دور جدید حفاظت در تخت‌جمشید؛ آثار شاخص حریم به صورت اضطراری مرمت می‌شود
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید گفت: در دور جدید حفاظت و مرمت پایگاه، برنامه‌ریزی‌های حفاظتی نه تنها فقط به عرصه تخت جمشید و نقش رستم بلکه معطوف آثار شهر پارسه نیز شده است.
حمید فدایی صبح امروز در نشست خبری تشریح فعالیت‌های مربوط به حفاظت و مرمت مجموعه جهانی تخت جمشید اظهار داشت: حفاظت و نگهداری هر اثر هنری فرآیندی همیشگی است که همزمان با آفرینش اثر با آن همراه شده در تخت جمشید نخستین مرمت‌ها در دوره هخامنشی و همزمان با خلق اثر رخ داده است.
وی با بیان اینکه بر اساس شواهد، مراقبت‌های گاه و بی‌گاه در دوره‌های بعد نیز اتفاق افتاده است گفت: همزمان با آغاز کاوش گسترده این محوطه که با هدف بازشناسی مجدد در اوایل قرن حاضر (سال 1310 خورشیدی) انجام شد، موضوع حفاظت و مرمت از آثار سنگی محوطه در اولویت قرار گرفت که تا به امروز نیز و البته بر پایه‌های علمی‌تر دنبال می‌شود.
فدایی با اشاره به اعتبارات موجود این پایگاه در بحث مرمت افزود: ارزش‌های منحصر به فرد محوطه و جایگاه ویژه آن در میان آثار میراث جهانی سبب شد در چند ساله اخیر توجه ویژه‌تری به حل مشکلات مالی پایگاه و سرعت بخشیدن به اقدامات زیرساختی، ساماندهی و حفاظت و مرمت شود به گونه‌ای که این اثر جهانی به همراه پایگاه جهانی پاسارگاد به صورت مشترک دارای ردیف ویژه اعتباری شدند.
مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید تصریح کرد: در حال حاضر تعداد زیادی از کارگاه‌های حفاظت و مرمت در محوطه تخت جمشید، نقش رستم و شهر استخر دایر است و با حضور پر تعداد کارشناسان حفاظت و مرمت، استادکاران مرمت و نیروهای فنی ماهر، موضوع حفاظت از آثار سنگی محوطه دنبال می‌شود.
وی با بیان اینکه در سال‌های گذشته برخی از آثار شاخص واقع در حریم نیز نگهداری و مرمت شده‌اند افزود: تخت گوهر، کتیبه‌های ساسانی، غار حاجی‌آباد و همچنین تعدادی از آثار واقع در روستای فاروق از جمله آتشدان باغ بدره آثاری هستند که به دلیل شدت آسیب‌ها به صورت اضطراری مورد حفاظت و مرمت قرار گرفته‌اند.
فدایی با بیان اینکه در دور جدید حفاظت و مرمت پایگاه، برنامه‌ریزی‌های حفاظتی نه تنها فقط به عرصه تخت جمشید و نقش رستم، بلکه معطوف آثار شهر پارسه نیز شده است، بیان کرد: علاوه بر آن تا حدودی آثار تاریخی منطقه و شهرستان را هم پوشش دهیم.
مصطفی رخشنده‌خو سرپرست واحد حفاظت و مرمت مجموعه جهانی تخت جمشید نیز در این نشست با اشاره به آسیب‌های طبیعی و انسانی مربوط به این اثر جهانی گفت: حفاظت و مرمت در محوطه‌ها و بناهای تاریخی یک فرآیند دائمی است که ضرورت دارد اقدامات در ارتباط با آن با برنامه‌ریزی ویژه همراه شود.
وی با اشاره به پدیده هوازدگی به عنوان مهمترین عامل آسیب‌رسان فیزیکی، مکانیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در بناهای تاریخی که سبب ایجاد تغییرات ساختاری در سطح و گاه در عمق سنگ‌ها می‌شود، افزود: این آسیب‌ها به دلیل مجاورت با آب و هوا، شرایط محیطی و عوامل مخل دیگری به وجود می‌آیند.
