اقتصاد در پوشک؟
همه چیز هست و هیچ چیز نیست؛ این اوضاع این روزهای کشورمان است. مسئولان قصد دارند با استفاده مکرر از عبارت «مردم نگران نباشند»، وضعیت بحرانی اقتصاد کشور را کوچک جلوه دهند و در سوی دیگر بسیاری بر این باورند که نباید به کسی اعتماد کرد. مردمی رنج کشیده که سال‌ها است وعده‌ها را شنیده‌اند. این روزها عبارت «موشک داریم اما پوشک نه» حتما در شبکه‌های اجتماعی به چشم‌تان خورده است. براساس آنچه در شبکه‌های اجتماعی و حتی خبرگزاری‌ها خوانده میشود، دولت در تامین پوشک، نواربهداشتی و دستمال کاغذی دچار مشکل شده است.
این‌که این مشکل چگونه به وجود آمده و دولت چگونه آن را به ثبات خواهد رساند، خود جای بحث و گزارش اقتصادی دیگر دارد. در گزارش پیش‌رو قرار است به یک منظر بیاندیشیم؛ زمانی که خبری منتشر میشود از کمیاب شدن کالایی و سپس این مردم هستند که وارد بازی می‌شوند. خرید جین جین پوشک و ... این در صورتی است که ممکن است خبر قحطی کاملا ساختگی باشد.
دولت انتظار دارد مردم در بحران‌های اقتصادی با آن‌ها همراه شود. رئیس‌جمهوری در جایی مردم را به تحمل شرایط تشویق می‌کند و رئیس مجلس خبرگان در پشت میکروفون خواهان افزایش مقاومت مردم است. وزیر بهداشت به بیماران و همراهان‌شان می‌گوید نگران نباشید یا به‌جای فلان آمپول برای جایگزینی به دنبال فلان قرص بروید و ده‌ها اظهار نظر دیگر که این روزها از تریبون‌های مختلف بالادستی‌ها منتشر میشود. چه اتفاقی در حال رخ دادن است که مردم یا بهتر است بگوییم بخشی از مردم که تعداد آن‌ها کم هم نیست، به میزان زیادی نسبت به جریان‌های فکری دولتی بی‌اعتماد شده‌اند. این جمعیت سردرگم هم از حامیان دولت فعلی هستند و هم از افرادی که به این رئیس‌جمهوری رای ندادند. چنین مواردی به خوبی بازگو کننده این مطلب است که ریشه برخی از مسائل اقتصادی مربوط به فرهنگ است. چرا نمی‌گوییم «ضعف فرهنگی»؟ چرا که قضاوت رفتارهای عمومی در شرایط بحرانی نیاز به بررسی همه‌جانبه مسائل دارد. از قیمت پوشک شروع می‌کنیم. این روزها قیمت پوشک در کشور به 90 هزارتومان رسید است. در نظر داشته باشید همیشه قیمت‌های کمتر و بیشتر نیز پیدا میشود اما آنچه اینجا مطرح است، افزایش چندین برابری قیمت است و بِرند کالا. همین افزایش قیمت این روزها بخشی از مردم که جنینی را باردارند، نوزادی دارند و یا کودک‌شان کمی رشد کرده است را به بازارها کشانده و این تنها خریداران این کالا نیستند چرا که بیماران آلزایمری نیز این روزها دچار مشکل شده‌اند. هدف اما خرید پوشک است چرا که خبرهایی مخابره شده از این موضوع که این محصول در بازار رو به کاهش است و قیمت آن قرار است بیش از مقداری شود که در حال حاضر به فروش می‌رسد. همین موضوع مردم را به فروشگاه‌ها کشانده تا در صورتی که کشور با بحران پوشک مواجه شود، برای خود مقادیری پوشک ذخیره کرده باشند. این تنها پوشک نبوده که پیش‌بینی شده با کمبود مواجه خواهد شد و نواربهداشتی و حتی دستمال کاغذی نیز از اقلامی هستند که این روزها از پر فروش‌ترین اجناس است. نیما یک فروشنده زنجیره‌ای است؛ او در این باره به «ابتکار» می‌گوید: «پیش از افزایش ناگهانی قیمت پوشک و نواربهداشتی فروشگاه ما هر دو هفته یک بار 2-3 کامیون از این محصولات را خرید می‌کرد و در اختیار مشتری قرار می‌داد؛ حال که قیمت این دو جنس افزایش یافته در کمتر از یک هفته چندین کامیون از این اجناس به فروش می‌رسد و ما دوباره جنس جدید می‌آوریم.» این در حالی است که نیما تاکید دارد کمبودی برای تامین این اجناس از شرکت‌های تولیدکننده و وارد کننده مشاهده نکردم و این افزایش قیمت بوده که بیشتر موجب هجوم مردم برای خرید شده است. با تمام این اوصاف آنچه