بازار داغ تعیین جنسیت جنین؛ از لقاح مصنوعی تا طلسم و جادو

برای برخی هیجان‌برانگیز است، این که قبل از بارداری بدانند قرار است دختردار شوند یا پسردار. شاید به خاطر همین است که از قدیم، رمل، جادو و طلسم در این زمینه کاربرد داشت و حالا در عصر فناوری، خیلی از زوجین قبل از این که باردار شوند، دست به کار تعیین جنسیت فرزندشان می‌شوند؛ کاری که این روز‌ها با روش‌های مختلفی از جمله دعا و طلسم، مصرف دارو‌های گیاهی، انتخاب رژیم خاص غذایی یا با روش‌های علمی و آزمایشگاهی انجام می‌شود.
صاحبان فن هرکدام از این روش‌ها هم نسبت به قطعی بودن کارشان تضمین می‌دهند و از این می‌گویند که روش‌شان کاملا تضمین‌شده است، اما در حقیقت به جز روش علمی، هیچ کدام از روش‌های دیگر خیلی قابل اعتماد نیست، روش علمی هم البته برای همه مناسب نیست، ولی جذاب بودن تعیین جنسیت باعث شده بازار آن داغ باشد و برخی مادر‌ها و پدر‌ها با جیبی پر از پول به مراکز مختلف بروند و تلاش کنند دختردار یا پسردار بشوند؛ کاری که البته نه از نظر اخلاقی و نه از نظر طبیعی، کار درستی نیست، اما خودخواهی گاهی باعث می‌شود والدین بخواهند اتاق فرزندشان را صورتی یا آبی بچینند.
هرچند به گفته کارشناسان، پدر و مادر‌ها بیشتر دوست دارند پسردار شوند. شاید زمانی که رابرت ادواردز، روش IVF (لقاح مصنوعی در محیط آزمایشگاهی) را در سال ۱۹۷۸ ابداع می‌کرد، حتی یک لحظه هم به فکرش نمی‌رسید بعد‌ها به کمک همین روش، بتوان جنسیت یک جنین را قبل از باردار شدن تعیین کرد. حالا، اما این روش تنها راهی است که با درصد تضمینی بالا، فرزندی با جنسیت مورد نظر خانواده را به آن‌ها تحویل می‌دهد.
البته پیش از این، لقاح مصنوعی فقط برای زوجینی که امیدی به فرزنددار شدن نداشتند مناسب بود، حالا، اما به کمک تعیین جنسیت در محیط آزمایشگاه، کسانی که به طور خاص فرزند پسر یا دختر می‌خواهند، می‌توانند به مراد دل خود برسند. اشکال کار، اما این‌است که این روش صددرصد تضمینی دلخواه- که روزی تنها جنبه درمانی داشت-حالا جنبه‌ای کاملا تبلیغاتی و مالی پیدا کرده و این روش علمی به نوعی اخلاقیات را نشانه رفته است.
فرزندآوری شبیه خرید از سوپرمارکت نیست
تعیین جنسیت از طریق لقاح مصنوعی از سال ۸۲ در ایران باب شده است. روشی که نام PGD را روی آن قرار داده‌اند و حالا در بسیاری از مراکز ناباروری در بیمارستان و مطب‌ها انجام می‌شود. در این روش، تعیین جنسیت باید زیر نظر یک جنین‌شناس انجام شود. این متخصص اسپرم، تخمکی را که از مادر و پدر گرفته است در محیط آزمایشی وادار به تقسیم سلولی می‌کند. لیلا باجلان، جنین‌شناس درباره این روش به ما می‌گوید: «ابتدا تخمک و اسپرم از والدین گرفته و بعد اسپرم به داخل تخمک تزریق می‌شود. بعد از این مرحله، تقسیمات سلولی آغاز می‌شود. در مرحله‌ای که حدود هشت سلول تشکیل شده است، یعنی در روز سوم ما با لیزر دیواره جنین را سوراخ می‌کنیم و یکی از آن سلول‌ها را بیرون می‌کشیم و آن سلول را در میکروتیوب (ظروف کوچک پلاستیکی) به آزمایشگاه ژنتیک می‌فرستیم. بعد هم مراحل تشخیص ژنتیکی در آزمایشگاه انجام می‌شود.»