رخشنده‌خو با انجام مطالعات مورد نیاز در فرآیند حفاظت مرمت آثار افزود: تاکنون مطالعات آزمایشگاهی گسترده‌ای بر روی مصالح سنگی در محوطه‌های تخت جمشید و نقش رستم انجام پذیرفته است که شاخص آنها انجام بررسی‌های میکروسکوپی و پتروگرافی مقاطع نازک سنگ، آنالیزهای دستگاهی به صورت کمی و کیفی و از جمله پراش سنجی پرتو ایکس و فلورسانس پرتو ایکس و آزمون‌های مبتنی بر شناسایی خواص فیزیکی سنگ است.
وی ادامه داد: فعالیت‌های حفاظت و مرمت در پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با هدف حفظ و نگهداری این اثر فاخر در قالب چندین کارگاه حفاظت و مرمت دنبال شده است که شاخص این کارگاه‌های فعال می‌توان به دو کارگاه مرمت اضطراری بر روی پایه ستون‌های کاخ صدستون، مرمت سازه و تزیینات درگاه شرقی ایوان شمالی صدستون، مرمت اضطراری پایه ستون‌های کاخ آپادانا، مرمت اضطراری جرز شرقی ایوان شمالی کاخ هدیش اشاره کرد.
رخشنده‌خو استحکام بخشی را از اهداف مهم این کارگاه ها برشمرد و گفت: به دلیل آسیب‌های مختلف محیطی و یا انسانی در طول قرن‌های گذشته، بقایای سنگی استحکام ساختاری خود را در بخش‌های عمقی تا سطوح بیرونی از دست داده و در اکثر سنگ‌ها پیوستگی بین ذرات تشکیل‌دهنده آن از دست رفته است، بنابراین استحکام بخشی سطحی و عمقی در لایه‌های سنگ از طریق تزریق مواد استحکام بخش از مهمترین رویکردهای کارگاه‌ها استحکام‌بخشی است.
وی گفت: در تمام کارگاه‌های مرمتی از استادکاران با تجربه مرمت سنگ و همچنین کارشناسان متخصص مرمت سنگ که دوره‌های مرمتی مختلفی را در چندین دوره زیر نظر متخصصان مرمت ایتالیایی گذرانده‌اند، بهره گرفته شده است.
سرپرست کارگروه حفاظت و مرمت پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در پایان گفت: کارگاه‌های حفاظتی بیشتری در حال برنامه‌ریزی جهت راه‌اندازی است و هم اکنون مراحل مقدماتی مطالعات آنها مراحل انجام مستندنگاری و آسیب‌نگاری از جمله در آرامگاه داریوش سوم، جرز شرقی ایوان شمالی کاخ صدستون و درگاه شرقی کاخ تچر در حال انجام است و با تکمیل مطالعات، عملیات اجرایی مرمت آنها تا پایان سال فعال می‌شود.
وی با بیان اینکه بر اساس شواهد، مراقبت‌های گاه و بی‌گاه در دوره‌های بعد نیز اتفاق افتاده است گفت: همزمان با آغاز کاوش گسترده این محوطه که با هدف بازشناسی مجدد در اوایل قرن حاضر (سال 1310 خورشیدی) انجام شد، موضوع حفاظت و مرمت از آثار سنگی محوطه در اولویت قرار گرفت که تا به امروز نیز و البته بر پایه‌های علمی‌تر دنبال می‌شود.
فدایی با اشاره به اعتبارات موجود این پایگاه در بحث مرمت افزود: ارزش‌های منحصر به فرد محوطه و جایگاه ویژه آن در میان آثار میراث جهانی سبب شد در چند ساله اخیر توجه ویژه‌تری به حل مشکلات مالی پایگاه و سرعت بخشیدن به اقدامات زیرساختی، ساماندهی و حفاظت و مرمت شود به گونه‌ای که این اثر جهانی به همراه پایگاه جهانی پاسارگاد به صورت مشترک دارای ردیف ویژه اعتباری شدند.
مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید تصریح کرد: در حال حاضر تعداد زیادی از کارگاه‌های حفاظت و مرمت در محوطه تخت جمشید، نقش رستم و شهر استخر دایر است و با حضور پر تعداد کارشناسان حفاظت و مرمت، استادکاران مرمت و نیروهای فنی ماهر، موضوع حفاظت از آثار سنگی محوطه دنبال می‌شود.
وی با بیان اینکه در سال‌های گذشته برخی از آثار شاخص واقع در حریم نیز نگهداری و مرمت شده‌اند افزود: تخت گوهر، کتیبه‌های ساسانی، غار حاجی‌آباد و همچنین تعدادی از آثار واقع در روستای فاروق از جمله آتشدان باغ بدره آثاری هستند که به دلیل شدت آسیب‌ها به صورت اضطراری مورد حفاظت و مرمت قرار گرفته‌اند.