مشخص است، قیمت این اجناس افزایش چندین برابری داشته و این به معنای کمبود آن‌ها در بازار نیز هست و اظهارات مردم کوچه و خیابان و یا انتشار مطالب‌شان در فضای مجازی مهر تاییدی است بر این موضوع. اظهار نظرها اما در این باره متفاوت است. «علی علیزاده»، تحلیل‌گر سیاسی در صفحه توئیتر خود نوشته است: «بحران ساختگی پوشک را عامدانه کلید زدند تا بتوانند درباره موشک‌های‌تان معامله کنند. تا استقلال و امنیتی که با خون محروم‌ترین طبقات این جامعه به وجود آمده را با ادغام در بازار جهانی تاخت بزنند. و شما که موشک و پوشک را کنار هم می‌گذارید و هم ارزش می‌کنید، چپ و راست، همدست این خیانتید.» «زهرا چخماقی» یکی دیگر از کاربران توئیتر است و در ارتباط با هجوم مردم برای خرید برخی کالا‌ها با انتشار تصاویری از قفسه‌های یک فروشگاه که کاملا خالی است، می‌نویسد: «از مشاهدات امشبم در یکی از فروشگاه‌ها، دیدن ترس و اضطراب و هجوم مردم برای خرید برخی اقلام و قفسه‌های خالی بود؛ از دستمال کاغذی بگیر تا روغن و ... . تا حالا این همه نگرانی ندیده بودم و نمیدونم چرا؟ این هراس قحطی اومد از کجا میاد؟ خودمون با خودمون داریم چه می‌کنیم؟» از سوی دیگر برخی کاربران که پدر و مادر هستند و کودکی تازه به دنیا آمده دارند، نظرات متفاوت‌تری دارند. آن‌ها لحظه فرزندان خود را می‌بینند و این‌که ممکن است به زودی پوشکی وجود نداشته باشد تا فرزند خود را ایمن کنند! «خرفه» یک کاربر دیگر توئیتر است. او در این باره می‌نویسد: «موندم بین این که دخترک رو تو کلاسای پاییه ثبت نام کنم یا بیخیال بشم و پروژه پوشک گرفتن رو شروع کنم!» حتما شما هم با جمله افزایش تقاضا به معنای افزایش قیمت‌ها است، آشنایید. هجوم مردم برای خرید برخی کالاهای کمیاب در کشور ما خود به افزایش قیمت کمک کرده. این در حالی است که به گفته کارشناسان در بحث پوشک تنها یک مشکل گمرکی وجود دارد که اگر حل شود، بخشی از نیاز به پوشک یا نواربهداشتی در کشور تامین شود. کوروش محمدی، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با روزنامه «ابتکار» از فشار روانی می‌گوید سال‌ها است با مردم همراه بوده و در بحران‌های اقتصادی بروز می‌کند. وی می‌گوید: «ساختارهای معیوب کشوری، عدم پاسخگویی به مردم از طرف حکومت و عملکرد نادرست برخی مسئولان، باعث ایجاد یک بی‌اعتمادی در میان مردم میشود. این رفتارهایی که در حال حاضر و در شرایط اینچنینی مشاهده می‌کنیم حاصل بی‌تدبیری مسئولانی است که اختلاس کرده‌اند و موجب ایجاد جو بی‌اعتمادی در کشور شده است.»
این جامعه شناس ادامه می‌دهد: «زمانی که مردم در تک تک بحران‌ها دچارمشکل می‌شوند این بی‌اعتمادی شدیدتر میشود. مجموعه این ها به علاوه آسیب‌های اجتماعی موجود در جامعه باعث میشود تا حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی نیز در مردم کاهش یابد و این موضوع به طور مستقیم در بحران‌های اقتصادی بروز می‌کند.» این جامعه‌شناس می‌افزاید: «زمانی که بحث از آغاز تحریم‌ها میشود و یا رئیس ایالات متحده آمریکا کشورمان را تحدید می‌کند، شاهد نواساناتی در بازار بورس، ارز و بازار کالا خواهیم بود. مردم به واسطه ناامنی‌ای که حس می‌کنند، تلاش می‌کنند در بهترین شرایط ممکن، حداقل‌ها را برای خودشان فراهم کنند. در روزهای گذشته 6 میلیون برای خرید خودرو صف می‌بندند و یا همین موضوع پوشک در بازار کمیاب میشود. همین رفتار باعث میشود، دست دولت و حکومت نیز برای کنترل شرایط سخت شود.» محمدی می‌گوید: «رفتارهای اینچنینی عملا گرایش به سمت بحران را بیشتر می‌کند و باعث افزایش قیمت و میزان تقاضا میشود. این پدیده روانی حاصل سوءمدیریت و بی‌اعتمادی است که در مردم ریشه دوانده.»
