مهمترین نشانه‌ها و دلایل بروز آلزایمر
رییس بخش روانپزشکی بیمارستان آیت الله طالقانی ضمن تشریح علایم و نشانه‌های بروز آلزایمر و تاکید بر نقش آموزش و اطلاع رسانی در ارتقای آگاهی افراد جامعه نسبت به این بیماری شایع دوران سالمندی، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی صحیح و به موقع مسئولین برای مواجهه با تبعات ناشی از افزایش جمعیت سالمندی کشور طی سال های آینده و در پی آن افزایش تعداد افراد مبتلا به آلزایمر را ضروری و اجتناب ناپذیر دانست.
عبدالله فرهادی نسب مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به مناسبت روز جهانی آلزایمر در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه آلزایمر از بیماری‌های دوره سالمندی و شایعترین نوع دمانس است، گفت: دمانس همان زوال عقل است که طی آن مغز کوچک شده و به صورت دقیق‌تر و بالینی‌تر عملکرد فرد از دست می‌رود. به عبارت دیگر فرد بعد از ابتلا به آلزایمر قادر به انجام پیش پا افتاده‌ترین فعالیت‌ها نیز نبوده و با وجود سالم بودن اعضای بدن، سلول های مغزی عملکرد مناسبی ندارند.
این متخصص روانپزشکی با تأکید بر اینکه سن شاخص مهمی در ابتلا به آلزایمر محسوب می‌شود، عنوان کرد: حدود سنی ابتلابه این بیماری 65 سال به بالا بوده و با افزایش سن احتمال ابتلا بالاتر می‌رود.
شیوع 5 درصدی آلزایمر در افراد بالای 65 سال
وی با بیان اینکه آمار شیوع این بیماری در اکثر کشورها مشابه بوده و تفاوت چندانی ندارد، اظهار کرد: در اغلب کشورها معمولا 5 درصد افراد بالای 65 سال به آلزایمر مبتلا شده و به ازای هر یک دهه افزایش سن، 5 درصد به شیوع بیماری اضافه می‌شود، به گونه‌ای که حدود 40 تا 50 درصد افراد بالای 85 سال به آلزایمر مبتلا هستند.
این پزشک متخصص با بیان اینکه شیوع آلزایمر در خانم‌ها بیشتر از آقایان است، ادامه داد: احتمال بروز این بیماری در افراد دارای سواد و فعالیت ذهنی کمتر نسبت به افراد دارای فعالیت‌های منظم مغزی بیشتر است؛ به‌گونه‌ای که در افراد دارای فعالیت‌های بالاتر مغزی و آکادمیک، حتی پس از ابتلا به انواع خفیف آلزایمر نیز علایم بیماری در فاز اولیه بروز نمی‌کند.
عمده ترین نشانه‌های بیماری آلزایمر
این متخصص روانپزشکی عمده ترین نشانه‌های بیماری آلزایمر را اختلال عملکرد عنوان کرد و گفت: در گذشته و بر اساس تصور عامه مهمترین نشانه‌های بیماری را اختلال حافظه می‌دانستند، در صورتی‌که در برخی موارد بدون مشهود بودن تغییر در حافظه، عملکرد فرد دچار اختلال شده و تشخیص بیماری بر اساس تست های خاص روانشناختی انجام می‌شود.
وی ادامه داد: به عنوان نمونه بروز مشکلاتی در عمل پارک کردن و یا تصادف زیاد در مورد یک راننده، میتواند از علائم اولیه ابتلا به آلزایمر باشد و ممکن است با گذشت زمان فرد به مشکلات دیگری نظیر اختلال در بلع و یا بی اختیاری ادرار نیز دچار شود، مشکلاتی که مجال فعالیت را از او می‌گیرد.
