چرا «سلاح پلاسمایی» در حال حاضر یک خیال است؟ توضیحات یک فیزیکدان را بخوانید

چندی پیش خبری در مورد دستیابی ایران به «سلاح پلاسمایی» که هیچ کشور دیگری این فناوری را در اختیار ندارد در فضای مجازی و برخی شبکه‌ها دست به دست می‌شد. در متن این خبر هیچ منبع یا توضیحی در مورد مدعاهای مطروحه داده نشده و بیشتر به خبرسازی بی‌پایه و مبنا می‌ماند.  به عنوان یک فیزیکدان چیزهایی که درباره پلاسما گفته شده و خواص متنسب به آن را به کلی نادرست می‌دانم.

از منظر فیزیک کارکرد یک سلاح نظامی رساندن و انتشار بسته‌ای مشخص از انرژی یا تکانه از مکان و زمانی داده شده به مکان و زمانی خاص (هدف) است. هر چه دقت تعیین و تشخیص مکان و زمان و میزان انرژی و البته تمرکز مکانی-زمانی این انرژی یا تکانه بیشتر باشد سلاح بهتری داریم. در محیط‌های پلاسمایی که تاکنون توسط بشر ساخته شده یا تا حداقل ۱۰-۲۰ سال آینده امکان ساخت دارند، امکان انتشار کنترل شده پلاسما که برای سلاح پلاسمایی نیاز است با انرژی قابل ملاحظه در فواصلی بیش از سانتیمتر وجود ندارد. بنابراین پلاسماهای دست‌ساز بشر تا آینده‌ای قابل پیش‌بینی اصولا به درد ساخت سلاح نمی‌خورد.

چند نکته دیگر هم راجع به همجوشی هسته‌ای و پلاسما خالی از لطف نیست:

گرچه اولین بمب اتمی که در هیروشیما و ناکازاکی در سال ۱۹۴۵ استفاده شدند، بمب‌های شکافت هسته‌ای (اورانیومی) بودند، نسل بعدی بمب‌‌های هسته‌ای که از دهه ۱۹۵۰ میلادی ساخته‌ شدند بمب‌های هیدروژنی بودند که بر اساس همجوشی هسته‌ای کار می‌کنند. البته فناوری بمب‌های هسته‌ای در دهه‌های بعد تحولات بسیاری کرد و بسیاری از بمب‌های اتمی موجود از تلفیقی  از فناوری شکافت و همجوشی هسته‌ای استفاده می‌کنند. به هر حال چالش اصلی انجام همجوشی هسته‌ای نیست، بلکه فراهم کردن شرایطی کاملا کنترل شده برای همجوشی است که تاکنون به طور قابل اطمینانی حاصل نشده است.
 
• علاوه بر پلاسمای اصطلاحا داغ که در بالا توضیح داده شد، در دو-سه دهه اخیر بحث «پلاسمای سرد» و جت‌های پلاسمایی خیلی مطرح شده است. در این نوع پلاسما مواد یونیزه انرژی بسیار پایینتری دارند و می‌توانند برای مسافت بسیار کوتاهی در حد چند میلی‌متر در محیط آزاد هم منتشر شوند. پلاسمای سرد مصارف متعددی در پزشکی، کشاورزی (اصلاح بذر) و ..... پیدا کرده است. در این نوع پلاسما مساله پایداری مطرح نیست زیرا بسته به نوع کاربرد اتفاقا این که پلاسما زود از بین برود و بتوان مقدار کم اما متمرکزی را به ناحیه‌ای از محیط هدف منتقل کند مد نظر است.
  
  شاید درباره طوفان‌های خورشیدی شنیده باشید. این طوفان‌ها با تواتر حدودا ۱۱ ساله اتفاق می‌افتند و در طی آن شراره‌هایی داغ از سطح خورشید به بیرون پرتاب می‌شوند و تا چند ده هزار کیلومتر هم در فضا در اطراف خورشید پراکنده می‌شوند. این شراره‌ها از جنس پلاسما هستند. اثرات این شراره‌ها حتی روی زمین هم که ۱۵۰ میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد به صورت اختلالات در امواج رادیوی و تلفن همراه و اینترنت قابل حس و مشاهده است. البته برای داشتن چنین شراره‌های پلاسمایی باید منبع انرژی بسیار بسیار بزرگی مانند خورشید داشت. با منابع پلاسماهای روی سطح زمین دستیابی به چنین انرژیهایی که امکان انتشار شراره‌های پلاسمایی بیش از چند سانتی‌متر را داشته باشند وجود ندارد.

منبع: عصر ایران