٤٨ ساعت تحمل آب با بوی نامطبوع
«به آب اعتماد نداریم»
«چهارشنبه پیش آب ناگهان بوی فاضلاب گرفت. نخستین بار نبود که این اتفاق می‌افتاد، اما چندمین بار بود که بدون این‌که اطلاع‌رسانی شود، از این آب آلوده استفاده می‌کردیم. هم من و هم دختر کوچکم با خوردن این آب مسموم شدیم.» نسرین مهرنیا، ساکن خیابان امیری آبادان اینطور می‌گوید. حالا چند روزی پس از این اتفاق، او همچنان هراس دارد که از آب لولهکشی خانه‌اش استفاده کند. نسرین به «شهروند» می‌گوید: «بوی فاضلاب کمتر شده، اما من با داشتن یک بچه کوچک، ترجیح می‌دهم فعلا از آب‌معدنی استفاده کنم. می‌ترسم باز هم مریض شود. بیشتر از خود مشکل آب در آبادان، مسأله برای ما اطلاع‌رسانی‌نکردن درباره آلودگی آب است. این‌که ندانیم و به خیال سالم‌بودن از آب لولهکشی استفاده و مشکل گوارشی پیدا کنیم، واقعا ظلم است.» به گفته او در چند روز گذشته بعضی برندهای شناخته‌شده آب‌معدنی در آبادان کمیاب شده و اینطور که برخی فروشندگان گفته‌اند «چینی‌هایی که در پتروشیمی آبادان کار می‌کنند، این آب‌های معدنی را دو برابر قیمت خریده‌اند.» با این حال، قطعی و آلودگی آب در هفته گذشته، مشکل همه مردم آبادان نبود. مثلا در محله امیرآباد این اتفاق نه در هفته گذشته افتاد و نه در تیرماه که همه درباره بی‌آبی حرف می‌زدند.
به جز مسمومیت، بعضی شهروندان از مشکلات پوستی پس از استفاده از آب لولهکشی گلایه دارند. سیمین ابولپور یکی از این شهروندان است: «هفته پیش آمدم آبادان و دو روز که پشت‌سرهم حمام رفتم، کهیر زدم و تمام صورتم پوسته‌پوسته و پر از جوش شد. فقط همین نبود، چند روز ظرف شستن با این آب دستم را زخم کرده بود. بعدش شنیدم که آب آلوده است. گفتند صورتت را با آب‌معدنی بشور، همین کار را کردم و اگزماها دو روز بعد که مدام آب‌معدنی به صورتم زدم، از بین رفت، پوسته‌ها تبدیل به خشکی و کم‌کم خوب شد. حالا تا ظرف می‌شویم فوری روی دستم آب‌معدنی می‌ریزم. نمی‌شود به این آب اعتماد کرد. » سیمین دیگر به این آب اعتماد ندارد. خیلی از شهروندان سال‌هاست با وجود کیفیت پایین آب، از آب لولهکشی استفاده نمی‌کنند و اغلب در خانه‌هایشان دستگاه‌های تصفیه آب نصب کرده‌اند.
ایمان مصطفایی هم به «شهروند» می‌گوید: «آب به ظاهر شیرین است، اما بعضی اوقات بوی لجن می‌گیرد، در بعضی مناطق هم آب قطع و بعضی وقت‌ها آب و گل قاطی می‌شود و بوی نامطبوعی می‌دهد. چند باری این مشکل را به اداره آب و فاضلاب اطلاع داده‌ایم و در روزنامه‌ها هم نوشته‌ایم، اما انگار بی‌فایده است. به نظر می‌آید با تکرار مداوم مشکل آب در آبادان، قبح ماجرا هم از بین رفته و خبری از مسئولیت نیست. این درحالی است که داشتن آب سالم، امنیت و بهداشت از حقوق اولیه زیست شهری است و آبادان شهری است که نام منطقه آزاد اروند را با خود به یدک می‌کشد و این نام باعث پیشرفتش نشده.»