او البته توضیح می‌دهد، این روز‌ها روی روش جدیدتری به نام PGF کار می‌کند که تکنیک ژنتیکی متفاوتی از PGD دارد و با دقت بیشتری هم انجام می‌شود. درست است که باجلان، خود یکی از کسانی است که عمل تعیین جنسیت را انجام می‌دهد، اما او هم چندان موافق انجام این کار نیست.
مساله‌ای که خودش درباره آن می‌گوید: «با این کار طبیعت را از دایره اصلی خود خارج می‌کنیم. فرزندآوری شبیه خرید از سوپرمارکت نیست و این‌طور نیست که ما حالا هوس کنیم دختر داشته باشیم یا پسر.» باجلان البته تعریف می‌کند بسیاری از زوج‌هایی که به او مراجعه می‌کنند، خواهان فرزند پسر هستند؛ موضوعی که از نظر این جنین‌شناس، ریشه در فرهنگ خانواده‌ها دارد. او همچنین تاکید می‌کند تعیین جنسیت در دوران بارداری، کاملا به‌عهده پدر است و کروموزوم‌های اوست که تعیین می‌کند جنسیت فرزند چه باشد.
خطرات در کمین است
روش‌های PGF و PGD هر دو در واقع برگرفته از همان روش IVF هستند که حالا حدود ۲۰ سالی است در ایران قدمت دارد. روشی که در ابتدا برای درمان زوج‌های نابارور ابداع شده بود و مشکلاتی را هم برای مادر و نوزاد به همراه دارد. در واقع، هم فرقی ندارد بارداری آزمایشگاهی، با تعیین کردن جنسیت یا بدون آن انجام شده باشد، IVF به صورت کلی خطراتی دارد؛ یکی از خطرات آن هم عوارض جانبی دارو‌های تقویت هورمونی است که برای مادران تجویز می‌شود.
بسیاری از این داروها، بزرگ شدن تخمدان‌ها، خونریزی، سقط جنین، درد‌های مزمن، حساسیت و چاقی را به همراه دارد. این علائم، اما در هر مادری متفاوت است. نتایج برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد استفاده از دارو‌های هورمونی می‌تواند عاملی برای افزایش احتمال سرطان تخمدان در مادران باشد. نقص‌های جسمی و معلولیت هم در کمین کودکانی است که به روش آزمایشگاهی متولد می‌شوند. طبق تحقیقاتی که منتشر شده است، کودکانی که به این روش متولد می‌شوند، با احتمال بالاتری نسبت به کودکانی که به روش طبیعی متولد می‌شوند در معرض خطرند؛ آن‌ها چند برابر بیشتر احتمال نقص جسمی دارند یا حتی ممکن است با عارضه قلبی متولد شوند. نوید المدنی، مشاور ژنتیک موسسه رویان با اشاره به عوارض روش IVF به ما می‌گوید: «ما پزشکان ممکن است برای درمان بیماران از روش‌ها یا دارو‌هایی استفاده کنیم که خطرناک باشد، برای این روش خاص هم ما از یک عمل تهاجمی استفاده می‌کنیم، کاری که البته عوارضی هم دارد.» به خاطر همین است که روش IVF برای همه مناسب نیست.
رژیم غذایی چه تاثیری دارد؟
تبلیغات زیادند؛ درباره این که با رژیم غذایی خاصی می‌توان دختر یا پسر داشت. حرف چند پزشک متخصصی که از آن‌ها درباره نسخه تعیین جنسیت می‌پرسیم، اما چیز دیگری است. محمدرضا وفا، متخصص تغذیه به ما می‌گوید که این نظریه سندیت علمی ندارد و در هیچ پژوهش علمی دانشگاهی و تخصصی مورد تایید مجامع بین‌المللی نیست. متخصص تغذیه دیگری به نام مجید کاراندیش نیز هم‌نظر وفاست.