دلایل بروز آلزایمر
فرهادی نسب بااشاره به برخی دلایل بروز آلزایمر به عنوان شایعترین نوع دمانس، تصریح کرد: طی این بیماری یک نوع ماده که کار خاصی را در بدن انجام می‌دهد به توکسیک تبدیل شده و به عنوان سم توکسیک در سلول‌ها رسوب کرده و عملکرد آن‌ها را دچار اختلال می‌کند. همچنین در آلزایمر نسبت به سایر دمانس‌ها تقریبا یک ماده بیشتر رسوب می‌کند که ماده شناخته شده در این دمانس رایج، آمیلوئید بوده که در سلول‌های مغز رسوب کرده و عملکرد آن را مثلا در رابطه با خواب و بیداری و یا حافظه دچار اختلال می‌کند.
وی با بیان اینکه بر اساس تحقیقات جدید رسوب آمیلوئید اثر واضح‌تری بر لوب تمپورال مغز دارد، ادامه داد: شناسایی برخی ژن‌های اثرگذار در این بیماری به داروسازان کمک می‌کند تا داروهای جدیدی را برای پیشگیری از رسوب و شکل‌گیری آمیلوئید به عنوان ماده فلج کننده آنزیم‌ها و بروز اختلال در عملکرد سلول‌های سالم، طراحی و تولید کنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه علت عمده بروز این بیماری ارثی و ژنتیکی بوده، اما گاهی سبک غلط زندگی زمینه را برای بروز این بیماری مساعد می‌کند، توضیح داد: به عنوان نمونه عدم رعایت مسائل بهداشتی، ابتلا به بیماری‌های جسمی و متابولیک مانند دیابت، چربی خون بالا، فشار خون کنترل نشده، مصرف طولانی مدت سیگار و الکل احتمال بروز آلزایمر را به شدت افزایش می‌دهد.
وی با بیان اینکه توصیه‌های بهداشتی برای پیشگیری از بروز آلزایمر با پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی شباهت زیادی دارد، تصریح کرد: قاعدتا اگر افراد در سنین پایین‌تر دیابت، فشارخون و چربی خون خود را کنترل کرده و یا با پرهیز از پرخوری، انجام روزانه فعالیت‌های ورزشی، خواب منظم و به موقع و بیدار شدن در صبح زود، چکاپ‌های سالیانه، عدم مصرف دخانیات، پرهیز از استرس و مصرف سبزیجات، سبک زندگی سالمی را دنبال کنند، تا حد زیادی می‌توانند از بروز آلزایمر پیشگیری کنند.
بروز آلزایمر به دنبال افزایش جمعیت سالمندی
این پزشک متخصص در ادامه با اشاره به افزایش جمعیت سالمندی کشور طی سال‌های آینده و احتمال افزایش شیوع و ابتلا به آلزایمر، خاطر نشان کرد: بر اساس تعریف جهانی اگر حداقل 7 درصد جمعیت کشوری بالای 65 سال باشد، آن کشور به سمت پیری گام برمی‌دارد. این در حالیست که آمارها نشان می‌دهد در حال حاضر 7 تا 8 درصد جمعیت کشور را افراد بالای 65 سال تشکیل می‌دهند و این مساله نشان دهنده روند افزایشی جمعیت سالمندی در ایران است.
مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به برخی کشورها همچون کشورهای حوزه اسکاندیناوی و ژاپن که 20 درصد جمعیتشان سالمند بوده و از این نظر غافلگیر شده‌اند، تصریح کرد: در این رابطه اصطلاحی به نام "سونامی سالمندان" در کتب علمی وجود دارد، این واژه بیانگر آن است که به واسطه افزایش جمعیت سالمندی، در صورت عدم برنامه ریزی و سیاستگذاری صحیح و به موقع، مشکلات عدیده و هزینه‌های زیادی گریبان گیر جامعه خواهد شد که اگر از امروز برای آن‌ها راه‌کار و راه حل مناسبی اندیشیده نشود، گره‌های کوری را در سطح جامعه ایجاد می کند.
