نیز جزو داروهای مسکن مخدر محسوب شده و برای کنترل دردهای شدید استفاده می‌شود که این دارو هم مورد سوءمصرف قرار می‌گیرد و بر اساس آمار سازمان پزشک قانونی سوءمصرف ترامادول، منجر به مرگ 269 نفر در سال 1398 و 89 نفر در پنج ماه اول سال 1399 شده است. مسمومیت با بقیه داروها علت مرگ 506 نفر در سال 1398 و مرگ 243 نفر در پنج ماه اول سال 1399 بوده است.
رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع‌رسانی فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو گفت: به‌طور کلی مسمومیت‌های دارویی، اعم از مسمومیت با متادون، ترامادول و بقیه داروها از دیگر دسته‌های درمانی، در سال گذشته، منجر به مرگ دو هزار و 376 نفر شده و در پنج ماه نخست سال جاری، منجر به مرگ یک هزار و 62 نفر شده است. مرگ ناشی از مسمومیت دارویی در کشور ما، بعد از مرگ ناشی از مسمومیت و سوءمصرف مواد و با در اختیار داشتن 28 تا 31 درصد از کل موارد مرگ‌ومیر در این حوزه در رتبه دوم قرار دارد.
48 درصد از کل مسمومیت‌های مراجعه شده به بیمارستان‌ها در سال گذشته، تعمدی بوده است، اما در مورد مسمومیت‌های دارویی نزدیک به 80 درصد از موارد، تعمدی و با هدف خودکشی اتفاق می‌افتد
80 درصد از مسمومیت‌های دارویی تعمدی است
به منش در ادامه خاطرنشان می‌کند که شیوع مسمومیت دارویی در شهرهای ایران متفاوت است. بر این اساس در بیمارستان‌های شهرهای مازندران، گیلان، گلستان و اسفراین مراجعات مسمومیت‌های دارویی، درصد بالاتری را نسبت به دیگر مسمومیت‌ها به خود اختصاص داده است و بین 50 تا 77 درصد از کل مراجعات مسمومیت را به خود اختصاص می‌دهند. این در حالی است که بیشترین تعداد مراجعه مسمومیت‌های دارویی در بیمارستان‌های لقمان حکیم که زیر نظر دانشگاه شهید بهشتی تهران است، با شش هزار و 940 مراجعه مسمومیت دارویی و سپس مشهد، گیلان، مازندران، آذربایجان غربی، به ترتیب بین پنج هزار و 334 تا چهار هزار و 139 مراجعه مسمومیت دارویی در سال 1398 بوده است.
او همچنین با ارائه یک سری آمار پرده از تعمدی بودن برخی مسمومیت‌های دارویی برداشته است. به گفته او گرچه تنها 48 درصد از کل مسمومیت‌های مراجعه شده به بیمارستان‌ها در سال گذشته، علت تعمدی دارد، اما در مورد مسمومیت‌های دارویی نزدیک به 80 درصد از موارد تعمدی و با هدف خودکشی اتفاق می‌افتد. این در حالی است که مسمومیت‌های دارویی در کودکان با شیوع کمتر از چهار درصد و اغلب به‌صورت اتفاقی و در اثر کنجکاوی کودک و یا اشتباه والدین رخ می‌دهد.
در رأس داروهایی که منجر به مسمومیت دارویی می‌شوند؛ اما داروهای اعصاب و روان است. در بزرگسالان داروهای مؤثر در بیماری‌های اعصاب و روان خصوصاً داروهای آرام‌بخش، ضدافسردگی و ضد جنون و سپس مسکن‌های غیرمخدر، عهده‌دار نزدیک به 70 درصد از موارد مسمومیت دارویی هستند. در آخر اینکه زندگی کردن در این روزها برای هیچ‌کدام از ما راحت نیست و این شرایط بار مضاعفی روی دوش جوانان گذاشته است. قیمت‌های نجومی و عجیب‌وغریب خانه، مایحتاج اصلی زندگی و ... باعث شده تا جوان بیش از همیشه در گرفتاری‌های زندگی دست و پا بزنند. همین امر منجر به ناامیدی و تصمیمات ناگهانی برای پایان دادن به زندگی می‌شود. بهتر است مسئولین جامعه برای بهبود وضعیت جوانان راهکارهایی بیاندیشند تا بیش از این شاهد سیر صعودی خودکشی به‌ویژه در جوانان و نوجوانان نباشیم.