او به ما می‌گوید: «تغذیه و رژیم غذایی، درصد کمی در تعیین جنسیت دارد و این که بتوان با تغییر رژیم غذایی به طور قطع دختر یا پسری به دنیا آورد، هنوز از نظر علمی تایید نشده است.» یک متخصص زنان هم در گفتگو با ما این نظریه را رد می‌کند و تاکید دارد با انتخاب یک رژیم غذایی خاص از سوی مادر، نمی‌توان جنسیت فرزند را تعیین کرد. موضوع، اما اینجاست که بسیاری از سودجویان، از این روش به عنوان یک روش تضمینی یاد می‌کنند و تاکید دارند ۷۵ تا ۸۵ درصد افراد می‌توانند با این روش به جنسیت دلخواه برسند.
تعیین جنسیت ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان
سوال اصلی، اما اینجاست که روش علمی تعیین جنسیت برای چه کسانی مناسب است؟ آیا همه می‌توانند سراغ این روش بروند و جنسیتی را که دوست دارند، انتخاب کنند؟ پاسخ المدنی به این پرسش منفی است. او و همکارانش در موسسه رویان، تنها تحت شرایطی خاص تعیین جنسیت را انجام می‌دهند و قوانین سفت و سختی برای این کار در نظر گرفته‌اند. او می‌گوید روش‌های علمی تعیین جنسیت، برای کسانی مناسب است که با به‌دنیاآوردن پسر یا دختر، ممکن است بیماری ژنتیکی مادر یا پدر به نسل بعدی منتقل شود. مشاور ژنتیک موسسه رویان در این زمینه مثال می‌زند: «من بیماری داشتم که برادرش بیماری هموفیلی داشت و خود مادر هم ناقل بیماری بود و اگر فرزند پسر به دنیا می‌آورد، حتما آن نوزاد بیماری هموفیلی می‌گرفت.»
همین مساله هم باعث شد تا تیم تحقیق با استفاده از روش آزمایشگاهی فقط جنین دختر را به رحم مادر ناقل منتقل کنند. این شرایط برای پدرانی که در ژنتیک‌شان ناقل بیماری خاصی هستند و ممکن است به دختر یا پسرشان هم این بیماری را منتقل کنند، وجود دارد. المدنی توضیح می‌دهد که برقراری تعادل خانوادگی، یکی از عمده‌ترین دلایل استفاده از این روش است و این‌طور نیست که کسی به موسسه آن‌ها مراجعه کند و، چون خانواده خواسته است که فقط پسر داشته باشند، آن‌ها هم این کار را برایش انجام دهند. یعنی آن‌ها فقط درصورتی‌که خطری در کمین مادر یا جنین باشد، مسؤولیت تعیین جنسیت را برعهده می‌گیرند. مشاور ژنتیک موسسه رویان تاکید می‌کند که این روز‌ها مراجعه برای تعیین جنسیت بی‌شمار است و البته او برای همه این کار را پیشنهاد نمی‌دهد. المدنی می‌گوید که در سال‌های اخیر این روش به فرصتی برای سودجویی بسیاری از مطب‌های ناباروری تبدیل شده است؛ روشی که هزینه آن بسته به جنسیت انتخاب‌شده برای فرزند بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان هزینه دارد.
تعیین جنسیت با طلسم و جادو
هنوز هم طرفدار‌های پروپاقرصی دارند؛ رمال‌ها و دعانویس‌ها را می‌گوییم. هیچ‌کدام‌شان دست رد به سینه مشتری نمی‌زنند و نشسته‌اند تا کار خلق‌ا... را راه بیندازند. نسخه‌پیچی هرکدام‌شان، اما برای بچه‌دار شدن متفاوت است. به عنوان زن مستاصلی که تنها فکر و ذکرش پسردار شدن است، به چند رمال و دعانویس مراجعه می‌کنیم.
زن دعانویس، نگاهی به سرتاپایمان می‌اندازد و می‌گوید: «چند ماهه بارداری؟» این دعانویس فقط برای زنانی که باردارند دعا می‌نویسد، زنان بارداری که می‌خواهند فرزندشان جنسیت خاصی را داشته باشد. دعانویس البته ادعا می‌کند که برای نتیجه گرفتن، باید قبل از دوماهگی به او مراجعه کنیم. پسردار شدن، کمی گران‌تر است و برای آن باید ۵۰۰ هزار تومان و برای دختر داشتن باید ۴۰۰ هزار تومان پرداخت کنیم. دعایی که خود این زن، در جایی که کسی آنجا را نمی‌شناسد، خاک می‌کند و بعد موکلی را مامور می‌کند تا دعا در امان باشد. وقتی می‌خواهیم درباره جنسیت بچه تضمین صددرصدی بدهد، قیمت را بالاتر می‌برد. برای تضمینی شدن جنسیت، باید یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان پرداخت کنیم.