دولت انتظار دارد مردم در بحران‌های اقتصادی با آن‌ها همراه شود. رئیس‌جمهوری در جایی مردم را به تحمل شرایط تشویق می‌کند و رئیس مجلس خبرگان در پشت میکروفون خواهان افزایش مقاومت مردم است. وزیر بهداشت به بیماران و همراهان‌شان می‌گوید نگران نباشید یا به‌جای فلان آمپول برای جایگزینی به دنبال فلان قرص بروید و ده‌ها اظهار نظر دیگر که این روزها از تریبون‌های مختلف بالادستی‌ها منتشر میشود. چه اتفاقی در حال رخ دادن است که مردم یا بهتر است بگوییم بخشی از مردم که تعداد آن‌ها کم هم نیست، به میزان زیادی نسبت به جریان‌های فکری دولتی بی‌اعتماد شده‌اند. این جمعیت سردرگم هم از حامیان دولت فعلی هستند و هم از افرادی که به این رئیس‌جمهوری رای ندادند. چنین مواردی به خوبی بازگو کننده این مطلب است که ریشه برخی از مسائل اقتصادی مربوط به فرهنگ است. چرا نمی‌گوییم «ضعف فرهنگی»؟ چرا که قضاوت رفتارهای عمومی در شرایط بحرانی نیاز به بررسی همه‌جانبه مسائل دارد. از قیمت پوشک شروع می‌کنیم. این روزها قیمت پوشک در کشور به 90 هزارتومان رسید است. در نظر داشته باشید همیشه قیمت‌های کمتر و بیشتر نیز پیدا میشود اما آنچه اینجا مطرح است، افزایش چندین برابری قیمت است و بِرند کالا. همین افزایش قیمت این روزها بخشی از مردم که جنینی را باردارند، نوزادی دارند و یا کودک‌شان کمی رشد کرده است را به بازارها کشانده و این تنها خریداران این کالا نیستند چرا که بیماران آلزایمری نیز این روزها دچار مشکل شده‌اند. هدف اما خرید پوشک است چرا که خبرهایی مخابره شده از این موضوع که این محصول در بازار رو به کاهش است و قیمت آن قرار است بیش از مقداری شود که در حال حاضر به فروش می‌رسد. همین موضوع مردم را به فروشگاه‌ها کشانده تا در صورتی که کشور با بحران پوشک مواجه شود، برای خود مقادیری پوشک ذخیره کرده باشند. این تنها پوشک نبوده که پیش‌بینی شده با کمبود مواجه خواهد شد و نواربهداشتی و حتی دستمال کاغذی نیز از اقلامی هستند که این روزها از پر فروش‌ترین اجناس است. نیما یک فروشنده زنجیره‌ای است؛ او در این باره به «ابتکار» می‌گوید: «پیش از افزایش ناگهانی قیمت پوشک و نواربهداشتی فروشگاه ما هر دو هفته یک بار 2-3 کامیون از این محصولات را خرید می‌کرد و در اختیار مشتری قرار می‌داد؛ حال که قیمت این دو جنس افزایش یافته در کمتر از یک هفته چندین کامیون از این اجناس به فروش می‌رسد و ما دوباره جنس جدید می‌آوریم.» این در حالی است که نیما تاکید دارد کمبودی برای تامین این اجناس از شرکت‌های تولیدکننده و وارد کننده مشاهده نکردم و این افزایش قیمت بوده که بیشتر موجب هجوم مردم برای خرید شده است. با تمام این اوصاف آنچه مشخص است، قیمت این اجناس افزایش چندین برابری داشته و این به معنای کمبود آن‌ها در بازار نیز هست و اظهارات مردم کوچه و خیابان و یا انتشار مطالب‌شان در فضای مجازی مهر تاییدی است بر این موضوع. اظهار نظرها اما در این باره متفاوت است. «علی علیزاده»، تحلیل‌گر سیاسی در صفحه توئیتر خود نوشته است: «بحران ساختگی پوشک را عامدانه کلید زدند تا بتوانند درباره موشک‌های‌تان معامله کنند. تا استقلال و امنیتی که با خون محروم‌ترین طبقات این