این عضو هیأت علمی دانشگاه با تأکید بر لزوم برنامه ریزی صحیح و به موقع و تربیت نیروهای متخصص در زمینه مراقبت از سالمندان مبتلا به آلزایمر، اظهار کرد: در گروه آموزشی روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، چند تن از همکاران در حال گذراندن دوره‌های آموزشی روانشناسی سالمندی در خارج از کشور هستند که طی چند ماه آینده برای انتقال علم و دانش و ارایه خدمت به مردم بازمی‌گردند.
ضرورت تربیت نیروهای متخصص برای مواجهه با شرایط سالمندی
وی با اشاره به برنامه ریزی دانشگاه برای تربیت نیروهای متخصص برای مواجهه با شرایط سالمندی در کشور، اظهار کرد: در این رابطه ترتیبی اتخاذ شده که دستیاران روانپزشکی ضمن حضور در درمانگاه‌ها، با نحوه درمان و مدارا با بیماران بستری آشنا شده و آموزش‌های لازم را دریافت می‌کنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه تاکید کرد: با توجه به زمان‌بر بودن آموزش و تربیت نیروهای متخصص، پرستاری ویژه سالمندی و مراقب سالمند، لازم است هر چه سریع‌تر و بدون اتلاف وقت برنامه ریزی و سیاستگذاری‌های مربوطه صورت گرفته و از طرف دیگر اولیا و مسئولین امر نیز در تمامی عرصه‌های درمانی، پیشگیری، توانبخشی و بهزیستی اقدامات لازم را مد نظر قرار دهند.
فرهادی نسب با بیان اینکه علی رغم فرهنگ ایرانی مبنی بر نگهداری از سالمندان در منازل، عنوان کرد: گاهی شرایط ایجاب می‌کند که برخی سالمندان به دلیل شرایط ویژه به خانه های سالمندی سپرده شوند، لذا با توجه به افزایش جمعیت سالمندی در کشور طی سال‌های آینده، باید به فکر افزایش و تجهیز و تقویت خانه‌ها و مراکز نگهداری از سالمندان در کشور باشیم.
ضرورت لحاظ شرایط ویژه برای نگهداری از سالمندان مبتلا به آلزایمر
وی با اشاره به ضرورت در نظر گرفتن شرایط ویژه برای نگهداری از سالمندان مبتلا به آلزایمر، تصریح کرد: برای بهبود شرایط زندگی افراد مبتلا به آلزایمر، خانه‌ها و اتاق‌هایی طراحی شده که افراد برای یک یا دو ساعت در این اتاق‌ها حاضر شده و با تحریک مودالیته‌های حسی مختلف، مثلا بویایی با بوی خوش اکالیپتوس، بینایی با نور آبی ملایم و سبز آرامش بخش، شنوایی با موسیقی ملایم و همچنین استفاده از صندلی‌های گاهواره‌ای برای تقویت حس عمقی و سایر امکانات، به آرامش بیشتری رسیده و می‌توانند شاداب‌تر به زندگی ادامه دهند.
این استاد دانشگاه همچنین با تاکید بر اهمیت و ضرورت آموزش، اطلاع رسانی و فرهنگ‌سازی بیشتر در جوامع در ارتباط با بیماری آلزایمر، اظهار کرد: دراین راستا طراحی و تولید برنامه‌های آموزشی مناسب از سوی رسانه‌ها میتواند به ارتقای آگاهی خانواده‌ها کمک کرده و آنان را نسبت به شرایط خاص، پیچیدگی‌های این بیماری و غیرمنتظره بودن رفتار افراد مبتلا به آلزایمر آگاهتر کرده تا بتوانند ضمن آشنایی با نحوه مراقبت و مدارا با این افراد از ایجاد یک چرخه معیوب جلوگیری کنند.
