چرا پوشک مسأله شد؟
نزدیک به 150 واحد تولیدی با ظرفیت 280 هزار تن در کشور دارای مجوز صنعتی تولید پوشک بچه معمولی، پوشک کامل بچه، نوار بهداشتی و پوشک بزرگسال هستند که پارسال 125 هزار تن محصول تولید کردند. اما مشکل اصلی آنجاست که ماده اولیه و اصلی تولید پوشک، از خارج وارد می‌شود و مشکلات ارزی و گمرکی در ماه‌های اخیر موجب شده مواد اولیه به تولیدکنندگان داخلی نرسد و بازار با کمبود شدید مواجه شود. در این آشفته‌بازار، طبیعی است عده‌ای سودجو هم اقدام به احتکار پوشک کنند تا با قیمت‌های بالاتری آن را بفروشند. فعالان بخش تولید و توزیع پوشک بچه، ممنوعیت واردات کالا، افزایش بهای خمیر کاغذ و ترخیص نشدن مواد اولیه از گمرک را سه دلیل اصلی کمبود این محصول در بازار و افزایش قیمت آن بیان کردند.
مواد اولیه پوشک بچه، نواربهداشتی و محصولات سلولزی مشترک است و بخش عمده آنها با خمیر کاغذ و خمیر تیشو که مشخصات فنی هر دوی آنها یکی است، تولید می‌شود. با سه برابر شدن نرخ ارز در ماه‌های گذشته، قیمت مواد اولیه وارداتی تولید افزایش یافت زیرا نزدیک به 50 درصد مواد اولیه مورد نیاز صنایع سلولزی وارداتی است که عمده آن از آمریکا، چین، کره‌جنوبی و کانادا وارد می‌شود. به گفته فعالان صنایع سلولزی 75 درصد مواد تشکیل‌دهنده پوشک بچه وارداتی است و نرخ ارز به صورت مستقیم روی آن تأثیر دارد. با این تفاسیر دور از ذهن نبود که قیمت این کالا دو سه برابر شود.
اما این گرانی دلایل دیگری هم دارد و همه موضوعات به بحث گرانی ارز برنمی‌گردد. در مردادماه سازمان تعزیرات حکومتی از شناسایی و دستگیری برخی اخلالگران بازار برای احتکار کالا خبر داد. درنتیجه برخی از گرانی‌ها می‌تواند به کمبود کالا در بازار مربوط باشد، اما این موضوع از نگاه تولیدکنندگان رد شده و آنها معتقدند دلیل گرانی محصولات سلولزی کمبود تولید و کاهش ورود مواد اولیه است.
اقدامات عادی در جنگ اقتصادی
امیرعلی میرآخوری، مدیرعامل شرکت ابریشم پویا درباره کمبود کالای سلولزی در کشور به خبرنگار ما گفت: اکنون که در جنگ اقتصادی هستیم اقدامات بر این اساس انجام نمی‌شود و تنها نام همه چیز را یدک می‌کشیم تا بگوییم کاری انجام داده‌ایم.
وی با بیان این‌که صنایع سلولزی محصولات بهداشتی خانوارها هستند و مصرف روزانه دارند، افزود: دولت اعلام کرده دارو مشمول ارز دولتی 4200 تومان می‌شود اما صنایع سلولزی باید با ارز آزاد وارد شود؛ کالاهایی که می‌توانند در بخش پیشگیری بیماری بسیار کمک کنند اما به همت مسئولان نادیده گرفته می‌شوند.
میرآخوری به دلایل افزایش قیمت پوشک بچه اشاره کرد و گفت: خمیر کاغذ، ماده اولیه صنایع سلولزی محسوب می‌شود و تأمین آن از کشورهای خارجی امکان‌پذیر است، در این صورت برای تهیه محصولات سلولزی باید سفارش خود را ثبت کنیم تا بتوانیم تولید را در کشور انجام دهیم.
این تولیدکننده مواد سلولزی با تاکید بر این‌که مواد اولیه این صنایع از چهار کشور تأمین می‌شود تصریح کرد: کشورهایی چون فنلاند، آمریکا، سوئد و نروژ مواد اولیه پوشک بچه را تأمین می‌کنند و ما هم برای تولید این محصول باید از این کشورها اقدام به واردات کنیم. درنتیجه نرخ ارز به صورت مستقیم روی این موضوع تأثیر می‌گذارد اما بحث دیگری در گرانی این کالا وجود دارد که اصلاً مطرح نمی‌شود. اکنون بیش از یک ماه است که ظرفیت تولید ما کاهش یافته و این به دلیل واردات مواد اولیه نبوده بلکه برای زیاده‌خواهی سازمان پرتوقعی مثل گمرک است که بیان می‌کند کالای واردشده را باید با ارز آزاد محاسبه و ترخیص کنید، این در حالی است که در زمان ثبت سفارش ما ارز 4200 تومان بوده و کارها نهایی و کالا واردشده اما اکنون قصد دارند با این اقدام پول بیشتری از واردکننده دریافت کنند.
