چاقی، بیماری مزمن درمان‌شدنی
مدیرعامل انجمن دیابت ایران می‌گوید هر یک کیلوگرم اضافه‌وزن ۵ درصد خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد.
هیچ‌کس دلش نمی‌خواهد به‌دلیل چاقی، فرم و تناسب اندام خود را از دست بدهد. اما اضافه‌وزن و چاقی راحت‌تر و سریع‌تر از آنچه تصورش را می‌کنیم سراغ همه می‌آید. فقط کافی است مدتی روی تغذیه و مصرف مواد چرب و شیرین کنترل نداشته باشید و از طرف دیگر به دلایل شغلی یا بی‌انگیزگی با کم‌تحرکی روز‌ها را بگذرانید.
در آن صورت شاهد بزرگ شدن شکم و پهلوها، کوچک شدن لباس‌ها و سخت شدن فعالیت‌های روزمره‌تان خواهید بود. اما مشکلات و عوارض ناشی از چاقی به آنچه گفتم خلاصه نمی‌شود. بلکه چاقی یک بیماری مزمن است که با خود مشکلات و امراض جدی دیگری را از بعد جسمی و روانی به‌همراه می‌آورد که مشکلات قلبی- عروقی و متابولیکی از مهم‌ترین آنهاست.بی‌دلیل نیست که مدیرعامل انجمن دیابت ایران می‌گوید: مصرف شیرینی‌جات ما را به دیابت مبتلا نمی‌کند؛ بلکه این اضافه وزن است که نقش اصلی را دارد. به‌طوری‌که هر یک کیلوگرم اضافه وزن ۵ درصد خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد. از این رو ما نیز درباره چاقی و عوارض آن با دکتر کامران نیکوسخن، فوق‌تخصص غدد و مدیرعامل انجمن دیابت ایران گفتگو کرده‌ایم.
تعریف چاقی از نظر شما چیست؟
تعریفی که ما از چاقی باید داشته باشیم متفاوت از بالا بودن وزن ماست. چنان‌که چاق بودن یا چاق نبودن به قد و نژاد ما بستگی دارد. امروزه از ابزاری برای تعیین این‌که فردی مبتلا به اضافه‌وزن است، استفاده می‌شود که همان شاخص توده بدنی است. شاخص توده بدنی (BMI) از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) به مجذور قد (بر حسب متر) به دست می‌آید. کسانی که شاخص توده بدنی‌شان بین ۱۸ تا ۲۵ باشد، متناسب محسوب می‌شوند. اگر شاخص‌شان زیر ۱۸ باشد دچار کاهش وزن و اگر بین ۲۵ تا ۳۰ باشد، دارای اضافه‌وزن هستند. اما اعداد ۳۰ به بالا تعیین‌کننده چاقی و ۴۰ به بالا نیز نشان‌دهنده چاقی مفرط است.
چرا متخصصان می‌گویند چاقی را باید یک بیماری مزمن تلقی و درمان کرد؟
چاقی مرکزی، بسیار خطرناک و با اکثر بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی و متابولیکی، به‌ویژه با دیابت مرتبط است. کما این‌که وقتی اندازه دور شکم در آقایان بیش از ۱۰۲ و در خانم‌ها بیش از ۸۸ سانتی‌متر باشد، باید منتظر پیامد‌هایی همچون عوارض قلبی-عروقی، متابولیکی و ابتلا به سرطان باشیم.
از سوی دیگر به‌دنبال چاقی شکمی، مشکلاتی مانند نقرس، دیسک کمر و آسیب‌های مفصلی زانو بروز می‌کند. پس باید به چاقی به‌عنوان یک بیماری جدی نگاه شود و تحت درمان قرار بگیرد.
موثرترین و کم‌عارضه‌ترین روش‌های درمان چاقی کدام است؟
برای همه افرادی که دچار درجاتی از چاقی هستند، نمی‌شود یک دستورالعمل را برای کاهش وزن توصیه کرد. به همین دلیل است که در برخی از انواع چاقی، درمان دارویی و در برخی دیگر انجام جراحی متابولیک موثر است.
پس چرا همیشه تاکید می‌شود هیچ روشی در کاهش وزن مؤثرتر از رژیم غذایی و تحرک منظم روزانه نیست؟
اصلاح تغذیه و داشتن برنامه تحرک منظم و روزانه، اصل و پایه همه روش‌های کاهش وزن است. اما فعالیت بدنی منظم و حفظ رژیم غذایی انگیزه‌ای قوی می‌خواهد و از آنجا که اکثر افراد چاق برای مدت محدودی به آن پایبند هستند، انجام مشاوره روان‌شناسی نیز همزمان با رژیم‌های غذایی و فعالیت بدنی به آنان توصیه می‌شود. البته انجام ورزش‌های دسته‌جمعی اثر بیشتری دارد و انتخاب ورزشی که فرد علاقه بیشتری به آن دارد نیز در تداوم آن مؤثر است.