فرهادی نسب در خاتمه با اشاره به سالمندان به عنوان یکی از گروه‌های در معرض خطر طی پاندمی کرونا، خاطرنشان کرد: مبتلایان به آلزایمر به چند دلیل جزو افراد در معرض خطر بیشتر هستند، چراکه اکثرا دارای سنین بالای 65 سال بوده و عموما سالمندان نسبت به بیماری‌های تنفسی خصوصا از جنس سارس و کرونا حساس‌ترند؛ همچنین بسیاری از آنان دچار بیماری‌های زمینه‌ای همچون دیابت و اختلالات قلبی عروقی هستند که حتی برای جوانان نیز به عنوان یک عامل خطر شناخته می‌شود. از طرف دیگر افراد مبتلا به آلزایمر توانایی مراقبت از خود را از دست داده و احتمالا رعایت موارد بهداشتی را فراموش می‌کنند، لذا این موارد اهمیت و ضرورت توجه بیشتر خانواده‌ها و مراکز نگهداری از سالمندان را بیش از پیش تشدید می‌کند.
این متخصص روانپزشکی با تأکید بر اینکه سن شاخص مهمی در ابتلا به آلزایمر محسوب می‌شود، عنوان کرد: حدود سنی ابتلابه این بیماری 65 سال به بالا بوده و با افزایش سن احتمال ابتلا بالاتر می‌رود.
شیوع 5 درصدی آلزایمر در افراد بالای 65 سال
وی با بیان اینکه آمار شیوع این بیماری در اکثر کشورها مشابه بوده و تفاوت چندانی ندارد، اظهار کرد: در اغلب کشورها معمولا 5 درصد افراد بالای 65 سال به آلزایمر مبتلا شده و به ازای هر یک دهه افزایش سن، 5 درصد به شیوع بیماری اضافه می‌شود، به گونه‌ای که حدود 40 تا 50 درصد افراد بالای 85 سال به آلزایمر مبتلا هستند.
این پزشک متخصص با بیان اینکه شیوع آلزایمر در خانم‌ها بیشتر از آقایان است، ادامه داد: احتمال بروز این بیماری در افراد دارای سواد و فعالیت ذهنی کمتر نسبت به افراد دارای فعالیت‌های منظم مغزی بیشتر است؛ به‌گونه‌ای که در افراد دارای فعالیت‌های بالاتر مغزی و آکادمیک، حتی پس از ابتلا به انواع خفیف آلزایمر نیز علایم بیماری در فاز اولیه بروز نمی‌کند.
عمده ترین نشانه‌های بیماری آلزایمر
این متخصص روانپزشکی عمده ترین نشانه‌های بیماری آلزایمر را اختلال عملکرد عنوان کرد و گفت: در گذشته و بر اساس تصور عامه مهمترین نشانه‌های بیماری را اختلال حافظه می‌دانستند، در صورتی‌که در برخی موارد بدون مشهود بودن تغییر در حافظه، عملکرد فرد دچار اختلال شده و تشخیص بیماری بر اساس تست های خاص روانشناختی انجام می‌شود.
وی ادامه داد: به عنوان نمونه بروز مشکلاتی در عمل پارک کردن و یا تصادف زیاد در مورد یک راننده، میتواند از علائم اولیه ابتلا به آلزایمر باشد و ممکن است با گذشت زمان فرد به مشکلات دیگری نظیر اختلال در بلع و یا بی اختیاری ادرار نیز دچار شود، مشکلاتی که مجال فعالیت را از او می‌گیرد.
دلایل بروز آلزایمر
فرهادی نسب بااشاره به برخی دلایل بروز آلزایمر به عنوان شایعترین نوع دمانس، تصریح کرد: طی این بیماری یک نوع ماده که کار خاصی را در بدن انجام می‌دهد به توکسیک تبدیل شده و به عنوان سم توکسیک در سلول‌ها رسوب کرده و عملکرد آن‌ها را دچار اختلال می‌کند. همچنین در آلزایمر نسبت به سایر دمانس‌ها تقریبا یک ماده بیشتر رسوب می‌کند که ماده شناخته شده در این دمانس رایج، آمیلوئید بوده که در سلول‌های مغز رسوب کرده و عملکرد آن را مثلا در رابطه با خواب و بیداری و یا حافظه دچار اختلال می‌کند.