فدایی با بیان اینکه در دور جدید حفاظت و مرمت پایگاه، برنامه‌ریزی‌های حفاظتی نه تنها فقط به عرصه تخت جمشید و نقش رستم، بلکه معطوف آثار شهر پارسه نیز شده است، بیان کرد: علاوه بر آن تا حدودی آثار تاریخی منطقه و شهرستان را هم پوشش دهیم.
مصطفی رخشنده‌خو سرپرست واحد حفاظت و مرمت مجموعه جهانی تخت جمشید نیز در این نشست با اشاره به آسیب‌های طبیعی و انسانی مربوط به این اثر جهانی گفت: حفاظت و مرمت در محوطه‌ها و بناهای تاریخی یک فرآیند دائمی است که ضرورت دارد اقدامات در ارتباط با آن با برنامه‌ریزی ویژه همراه شود.
وی با اشاره به پدیده هوازدگی به عنوان مهمترین عامل آسیب‌رسان فیزیکی، مکانیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در بناهای تاریخی که سبب ایجاد تغییرات ساختاری در سطح و گاه در عمق سنگ‌ها می‌شود، افزود: این آسیب‌ها به دلیل مجاورت با آب و هوا، شرایط محیطی و عوامل مخل دیگری به وجود می‌آیند.
رخشنده‌خو با انجام مطالعات مورد نیاز در فرآیند حفاظت مرمت آثار افزود: تاکنون مطالعات آزمایشگاهی گسترده‌ای بر روی مصالح سنگی در محوطه‌های تخت جمشید و نقش رستم انجام پذیرفته است که شاخص آنها انجام بررسی‌های میکروسکوپی و پتروگرافی مقاطع نازک سنگ، آنالیزهای دستگاهی به صورت کمی و کیفی و از جمله پراش سنجی پرتو ایکس و فلورسانس پرتو ایکس و آزمون‌های مبتنی بر شناسایی خواص فیزیکی سنگ است.
وی ادامه داد: فعالیت‌های حفاظت و مرمت در پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با هدف حفظ و نگهداری این اثر فاخر در قالب چندین کارگاه حفاظت و مرمت دنبال شده است که شاخص این کارگاه‌های فعال می‌توان به دو کارگاه مرمت اضطراری بر روی پایه ستون‌های کاخ صدستون، مرمت سازه و تزیینات درگاه شرقی ایوان شمالی صدستون، مرمت اضطراری پایه ستون‌های کاخ آپادانا، مرمت اضطراری جرز شرقی ایوان شمالی کاخ هدیش اشاره کرد.
رخشنده‌خو استحکام بخشی را از اهداف مهم این کارگاه ها برشمرد و گفت: به دلیل آسیب‌های مختلف محیطی و یا انسانی در طول قرن‌های گذشته، بقایای سنگی استحکام ساختاری خود را در بخش‌های عمقی تا سطوح بیرونی از دست داده و در اکثر سنگ‌ها پیوستگی بین ذرات تشکیل‌دهنده آن از دست رفته است، بنابراین استحکام بخشی سطحی و عمقی در لایه‌های سنگ از طریق تزریق مواد استحکام بخش از مهمترین رویکردهای کارگاه‌ها استحکام‌بخشی است.
وی گفت: در تمام کارگاه‌های مرمتی از استادکاران با تجربه مرمت سنگ و همچنین کارشناسان متخصص مرمت سنگ که دوره‌های مرمتی مختلفی را در چندین دوره زیر نظر متخصصان مرمت ایتالیایی گذرانده‌اند، بهره گرفته شده است.
سرپرست کارگروه حفاظت و مرمت پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در پایان گفت: کارگاه‌های حفاظتی بیشتری در حال برنامه‌ریزی جهت راه‌اندازی است و هم اکنون مراحل مقدماتی مطالعات آنها مراحل انجام مستندنگاری و آسیب‌نگاری از جمله در آرامگاه داریوش سوم، جرز شرقی ایوان شمالی کاخ صدستون و درگاه شرقی کاخ تچر در حال انجام است و با تکمیل مطالعات، عملیات اجرایی مرمت آنها تا پایان سال فعال می‌شود.