تصاویر؛ بناهای سوررئال یوگسلاوی؛ یادمان‌هایی که انگار از یک تمدن گمشده به جا مانده‌اند
فرادید| این سازه‌های چشمگیر و آینده‌نگر که تک‌افتاده و فرسوده‌اند، روزگاری در کشوری که اکنون نامی از آن بر هیچ نقشه‌ای دیده نمی‌شود، معانی ژرفی داشتند.
در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ در جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی (که اکنون منحل شده)، بناهایی ساخته شدند که فراتر از یادمان‌های ساده بودند. این سازه‌ها برای نمایش اتحاد، قدرت و هویت ملی نوگرا پس از جنگ جهانی دوم طراحی شده بودند.
قیام صرب‌ها علیه شبه‌نظامیان اوستاشه در کوه پترووا گورا در کرواسی با بنای یادبودی به ارتفاع ۱۲ طبقه گرامی داشته شده بود.
یوگسلاوی به رهبری ژوزف بروز تیتو، مسیر متفاوتی از همسایگان بلوک شرق پیمود. این کشور سوسیالیستی، سیاست «خودمدیریتی» را ترویج می‌کرد و گشودگی نسبی به غرب داشت. در این بستر ایدئولوژیک میانه‌رو، هنر عمومی به ابزار نیرومندی بدل شد. یادمان‌ها نه‌تنها گرامیداشت مقاومت در برابر فاشیسم، بلکه ابزاری برای روایت‌گری سیاسی بودند. آنها روایت دقیقی از اتحاد اقوام گوناگون یوگسلاوی (صرب‌ها، کروات‌ها، بوسنیایی‌ها، اسلوون‌ها، مقدونی‌ها، مونته‌نگرویی‌ها، آلبانیایی‌ها و دیگران) را به تصویر می‌کشیدند؛ اقوامی که با رنج‌های جنگ پیوند خورده بودند و به آینده‌ای مشترک امیدوار بودند.
این بنای یادبود در کروشِوو، یاد مبارزان مقاومت در قیام ایلیندن در سال ۱۹۰۳ علیه امپراتوری عثمانی و همچنین یاد مبارزان پارتیزان «مبارزه آزادی‌بخش خلق» (جنگ جهانی دوم) را گرامی می‌دارد.
اما زیر پوست این جاه‌طلبی‌ها، تنش‌های نهانی بود که تیتو توانسته بود آنها را سرکوب کند، ولی هرگز به‌طور کامل حل‌وفصل نشدند. با مرگ تیتو در سال ۱۹۸۰، این شکاف‌ها دوباره سر برآوردند. فدراسیون شکننده فروپاشید و در دهه ۱۹۹۰، جنگ‌های خونینی بر سر قومیت و ملی‌گرایی به وقوع پیوست.
این بناهای یادبود که روزگاری نماد اتحاد و مدرنیته بودند، به یادگارهایی از یک رویای ازهم‌گسیخته تبدیل شدند. معنای آنها با تغییرات سیاسی دستخوش تغییر شد؛ برای برخی مورد احترام بودند و توسط برخی دیگر نادیده گرفته یا تخریب شدند.
این بنای یادبود که قرار بود نمادی از یک گل شکوفا باشد، یادبود بیمارستان و کادر پزشکی است که از سربازان زخمی پارتیزان در کورچانیتسا، بوسنی و هرزگوین مراقبت می‌کردند.
بنای یادبود «گل» در یاسنواتس، یادبود صدها هزار قربانی‌ست که در جنگ جهانی دوم در اردوگاه کار اجباری و کشتار یاسنواتس اعدام شدند. این اردوگاه در این مکان در سواحل رودخانه ساوا توسط دولت مستقل کرواسی تأسیس و اداره میشد و توسط نیروهای فاشسیت اوستاشه اداره میشد.
سه مشت نشان‌دهنده قربانیان صرب، یهودی و روما است که در این مکان نزدیکی نیش، صربستان توسط اشغالگران نازی از اوایل ۱۹۴۲ تا اواخر ۱۹۴۴ کشته شدند.
این بنای یادبود به یاد سربازان پارتیزان کشته‌شده از سپاه هشتم دالماتیایی که در جریان آزادسازی نین جانشان را از دست دادند، ساخته شده است.
ساخت این بنای یادبود برای قربانیان نبرد سوتیسکا در بوسنی و هرزگوین حدود ۷ سال طول کشید.
یک آمفی‌تئاتر بزرگ در مرکز این مجموعه یادبود در اوژیتسه، صربستان ساخته شده تا میزبان ارائه‌های آموزشی برای مدارس و جلسات «پیشگامان جوان» باشد.
این بنای یادبود در پارک اسپومنیک جنگ جهانی دوم در برِزُویتسا، کوزوُ، یادبود مبارزان واحد پارتیزانی کوه‌های شار است که بسیاری از آنها اهل همین منطقه بودند.
حدود سیصد دهقان ناامید صرب که تنها مسلح به چنگک بودند، سال ۱۹۴۲ در حمله به اعضای شبه‌نظامیان اوستاشه در قله این کوه در نُوُ سِلو پالانجکو، کرواسی جانشان را از دست دادند.
بنای یادبود در مجتمع اسپومنیک زنیتسا، یادبود مبارزان دسته پارتیزان زنیتسا است که در جریان درگیری با نیروهای آکسیس و جنگجویان چتنیک در ماه مه ۱۹۴۲ جان باختند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
منبع: faradeed-242675