با وجود آن‌که دارودرمانی برای کاهش وزن، با عوارض زیادی همراه است و صحبت‌های زیادی مبنی بر استفاده از مخدر‌ها در دارو‌های کاهش وزن می‌شود، پس چرا به‌عنوان یک روش پیشنهادی از آن نام بردید؟
درمان‌های دارویی با تجویز متخصص تغذیه و تا زمانی که مصرف آن تداوم یابد، در کاهش وزن موثر خواهد بود. اما نکته اینجاست که این دارودرمانی نهایتا تا ۱۰ درصد در کاهش وزن مؤثر است. آن هم با دو تا سه سال استفاده مکرر و قطع نکردن مصرف دارو.
البته باید گفت بسیاری از دارو‌ها تاییدشده نیست. به‌ویژه دارو‌هایی که در شبکه‌های ماهواره‌ای تبلیغ می‌شود یا در باشگاه‌های ورزشی تجویز می‌شود که نه‌تن‌ها غده تیروئید را تحریک می‌کند، بلکه گاهی حاوی ترکیبات مخدر نیز هست. ولی مصرف دارو‌هایی که تایید بین‌المللی دارد و از سوی متخصص تغذیه یا غدد تجویز می‌شود به‌طور متوسط در کاهش ۱۰ درصدی وزن می‌تواند مؤثر باشد.
اما مسأله اینجاست که جراحی‌های متابولیک هم که برای درمان چاقی‌های مفرط پیشنهاد می‌شود، کم‌عارضه نیست و برگشت‌ناپذیری آن هم مورد تردید است. همین‌طور است؟
اصولا وقتی فرد بیماری چاقی دارد، باید درمان شود. معمولا جراحی متابولیک برای افراد بسیار چاق، بهترین گزینه درمانی محسوب می‌شود. زیرا عوارض ناشی از چاقی برای آنان به‌مراتب بیش از عوارض محتمل برای جراحی است. معمولا نتایج حاصل از جراحی متابولیک نیز در این افراد برگشت‌ناپذیر است.
با پیکرتراشی و اعمال غیرتهاجمی برای تغییر سایز بدن موافقید؟
به‌هیچ عنوان با این روش‌ها موافق نیستم. نتایج حاصل از آن در کاهش سایز نه‌تن‌ها موقتی است بلکه این روش‌ها هیچ تاثیری در پیشگیری از بیماری‌های ناشی از اضافه‌وزن ندارد.
در آن صورت شاهد بزرگ شدن شکم و پهلوها، کوچک شدن لباس‌ها و سخت شدن فعالیت‌های روزمره‌تان خواهید بود. اما مشکلات و عوارض ناشی از چاقی به آنچه گفتم خلاصه نمی‌شود. بلکه چاقی یک بیماری مزمن است که با خود مشکلات و امراض جدی دیگری را از بعد جسمی و روانی به‌همراه می‌آورد که مشکلات قلبی- عروقی و متابولیکی از مهم‌ترین آنهاست.بی‌دلیل نیست که مدیرعامل انجمن دیابت ایران می‌گوید: مصرف شیرینی‌جات ما را به دیابت مبتلا نمی‌کند؛ بلکه این اضافه وزن است که نقش اصلی را دارد. به‌طوری‌که هر یک کیلوگرم اضافه وزن ۵ درصد خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد. از این رو ما نیز درباره چاقی و عوارض آن با دکتر کامران نیکوسخن، فوق‌تخصص غدد و مدیرعامل انجمن دیابت ایران گفتگو کرده‌ایم.
تعریف چاقی از نظر شما چیست؟
تعریفی که ما از چاقی باید داشته باشیم متفاوت از بالا بودن وزن ماست. چنان‌که چاق بودن یا چاق نبودن به قد و نژاد ما بستگی دارد. امروزه از ابزاری برای تعیین این‌که فردی مبتلا به اضافه‌وزن است، استفاده می‌شود که همان شاخص توده بدنی است. شاخص توده بدنی (BMI) از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) به مجذور قد (بر حسب متر) به دست می‌آید. کسانی که شاخص توده بدنی‌شان بین ۱۸ تا ۲۵ باشد، متناسب محسوب می‌شوند. اگر شاخص‌شان زیر ۱۸ باشد دچار کاهش وزن و اگر بین ۲۵ تا ۳۰ باشد، دارای اضافه‌وزن هستند. اما اعداد ۳۰ به بالا تعیین‌کننده چاقی و ۴۰ به بالا نیز نشان‌دهنده چاقی مفرط است.
