دزدان مقبره‌های مصر باستان چه کسانی بودند؟
فرادید| در مصر باستان، حافظه فیزیکی متوفی از اهمیت بالایی برخوردار بود. مصریان باور داشتند زندگی پس از مرگ، مشابه زندگی زمینی اما بدون مشکلات آغاز می‌شود. به همین دلیل، مقبره‌ها را با اشیاء ضروری برای ادامه زندگی در آن دنیا پر می‌کردند.
به گزارش فرادید، همچنین، تداوم یادبود و میراث فرد بر طول عمر او پس از مرگ تأثیر می‌گذاشت. بنابراین، دزدی از مقبره‌ها توهین به مقدسات محسوب می‌شد. با این حال با وجود مجازات‌های سخت، دزدی از مقبره‌ها از دوران باستان تاکنون بر تاریخ مصر اثر گذاشته است.
دزدی از مقبره‌ها بخشی جدانشدنی از گذشته مصر است
مصریان برای بستن راه سارقان مقبره‌ها را ساختند
از همان ابتدا، نخستین مقبره‌هایی که در دوره پیش‌دودمانی مصر ساخته شدند، به‌خاطر گنجینه‌هایشان سرقت شدند. به همین دلیل، از همان ابتدا تلاش شد با طراحی خاص، جلوی سرقت‌ها گرفته شود. این موضوع در شیوه ساخت اهرام اثرگذار بود. برای نمونه ورودی‌های مخفی یا مسیرهای انحرافی ساخته می‌شدند تا دزدان را گمراه کنند. البته برخلاف آنچه در فیلم‌هایی مانند ایندیانا جونز دیده می‌شود، مقبره‌ها تله‌های انفجاری نداشتند.
اهرام با استفاده از عناصر ضدسرقت ساخته می‌شدند؛ به این شکل که قطعه‌های بزرگ سنگ گرانیتی در مسیر ورودی اصلی مقبره قرار می‌گرفت تا آن را مسدود کند. این موضوع در مورد هرم بزرگ جیزه نیز صدق می‌کند؛ هرمی که به‌عنوان آرامگاه فرعون خوفو از دودمان چهارم پادشاهی کهن ساخته شد. سنگ‌های گرانیتی از دید تئوری کار دزدان را سخت‌تر می‌کردند، زیرا کندن این سنگ‌ها بسیار دشوار بود. اما متأسفانه این تلاش برای محافظت از آرامگاه خوفو بی‌نتیجه ماند. هرم با گذرگاه‌های کارگری ساخته شده بود که عبور از آن‌ها سخت بود، اما امکان دزدی از مقبره را فراهم می‌کرد. اشیاء کوچک از راه همین گذرگاه‌های باریک خارج شدند، تا زمانی که ورودی جدیدی برای استخراج آثار بزرگ‌تر و باارزش‌تر ایجاد شد. همین ورودیِ دزدانِ مقبره، امروزه همان ورودی است که بازدیدکنندگان و باستان‌شناسان برای ورود به هرم بزرگ جیزه از آن استفاده می‌کنند.
دزدان چه کسانی بودند؟
هاوارد کارتر در آرامگاه فرعون توت‌عنخ‌آمون
وقتی هاوارد کارتر در سال ۱۹۲۲ مقبره توت‌عنخ‌آمون را کشف کرد، بخش زیادی از آن دست‌نخورده بود. با این حال، آثار دزدی دیده می‌شد. ورودی مقبره نشان می‌داد پس از دفن، وارد آن شده بودند. در اتاق گنجینه، جعبه‌هایی دیده شد که پیشتر باز شده و مورد جستجو قرار گرفته بودند. ارابه‌های سلطنتی در اتاق پیشین به هم ریخته و اشیاء مختلف درهم ریخته شده بودند.
کشف‌های دیگری هم از مقبره‌های سالم و دست‌نخورده انجام شده، مانند گورستان تانیس که توسط پی‌یِر مونته در سال ۱۹۳۹ کشف شد. متأسفانه در طول جنگ جهانی دوم، انتشار خبر وجود دست‌سازه‌هایی از جنس طلا و کاهش تدابیر امنیتی در زمان جنگ در آن مکان موجب شد پس از کشف مقبره، برخی غارت‌ها رخ دهد. فکر مقبره‌هایی پر از آثار باارزش که قابلیت فروش در بازار سیاه را دارند، هرگز از سر دزدان بیرون نمی‌رود.
«شیفتگی به مصر» زمینه‌سازی دزدی در دوران مدرن شد
در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، شیفتگی به تمدن مصر باستان در غرب به اوج رسید؛ پدیده‌ای که «مصرگرایی» نام گرفت. گردشگران انگلیسی و ثروتمندان، دست‌سازه‌های مصری را به چشم اشیاء کنجکاوی‌آور می‌دیدند. با آغاز قرن بیستم، این علاقه به فرهنگ آمریکا نیز راه یافت. برخی آثار باستانی، پیش از کشف علمی و مستند شدن، توسط گردشگران به‌عنوان سوغاتی به خانه برده شدند.
بسیاری از مسافران مجذوب مومیایی‌ها بودند و گاه تکه‌هایی از آن‌ها را به‌رغم غیرقانونی بودن با خود می‌بردند. اشیاء کوچکی چون طلسم، سوسک‌های مقدس یا جواهرات نیز از اهداف سرقت بودند. این موضوع بر چگونگی کشف و نگهداری آثار باستانی مصر در مجموعه‌ها اثر گذاشت.
آیا موزه‌ها آثار دزدیده شده دارند؟
مجسمه نیم‌تنه نفرتیتی
در سال‌های اخیر، بحث‌های جهانی درباره مالکیت آثار مصری موجود در موزه‌های خارجی شدت گرفته است. بازگرداندن آثار فرهنگی که ارزش تاریخی دارند به مصر، موضوع حساسی در دنیای هنر شده است. برای نمونه، مصر خواستار بازگرداندن نیم‌تنه نفرتیتی از موزه Neues در آلمان شده و آن را سرقت‌شده می‌داند. در برخی موارد، استعمار و غنیمت جنگی عامل انتقال این آثار بوده است.
سنگ روزتا نیز از جمله آثاری است که مصر خواهان بازگرداندن آن است، اما موزه بریتانیا به دلیل ارزش نمادین و جذب بازدیدکننده، از واگذاری آن خودداری می‌کند.
بخش بزرگی از آثار مصری در سراسر جهان، از راه دزدی از مقبره‌ها و بازار سیاه پراکنده شده‌اند. چه در مجموعه‌های خصوصی و چه در نمایشگاه‌های عمومی، آثاری هست که توسط باستان‌شناسان کشف نشده‌اند. این تاریخ دیرینه دزدی بر چگونگی درک ما از گذشته مصر اثرگذار است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
منبع: faradeed-242841