مرد فالگیر دیگری، اما نسخه‌اش برای دختر و پسردار شدن شبیه به هم است. او یک دعا می‌نویسد و ۷۰۰ هزار تومان می‌گیرد و طلسمی را می‌سازد و یک میلیون و صد هزار تومان دریافت می‌کند. مرد جوان فالگیر دیگری هم که خودش را حسام‌الدین معرفی می‌کند، نسخه دیگری دارد. البته نام کارت بانکی این مرد با اسمی که می‌گوید، متفاوت است. قیمت طلسم و دعایی که حسام‌الدین می‌نویسد ۵۰۰ هزار تومان است.
او اطمینان می‌دهد که نسخه‌اش تضمینی است و مو لای درزش نمی‌رود، اما برای این‌که طلسم تضمین بیشتری داشته باشد، ۵۰۰ هزار تومان قبل از بارداری و ۵۰۰ هزار تومان هم بعد از وضع حمل، یعنی زمانی که بچه به دنیا آمده است، می‌گیرد. حسام‌الدین، اما هیچ طلسمی را در زمین خاک نمی‌کند و می‌گوید دعا باید همیشه همراه‌مان باشد تا اثر کند. برای دعا و طلسم نوشتن اما، هر سه فالگیر، اسم‌های زوجین، مادران‌شان و تاریخ تولد هر دو را می‌خواهند، اطلاعاتی که در نسخه آن‌ها باید به صورت دقیق ذکر شود.
تعیین جنسیت در عطاری!
مرد عطار از همان اول می‌گوید که تضمینی برای پسردار شدن تو نیست، بعد نگاهی به شکمی که زیر مانتوی گشاد، محو شده است، می‌اندازد و می‌پرسد: «باردار که نیستی؟» وقتی با جواب نه روبه‌رو می‌شود. سر تکان می‌دهد به تایید و درباره نسخه پسردار شدن خود می‌گوید؛ از این‌که برای اجرایی شدن نسخه او، از چند ماه قبل از بارداری، باید رژیم غذایی تغییر کند و دارو‌های گیاهی و مواد غذایی، هر دو با هم، مهم است. بعد، اما از طبع گرم می‌گوید. از این‌که برای پسردار شدن، باید تا می‌توانید گرمی، چند لیوان زنجبیل، لیمو، اسطوخودوس و رزماری بخورید. نسخه‌ای که زیاد هم گران نیست و حدود ۲۰۰ هزار تومانی هزینه دارد.
عطار دیگری برای دختر داشتن نسخه می‌پیچد؛ نسخه‌ای که درست مانند عطار قبل، باید قبل از اقدام به بارداری اجرا شود. او می‌گوید: «خانم‌ها به طور طبیعی سردمزاج‌اند.» از نظر این عطار، بیشتر مادر‌ها به طور طبیعی دختر به دنیا می‌آورند؛ مگر این که در زمان بارداری، تغذیه یا گیاهانی استفاده کنند که برخلاف این باشد.
حرفش کمی عجیب به نظر می‌رسد، اما بعد به حرف‌هایش رنگ‌وبویی علمی می‌دهد. او به زمان قاعدگی اشاره می‌کند و می‌گوید در سومین روز تخمک‌گذاری باید لقاح انجام شود و بعد برای دختردار شدن باید خوردن گیاهانی با طبع سرد و موادغذایی سردمزاج را شروع کرد. این عطار همچنین ادعا می‌کند محیط اسیدی رحم خنک به دختردار شدن کمک می‌کند، بنابراین از نظر او مادری که می‌خواهد دختردار شود، باید لبنیات کم‌چرب، شیر، شلغم، ماهی، اسفناج، سویا و نان سبوس‌دار بیشتر مصرف کند.