وی با بیان اینکه بر اساس تحقیقات جدید رسوب آمیلوئید اثر واضح‌تری بر لوب تمپورال مغز دارد، ادامه داد: شناسایی برخی ژن‌های اثرگذار در این بیماری به داروسازان کمک می‌کند تا داروهای جدیدی را برای پیشگیری از رسوب و شکل‌گیری آمیلوئید به عنوان ماده فلج کننده آنزیم‌ها و بروز اختلال در عملکرد سلول‌های سالم، طراحی و تولید کنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه علت عمده بروز این بیماری ارثی و ژنتیکی بوده، اما گاهی سبک غلط زندگی زمینه را برای بروز این بیماری مساعد می‌کند، توضیح داد: به عنوان نمونه عدم رعایت مسائل بهداشتی، ابتلا به بیماری‌های جسمی و متابولیک مانند دیابت، چربی خون بالا، فشار خون کنترل نشده، مصرف طولانی مدت سیگار و الکل احتمال بروز آلزایمر را به شدت افزایش می‌دهد.
وی با بیان اینکه توصیه‌های بهداشتی برای پیشگیری از بروز آلزایمر با پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی شباهت زیادی دارد، تصریح کرد: قاعدتا اگر افراد در سنین پایین‌تر دیابت، فشارخون و چربی خون خود را کنترل کرده و یا با پرهیز از پرخوری، انجام روزانه فعالیت‌های ورزشی، خواب منظم و به موقع و بیدار شدن در صبح زود، چکاپ‌های سالیانه، عدم مصرف دخانیات، پرهیز از استرس و مصرف سبزیجات، سبک زندگی سالمی را دنبال کنند، تا حد زیادی می‌توانند از بروز آلزایمر پیشگیری کنند.
بروز آلزایمر به دنبال افزایش جمعیت سالمندی
این پزشک متخصص در ادامه با اشاره به افزایش جمعیت سالمندی کشور طی سال‌های آینده و احتمال افزایش شیوع و ابتلا به آلزایمر، خاطر نشان کرد: بر اساس تعریف جهانی اگر حداقل 7 درصد جمعیت کشوری بالای 65 سال باشد، آن کشور به سمت پیری گام برمی‌دارد. این در حالیست که آمارها نشان می‌دهد در حال حاضر 7 تا 8 درصد جمعیت کشور را افراد بالای 65 سال تشکیل می‌دهند و این مساله نشان دهنده روند افزایشی جمعیت سالمندی در ایران است.
مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به برخی کشورها همچون کشورهای حوزه اسکاندیناوی و ژاپن که 20 درصد جمعیتشان سالمند بوده و از این نظر غافلگیر شده‌اند، تصریح کرد: در این رابطه اصطلاحی به نام "سونامی سالمندان" در کتب علمی وجود دارد، این واژه بیانگر آن است که به واسطه افزایش جمعیت سالمندی، در صورت عدم برنامه ریزی و سیاستگذاری صحیح و به موقع، مشکلات عدیده و هزینه‌های زیادی گریبان گیر جامعه خواهد شد که اگر از امروز برای آن‌ها راه‌کار و راه حل مناسبی اندیشیده نشود، گره‌های کوری را در سطح جامعه ایجاد می کند.
این عضو هیأت علمی دانشگاه با تأکید بر لزوم برنامه ریزی صحیح و به موقع و تربیت نیروهای متخصص در زمینه مراقبت از سالمندان مبتلا به آلزایمر، اظهار کرد: در گروه آموزشی روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، چند تن از همکاران در حال گذراندن دوره‌های آموزشی روانشناسی سالمندی در خارج از کشور هستند که طی چند ماه آینده برای انتقال علم و دانش و ارایه خدمت به مردم بازمی‌گردند.
