بسته‌هاي نمايشي نوسازي بافت فرسوده
صرفه اقتصادی پایین سرمایه‌گذاری در بافت‌های فرسوده در مقایسه با سایر نقاط شهر نیز از دیگر موانع نوسازی به‌شمار می‌رود. همچنین باتوجه به اجاره پایین خانه واقع در بافت‌های فرسوده، سهم قابل‌توجه اجاره‌نشینی در این بافت‌ها و وابستگی معیشت مالکان و مستاجران به این نوع از سکونت، نوسازی و بهسازی بخش‌هایی از بافت فرسوده با چالش جدی مواجه می‌شود.بافت فرسوده هچون بمب ساعتي در كشور است، به‌گفته عضو کمیسیون عمران مجلس، ۲۰ درصد از جمعیت شهری در بافت‌های فرسوده سکونت دارند. حدود 72 هزار هکتار بافت فرسوده و 55 هزار هکتار بافت حاشیه در شهرها وجود دارد كه براساس آمار 8 میلیون نفر در بافت‌های فرسوده و 11 میلیون نفر از آن‌ها در بافت حاشیه شهرها ساکن هستند. زندگي 19 ميليون نفر تنها به‌دليل زندگي در بافت فرسوده كشور درخطر است، خطري كه كمتر مسئولي به آن توجه كرده است.
براساس آمار بيش از سه هزار و 270 هکتار بافت فرسوده در اين شهر وجود دارد كه 22 درصد پلاک‌هاي تهران را به‌خود اختصاص داده است.بافت فرسوده‌اي كه همچون آتش زير خاكستر هر لحظه امكان شعله‌ور شدن و وقوع يك فاجعه در آن وجود دارد. تراكم بالاي جمعيت و نفوذناپذيري آن در مواقع بحراني براي امدادرساني مهم‌ترين مشخصات بافت‌هاي فرسوده است. همين دو عامل موجب شده كه بافت فرسوده مورد توجه قرار گيرد و نوسازي آن يكي از دغدغه‌هاي اصلي كارشناسان مديريت شهري كشور باشد.
درچند سال اخير نوسازي بافت فرسوده مطرح شده است؛ شهرداري بسته‌هاي تشويقي براي نوسازي بافت‌هاي فرسوده تهران ارائه كرده است اما اين بسته‌هاي تشويقي با استقبال مالكان بافت‌هاي فرسوده مواجه نشده است. به‌جرات مي‌توان گفت پاشنه آشيل شهرداري تهران بحث ساخت و ساز است. تراكم‌فروشي، شهرفروشي، ساخت خانه‌هاي غيراستاندارد و ... چالش‌هاي اصلي مديران شهري تهران بوده است كه از مساله ساخت و ساز نشات مي‌گيرد. بسياري از خانه‌ها به‌دور از چشم مهندسان ناظر يا جلوي چشم آن‌ها بدون رعايت استانداردهاي لازم ساخته مي‌شوند و از آنجاكه استانداردهاي اوليه در آن‌ها رعايت نشده است، ناپايدار و درنهايت فرسوده محسوب مي‌شوند. براساس آمار، 43درصد از کل واحدهای مسکونی تهران ناپایدار هستند و هر روز به اين آمار افزوده مي‌شود.
تهران درحال تقسيم به دو نيمه محله‌هاي فقرنشين و محله‌هاي مرفه‌نشين است. در مساله بافت‌هاي فرسوده نيز مي‌توان اين موضوع را به‌روشني ديد. قالب بافت فرسوده در مناطقي واقع شده كه شهروندان از سطح درآمدي پايين‌تري برخوردار بوده‌اند. بافت‌هاي فرسوده تهران بیشتر در محدوده مرکزی شهر و در مناطق 12، 11 و 10 و همچنین مناطق حاشیه‌ای محدوده مرکزی مانند مناطق 15، 14، 7 و 17 متمرکز شده است.
وزارت راه و شهرسازي تعريف مشخصي براي بافت‌هاي فرسوده ارائه كرده است. طبق اين تعريف، بافت فرسوده به محلاتي گفته مي‌شود كه در آن ساختمان‌ها ناپایدارند و با مصالح کم‌کیفیت ساخته شده‌اند به گونه‌ای که در مقابل زلزله ناایمن هستند و دسترسی ساکنان به خدمات شهری، خدمات بهداشتی، درمانی و خدمات آموزشی امکان‌پذیر نیست و یا به‌شدت با محدودیت مواجه است. براساس برنامه پنج ساله چهارم توسعه کشور، بافت‌هاي فرسوده بايد در 10 سال نوسازي شوند؛ اتفاقي كه در تهران تاكنون رخ نداده است.