چرا متخصصان می‌گویند چاقی را باید یک بیماری مزمن تلقی و درمان کرد؟
چاقی مرکزی، بسیار خطرناک و با اکثر بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی و متابولیکی، به‌ویژه با دیابت مرتبط است. کما این‌که وقتی اندازه دور شکم در آقایان بیش از ۱۰۲ و در خانم‌ها بیش از ۸۸ سانتی‌متر باشد، باید منتظر پیامد‌هایی همچون عوارض قلبی-عروقی، متابولیکی و ابتلا به سرطان باشیم.
از سوی دیگر به‌دنبال چاقی شکمی، مشکلاتی مانند نقرس، دیسک کمر و آسیب‌های مفصلی زانو بروز می‌کند. پس باید به چاقی به‌عنوان یک بیماری جدی نگاه شود و تحت درمان قرار بگیرد.
موثرترین و کم‌عارضه‌ترین روش‌های درمان چاقی کدام است؟
برای همه افرادی که دچار درجاتی از چاقی هستند، نمی‌شود یک دستورالعمل را برای کاهش وزن توصیه کرد. به همین دلیل است که در برخی از انواع چاقی، درمان دارویی و در برخی دیگر انجام جراحی متابولیک موثر است.
پس چرا همیشه تاکید می‌شود هیچ روشی در کاهش وزن مؤثرتر از رژیم غذایی و تحرک منظم روزانه نیست؟
اصلاح تغذیه و داشتن برنامه تحرک منظم و روزانه، اصل و پایه همه روش‌های کاهش وزن است. اما فعالیت بدنی منظم و حفظ رژیم غذایی انگیزه‌ای قوی می‌خواهد و از آنجا که اکثر افراد چاق برای مدت محدودی به آن پایبند هستند، انجام مشاوره روان‌شناسی نیز همزمان با رژیم‌های غذایی و فعالیت بدنی به آنان توصیه می‌شود. البته انجام ورزش‌های دسته‌جمعی اثر بیشتری دارد و انتخاب ورزشی که فرد علاقه بیشتری به آن دارد نیز در تداوم آن مؤثر است.
با وجود آن‌که دارودرمانی برای کاهش وزن، با عوارض زیادی همراه است و صحبت‌های زیادی مبنی بر استفاده از مخدر‌ها در دارو‌های کاهش وزن می‌شود، پس چرا به‌عنوان یک روش پیشنهادی از آن نام بردید؟
درمان‌های دارویی با تجویز متخصص تغذیه و تا زمانی که مصرف آن تداوم یابد، در کاهش وزن موثر خواهد بود. اما نکته اینجاست که این دارودرمانی نهایتا تا ۱۰ درصد در کاهش وزن مؤثر است. آن هم با دو تا سه سال استفاده مکرر و قطع نکردن مصرف دارو.
البته باید گفت بسیاری از دارو‌ها تاییدشده نیست. به‌ویژه دارو‌هایی که در شبکه‌های ماهواره‌ای تبلیغ می‌شود یا در باشگاه‌های ورزشی تجویز می‌شود که نه‌تن‌ها غده تیروئید را تحریک می‌کند، بلکه گاهی حاوی ترکیبات مخدر نیز هست. ولی مصرف دارو‌هایی که تایید بین‌المللی دارد و از سوی متخصص تغذیه یا غدد تجویز می‌شود به‌طور متوسط در کاهش ۱۰ درصدی وزن می‌تواند مؤثر باشد.
اما مسأله اینجاست که جراحی‌های متابولیک هم که برای درمان چاقی‌های مفرط پیشنهاد می‌شود، کم‌عارضه نیست و برگشت‌ناپذیری آن هم مورد تردید است. همین‌طور است؟
اصولا وقتی فرد بیماری چاقی دارد، باید درمان شود. معمولا جراحی متابولیک برای افراد بسیار چاق، بهترین گزینه درمانی محسوب می‌شود. زیرا عوارض ناشی از چاقی برای آنان به‌مراتب بیش از عوارض محتمل برای جراحی است. معمولا نتایج حاصل از جراحی متابولیک نیز در این افراد برگشت‌ناپذیر است.
با پیکرتراشی و اعمال غیرتهاجمی برای تغییر سایز بدن موافقید؟
به‌هیچ عنوان با این روش‌ها موافق نیستم. نتایج حاصل از آن در کاهش سایز نه‌تن‌ها موقتی است بلکه این روش‌ها هیچ تاثیری در پیشگیری از بیماری‌های ناشی از اضافه‌وزن ندارد.