دوشنبه هفته پیش هم این شایعه دوباره در رسانه‌های مجازی پیچید که ٣٤ نفر از اهالی مسجدسلیمانی و ایذه به دلیل مصرف آب آلوده به بیماری هپاتیت A مبتلا شده‌اند. با این حال مرکز بهداشت خوزستان در اطلاعیه‌ای ماجرا را تکذیب کرد و شکرالله سلمان‌زاده، رئیس مرکز بهداشت استان خوزستان چنین توضیح داد: «این موضوع مربوط به ابتدای سال در یک شهرک در مسجدسلیمان و در یک روستا در شهرستان ایذه است که در همان زمان با مداخله به‌موقع مرکز بهداشت استان و اداره آبفا موضوع آلودگی آب به کلی از بین رفت و پس از آن آب شرب این شهرستان‌ها هیچ مشکلی ندارد.» به علاوه که «بیماری هپاتیت آ جزو بیماری‌های بومی استان و بروز مواردی از بیماری در استان قابل انتظار است.»
باز هم لوله شکست
کاهش کیفیت آب و بوی نامطبوع آن ماه پیش هم اتفاق افتاده بود و اطلاع‌رسانی‌کردن درباره آن باعث شد هرکس دلیلی برای این اتفاق پیدا کند. شهروندان خبر داده بودند که کیفیت آب در آبادان افت کرده و دست‌کم مناطقی مثل کوی کارگر بوی لجن و فاضلاب می‌دهند. آنها آن زمان هم مطمئن نبودند که علت این اتفاق نشت فاضلاب به آب شهری یا کاهش سهمیه آب غدیر است.
لوله آبرسانی غدیر پیش از این هم شکسته بود. تیرماه وقتی وضع آب خوزستان بحرانی شد، محمدرضا شمسایی، مدیرعامل آب و برق خوزستان گفت: «لوله برای بار نخست خودش شکسته بود و بعد از دومین بار که لوله شکسته شده بود، تعمیر شد، مجدد برای بار سوم نیز افرادی لوله را شکستند که افراد مورد نظر دستگیر شدند، بنابراین از مشکلاتی که در تامین آب و آبرسانی برای مردم منطقه پیش آمد، عذرخواهی می‌کنم.»
عملیات اجرایی طرح آبرسانی غدیر از دی‌ماه ١٣٨٧ شروع شده بود اما این هم کفاف تأمین آب شهرهای جنوبی را نمی‌داد. شوری بالای آب رودخانه بهمنشیر، دامن آب شرب شبکه را هم گرفت و آن را غیرقابل مصرف کرد. نهم تیر امسال خبر رسید که ۱۳۵ تن از ساکنان سه روستای رامهرمز به دلیل نوشیدن «آب آلوده» مسموم و بیش از ۵۰نفر از آنها بستری شده‌اند. بحرانی‌شدن مسأله آب سبب شد ١٤ تیرماه امسال طرح عظیم ٩٠کیلومتری آبرسانی غدیر ٢ با هدف حل مشکل کمی و کیفی آب شهرهای آبادان، خرمشهر از سوی قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه زودتر از موعد مقرر به بهره‌برداری آزمایشی برسد. دولت در ١٥ فروردین طرح غدیر٢ را تصویب کرده بود و اینطور که خود مسئولان استانی اعلام کرده‌اند، ظرف یک‌سال گذشته حدود هزار‌میلیارد تومان در طرح غدیر٢ اعتبار داده شد.
با این‌همه صادق حقیقی‌پور، مدیرعامل آبفای خوزستان به «شهروند» می‌گوید: گزارش‌های شهروندان درباره تأثیر آب شرب آبادان بر سلامتی‌شان، به ورود فاضلاب به لوله‌ها ربطی ندارد و «امکان ندارد که آب با فاضلاب ترکیب شود، چون سیستم‌های آنلاین به‌طور مرتب وضع آب را بررسی می‌کنند.» اما به نظر می‌رسد که گزارش‌های مردم به شکستگی دوباره لوله طرح انتقال آب غدیر بی‌ارتباط نیست؛ چراکه خود حقیقی‌پور این خبر را می‌دهد: «کمبود و قطعی آب هفته پیش در آبادان به دلیل شکستگی در کیلومتر ١٢ خط اول طرح غدیر بود. از وقتی که خط دوم طرح غدیر را احداث کردیم، قطعی آب نداشته‌ایم، فقط کمبود آب داشته‌ایم، چون به دلیل EC بالای آب رودخانه بهمنشیر، برداشت از این حوزه را به حداقل رسانده‌ایم. بنابراین طبیعی است که با شکستگی لوله، بعضی نقاط در ساعت پیک مصرف دچار شوک بشود. در این زمان لوله‌ها از آب خالی می‌شود و پرکردنش زمان می‌برد.»