مديران شهري تهران از طرح‌هاي تشويقي بسياري براي نوسازي بافت فرسوده خبر مي‌دهند. درصورت نوسازی در پلاک‌های واقع در بافت فرسوده مصوب تسهیلاتی مانند وام مسکن، معافیت کامل از پرداخت عوارض، واگذاری یک طبقه متراکم تشویقی حفظ امتیاز انشعابات آب و برق و گاز، صدور پروانه ساختمانی بر اساس تجمیع فیزیکی پلاک‌ها و موکول کردن تجمیع ثبتی به زمان دریافت پایان کار از سوی شهرداری به مالکان تعلق می‌گیرد.
همچنين به‌گفته مديران شهري، براي تشويق مالكان املاك فرسوده به تخريب و نوسازي، بسته‌اي در سه محور تدارك ديده شده و اجراي محتواي اين بسته در حال حاضر در مناطق فرسوده تهران آغاز شده است. هدف بسته تشويقي جديد، كاهش قيمت تمام‌شده ساخت مسكن در بافت‌فرسوده است. شهرداري در قالب اين بسته، هزينه‌هاي حاشيه‌اي سازنده‌ها را تا حد زيادي كاهش مي‌دهد. محور اول و دوم اين بسته، تقبل «هزينه‌هاي طراحي نما و معماري» و «حق‌الزحمه دفاتر خدمات الكترونيك شهر» براي پروژه‌هاي ساختماني جديد در بافت‌فرسوده است. محور دوم نيز «اعمال تخفيف حداكثري از طرف سازمان نظام مهندسي براي تعرفه‌هاي نظارت مهندسان و تخفيف در عوارض نوسازي شهرداري» را شامل مي‌شود و مطابق محور سوم بسته تشويقي جديد، مالكان املاك فرسوده درصورت انجام تخريب و نوسازي، اجازه دارند از امكانات رفاهي، بهداشتي، ورزشي و فرهنگي شهرداري تهران استفاده كنند. اما به‌راستي تاكنون اين طرح‌ها تا چه اندازه در نوسازي بافت‌هاي فرسوده تاثيرگذار بوده است. چرا باوجود اين بسته‌هاي تشويقي شگفت‌انگيز تهران همچنان كهنه است و نو نشده؟
بافت فرسوده دلیل اصلی افزایش تلفات انسانی و خسارت در مواقع بروز بحران مانند بروز زلزله در کشور است. سازمان‌های مدیریت بحران در کشور که خود را برای مقابله با حوادث احتمالی مانند زلزله و سیل آماده می‌کنند، در مقابل چنین بافت‌هایی کاملا دست بسته هستند زیرا هنگام بروز حادثه امکان حضور و امدادرسانی در این مناطق به‌شدت کم است. به‌همین دلیل یکی از تلاش‌های سازمان‌های دولتی به‌ویژه سازمان مدیریت بحران، تلاش برای بازسازی یا نوسازی بافت‌های فرسوده است، تلاش‌هایی که در سال‌های اخیر باکندی پیش رفته است.
امروزه بافت فرسوده به یکی از مهم‌ترین مشکلات شهرها تبدیل شده است چراکه در مواقع حادثه و بحران مانند آتش سوزی، زلزله و سایر بلایا؛ خدمات‌رسانی در این مناطق بسیار دشوار و حتی گاهی غیر ممکن خواهد شد. بی‌تردید باید با تدوین برنامه‌های مناسب و در نظرگرفتن منافع ساکنان آن اقدام به نوسازی بافت فرسوده کرد. دولت دهم اعلام کرده بود که برای احیا و نوسازی بافت فرسوده تسهیلات پرداخت می‌کند اما در بسیاری از شهرهای کشور مشخص نشد که این اعتبارات چگونه تعلق گرفت و روال آن برای دریافت و بازسازی بافت فرسوده چگونه بوده است. ساکنان بافت‌های فرسوده عمدتا کم درآمد بوده و از امکان مالی لازم برای نوسازی خانه‌های خود برخوردار نیستند. این افراد حتی توان بازپرداخت وام و تسهیلات پیش‌بینی شده را هم ندارند. صرفه اقتصادی پایین سرمایه‌گذاری در بافت‌های فرسوده در مقایسه با سایر نقاط شهر نیز از دیگر موانع نوسازی به‌شمار می‌رود. همچنین باتوجه به اجاره پایین خانه واقع در بافت‌های فرسوده، سهم قابل توجه اجاره‌نشینی در این بافت‌ها و وابستگی معیشت مالکان و مستاجران به این نوع از سکونت، نوسازی و بهسازی بخش‌هایی از بافت فرسوده با چالش جدی مواجه می‌شود.