جامعه به وجود آمده را با ادغام در بازار جهانی تاخت بزنند. و شما که موشک و پوشک را کنار هم می‌گذارید و هم ارزش می‌کنید، چپ و راست، همدست این خیانتید.» «زهرا چخماقی» یکی دیگر از کاربران توئیتر است و در ارتباط با هجوم مردم برای خرید برخی کالا‌ها با انتشار تصاویری از قفسه‌های یک فروشگاه که کاملا خالی است، می‌نویسد: «از مشاهدات امشبم در یکی از فروشگاه‌ها، دیدن ترس و اضطراب و هجوم مردم برای خرید برخی اقلام و قفسه‌های خالی بود؛ از دستمال کاغذی بگیر تا روغن و ... . تا حالا این همه نگرانی ندیده بودم و نمیدونم چرا؟ این هراس قحطی اومد از کجا میاد؟ خودمون با خودمون داریم چه می‌کنیم؟» از سوی دیگر برخی کاربران که پدر و مادر هستند و کودکی تازه به دنیا آمده دارند، نظرات متفاوت‌تری دارند. آن‌ها لحظه فرزندان خود را می‌بینند و این‌که ممکن است به زودی پوشکی وجود نداشته باشد تا فرزند خود را ایمن کنند! «خرفه» یک کاربر دیگر توئیتر است. او در این باره می‌نویسد: «موندم بین این که دخترک رو تو کلاسای پاییه ثبت نام کنم یا بیخیال بشم و پروژه پوشک گرفتن رو شروع کنم!» حتما شما هم با جمله افزایش تقاضا به معنای افزایش قیمت‌ها است، آشنایید. هجوم مردم برای خرید برخی کالاهای کمیاب در کشور ما خود به افزایش قیمت کمک کرده. این در حالی است که به گفته کارشناسان در بحث پوشک تنها یک مشکل گمرکی وجود دارد که اگر حل شود، بخشی از نیاز به پوشک یا نواربهداشتی در کشور تامین شود. کوروش محمدی، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با روزنامه «ابتکار» از فشار روانی می‌گوید سال‌ها است با مردم همراه بوده و در بحران‌های اقتصادی بروز می‌کند. وی می‌گوید: «ساختارهای معیوب کشوری، عدم پاسخگویی به مردم از طرف حکومت و عملکرد نادرست برخی مسئولان، باعث ایجاد یک بی‌اعتمادی در میان مردم میشود. این رفتارهایی که در حال حاضر و در شرایط اینچنینی مشاهده می‌کنیم حاصل بی‌تدبیری مسئولانی است که اختلاس کرده‌اند و موجب ایجاد جو بی‌اعتمادی در کشور شده است.»
این جامعه شناس ادامه می‌دهد: «زمانی که مردم در تک تک بحران‌ها دچارمشکل می‌شوند این بی‌اعتمادی شدیدتر میشود. مجموعه این ها به علاوه آسیب‌های اجتماعی موجود در جامعه باعث میشود تا حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی نیز در مردم کاهش یابد و این موضوع به طور مستقیم در بحران‌های اقتصادی بروز می‌کند.» این جامعه‌شناس می‌افزاید: «زمانی که بحث از آغاز تحریم‌ها میشود و یا رئیس ایالات متحده آمریکا کشورمان را تحدید می‌کند، شاهد نواساناتی در بازار بورس، ارز و بازار کالا خواهیم بود. مردم به واسطه ناامنی‌ای که حس می‌کنند، تلاش می‌کنند در بهترین شرایط ممکن، حداقل‌ها را برای خودشان فراهم کنند. در روزهای گذشته 6 میلیون برای خرید خودرو صف می‌بندند و یا همین موضوع پوشک در بازار کمیاب میشود. همین رفتار باعث میشود، دست دولت و حکومت نیز برای کنترل شرایط سخت شود.» محمدی می‌گوید: «رفتارهای اینچنینی عملا گرایش به سمت بحران را بیشتر می‌کند و باعث افزایش قیمت و میزان تقاضا میشود. این پدیده روانی حاصل سوءمدیریت و بی‌اعتمادی است که در مردم ریشه دوانده.»