او که تأکید دارد گزارشی از آلودگی آب داده نشده، ادامه می‌دهد: «درحال حاضر EC آب در آبادان و خرمشهر مطلوب است. البته نسبت به شرایط منطقه خرمشهر و آبادان مطلوب است، وگرنه در مقایسه با تهران باز هم کیفیت این آب مطلوب نیست. کیفیت آب خرمشهر و آبادان، نسبت به ٥سال پیش واقعا بهتر شده است.» به گفته حقیقی‌پور، اصلاح شبکه آبرسانی در نقاط مختلف خوزستان درحال انجام و وضع آب در اهواز و آبادان هم بسیار بهتر شده است. به‌طوری که اگر تا ٥سال پیش، EC آب بین ٣٥٠٠ تا ٤٠٠٠ بود، امسال به جز دوماه بحرانی تابستان (در زمان شکستن لوله غدیر یک)، میزان EC ٢٧٠٠ اندازه‌گیری شده است. از طرف دیگر قرار است تا آخر سال «شبکه هوشمند تولید آب بسته‌بندی» برای نخستین‌بار در آبادان تأسیس شود تا در زمان بحران، مردم به راحتی به آب سالم دسترسی داشته باشند. این توضیح مدیرعامل آبفای خوزستان به شهروندانی است که از مسمومیت یا بیماری‌های پوستی پس از استفاده از آب لولهکشی آبادان گلایه می‌کنند: «لوله فاضلاب در آبادان با آب فاصله دارد و بسیار پایین‌تر است. این درحالی است که سطح آب تحت‌الارضی در آبادان بالاست. در شرایط عادی که لوله پرآب است، فشار داخل لوله از بیرون بیشتر است و امکان ندارد که مایعی از بیرون به آن وارد شود اما در شرایط قطعی آب، ممکن است که آب زیرزمینی از محل شکاف‌ها و ترک‌های مویی وارد لوله آب شرب بشود. به همین دلیل است که بعد از قطعی آب، اول آب گل‌آلود از لوله‌ها بیرون می‌آید اما این شرایط چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد. از طرف دیگر، مشکل در آبادان و خرمشهر این است که پمپ‌ها به جای این‌که به یک مخزن آب وصل باشند، به شبکه اصلی آب وصل‌اند و این کار غیراستاندارد و غیرقانونی است. درچنین وضعیتی که پمپ‌ها در قطعی آب هم مکش می‌کنند، احتمال ورود آب‌های تحت‌الارضی به لوله‌ها بیشتر می‌شود و آلودگی کوتاه‌مدت اتفاق می‌می‌افتد.» با این‌همه به گفته او، اکنون استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب خانگی، ذائقه مردم آبادان را چنان عوض کرده که بسیاری از شهروندان از آب لولهکشی «تنها برای بهداشت و آبیاری فضای سبز» استفاده می‌کنند. حقیقی‌پور با گفتن تمامی این موارد، این توضیح را هم اضافه می‌کند که «اگر در هفته گذشته تغییری در کیفیت و میزان آب شرب شهرهای آبادان و خرمشهر به وجود آمده، مقطعی و به دلیل شکستگی لوله غدیر یک بوده است. مصرف بالای آب فشار خط لوله را بالا می‌برد و با روی‌دادن حادثه در طرح انتقال آب، تغییرات هیدرولیکی به وجود می‌آید. این خط انتقال صبح جمعه با تعمیراتی که انجام شد، بار دیگر به مدار آمد و درحال حاضر به وضع عادی برگشته است.»