ضرورت تربیت نیروهای متخصص برای مواجهه با شرایط سالمندی
وی با اشاره به برنامه ریزی دانشگاه برای تربیت نیروهای متخصص برای مواجهه با شرایط سالمندی در کشور، اظهار کرد: در این رابطه ترتیبی اتخاذ شده که دستیاران روانپزشکی ضمن حضور در درمانگاه‌ها، با نحوه درمان و مدارا با بیماران بستری آشنا شده و آموزش‌های لازم را دریافت می‌کنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه تاکید کرد: با توجه به زمان‌بر بودن آموزش و تربیت نیروهای متخصص، پرستاری ویژه سالمندی و مراقب سالمند، لازم است هر چه سریع‌تر و بدون اتلاف وقت برنامه ریزی و سیاستگذاری‌های مربوطه صورت گرفته و از طرف دیگر اولیا و مسئولین امر نیز در تمامی عرصه‌های درمانی، پیشگیری، توانبخشی و بهزیستی اقدامات لازم را مد نظر قرار دهند.
فرهادی نسب با بیان اینکه علی رغم فرهنگ ایرانی مبنی بر نگهداری از سالمندان در منازل، عنوان کرد: گاهی شرایط ایجاب می‌کند که برخی سالمندان به دلیل شرایط ویژه به خانه های سالمندی سپرده شوند، لذا با توجه به افزایش جمعیت سالمندی در کشور طی سال‌های آینده، باید به فکر افزایش و تجهیز و تقویت خانه‌ها و مراکز نگهداری از سالمندان در کشور باشیم.
ضرورت لحاظ شرایط ویژه برای نگهداری از سالمندان مبتلا به آلزایمر
وی با اشاره به ضرورت در نظر گرفتن شرایط ویژه برای نگهداری از سالمندان مبتلا به آلزایمر، تصریح کرد: برای بهبود شرایط زندگی افراد مبتلا به آلزایمر، خانه‌ها و اتاق‌هایی طراحی شده که افراد برای یک یا دو ساعت در این اتاق‌ها حاضر شده و با تحریک مودالیته‌های حسی مختلف، مثلا بویایی با بوی خوش اکالیپتوس، بینایی با نور آبی ملایم و سبز آرامش بخش، شنوایی با موسیقی ملایم و همچنین استفاده از صندلی‌های گاهواره‌ای برای تقویت حس عمقی و سایر امکانات، به آرامش بیشتری رسیده و می‌توانند شاداب‌تر به زندگی ادامه دهند.
این استاد دانشگاه همچنین با تاکید بر اهمیت و ضرورت آموزش، اطلاع رسانی و فرهنگ‌سازی بیشتر در جوامع در ارتباط با بیماری آلزایمر، اظهار کرد: دراین راستا طراحی و تولید برنامه‌های آموزشی مناسب از سوی رسانه‌ها میتواند به ارتقای آگاهی خانواده‌ها کمک کرده و آنان را نسبت به شرایط خاص، پیچیدگی‌های این بیماری و غیرمنتظره بودن رفتار افراد مبتلا به آلزایمر آگاهتر کرده تا بتوانند ضمن آشنایی با نحوه مراقبت و مدارا با این افراد از ایجاد یک چرخه معیوب جلوگیری کنند.
فرهادی نسب در خاتمه با اشاره به سالمندان به عنوان یکی از گروه‌های در معرض خطر طی پاندمی کرونا، خاطرنشان کرد: مبتلایان به آلزایمر به چند دلیل جزو افراد در معرض خطر بیشتر هستند، چراکه اکثرا دارای سنین بالای 65 سال بوده و عموما سالمندان نسبت به بیماری‌های تنفسی خصوصا از جنس سارس و کرونا حساس‌ترند؛ همچنین بسیاری از آنان دچار بیماری‌های زمینه‌ای همچون دیابت و اختلالات قلبی عروقی هستند که حتی برای جوانان نیز به عنوان یک عامل خطر شناخته می‌شود. از طرف دیگر افراد مبتلا به آلزایمر توانایی مراقبت از خود را از دست داده و احتمالا رعایت موارد بهداشتی را فراموش می‌کنند، لذا این موارد اهمیت و ضرورت توجه بیشتر خانواده‌ها و مراکز نگهداری از سالمندان را بیش از پیش تشدید می‌کند.