زیاده‌خواهی گمرک
ساسان عظیمی، مدیر اجرایی شرکت زرین‌سلولز با بیان این‌که 75 درصد صنایع سلولزی از طریق واردات تأمین می‌شود به جام‌جم گفت: در حال حاضر امکان ساخت داخل این محصولات وجود ندارد. محدودیت‌هایی که در کشورهای دیگر اصلا مشاهده نمی‌شود اما ما هر روز با وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت)، بانک مرکزی و گمرک به منظور ثبت سفارش، گشایش ال‌سی و ترخیص درگیر هستیم.
مدیر اجرایی شرکت زرین سلولز تاکید کرد: تا دیروز پرتال بانک مرکزی، گمرک و وزارت صمت بسته بود و گمرک اعلام می‌کند مواد اولیه‌ای که در گذشته با ارز 4200 تومانی ثبت کردید باید با نرخ ارز آزاد محاسبه و ترخیص کنید که این کار صرفه اقتصادی را از تولیدکننده می‌گیرد. وی در پاسخ به این پرسش که اگر ترخیص کالای شما با قیمت گران انجام شود با قیمت گران‌تر به بازار عرضه خواهد شد، با این تفاسیر چرا اقدام به این کار نمی‌کنید گفت: مگر یک کارخانه تولیدی چقدر سرمایه در گردش دارد که بخواهد یکباره چهار برابر برای مواد اولیه پرداخت کند. عظیمی به موضوع احتکار پوشک و دیگر صنایع سلولزی در کشور اشاره کرد و افزود: برای تولیدکننده صرفه اقتصادی ندارد که بخواهد کالایی را احتکار کند به این دلیل که سرمایه در گردش واحدهای تولیدی بسیار کم است.
مدیر اجرایی این شرکت تولیدکننده با بیان این‌که محصولات سلولزی به صورت مستقیم با بهداشت و سلامت انسان در ارتباط هستند تصریح کرد: تولیدکنندگان شغل دیگری ندارند به همین دلیل اگر کوچک‌ترین بی‌کیفیتی در این محصولات اتفاق بیفتد بسرعت از بازار خارج می‌شوند درنتیجه رقابت در این بازار بسیار نزدیک است. وی تاکید کرد: در سال 95 حجم عظیمی پوشک و نوار بهداشتی بانوان با یک برند آمریکایی وارد کشور شد که سه کارخانه بزرگ را مجبور به کاهش ظرفیت کرد. اقلامی هم که اکنون به عنوان احتکار شناسایی می‌شوند همان کالاهاست و برای تولیدکننده صرفه اقتصادی ندارد که بخواهد کالای تولید شده خود را احتکار کند اما متاسفانه به نام تولیدکننده تمام می‌شود. از سوی دیگر برخی دلالان اقدام به این کار می‌کنند اما متاسفانه برخوردهای نامناسب به جای عوامل اصلی با تولیدکنندگان صورت می‌گیرد.
تخصیص ارز مشکل اصلی است
مدیرکل دفتر صنایع شیمیایی و سلولزی وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: پارسال واردات اغلب مواد اولیه تولید پوشک با ارز مبادله‌ای انجام می‌شد و اوایل امسال نیز در گروه کالاهای اساسی قرار داشت اما اکنون باید ارز مورد نیاز این اقلام از بازار ثانویه تأمین شود.
پروین نباتی در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: برای کمک به تولید پوشک باید از هرگونه محدودیت یا ممنوعیت در واردات مواد اولیه آن خودداری کرد و تسهیلات لازم را برای تأمین بهنگام آن به عمل آورد.
وی افزود: این صنعت با توجه به تغییرات فناوری در جهان، در سال‌های اخیر توسعه قابل توجهی داشته، به طوری که قادر به تأمین کل نیاز کمی و کیفی کشور است.
نباتی بیان کرد: با توجه به کیفیت محصولات تولیدی، میزان واردات این محصول رقم قابل توجهی در گذشته نبوده و حداکثر 2 درصد مصرف کشور از طریق واردات تأمین می‌شده است.
مدیرکل دفتر صنایع شیمیایی و سلولزی وزارت صنعت، معدن و تجارت اظهار کرد: اکنون چند طرح تولیدی و تکمیلی با مشاوره و یا تولید تحت لیسانس با شرکت‌های صاحب‌نام جهانی در کشور در دست اقدام است که با اجرای آنها صادرات این محصولات به‌طور جدی‌تر و گسترده‌تر در دستور کار قرار می‌گیرد.
وی خاطرنشان کرد: وابستگی این صنعت به واردات در خصوص اقلامی از جمله خمیر کاغذ «فلاف» به دلیل محدودیت‌های اکولوژیکی و برخی از اقلام به دلیل تغییرات سریعی که در این صنعت در قابلیت‌های محصول و نوع اقلام مصرفی رخ می‌دهد، زیاد است و به همین دلیل با تغییر نرخ ارز، قیمت این محصول نیز تغییر می‌کند.
نباتی یادآور شد: پارسال اقلام زیادی از مواد اولیه این محصول با ارز مبادله‌ای وارد شد و در اوایل امسال نیز در گروه کالایی یک قرار داشتند، اما اکنون براساس سیاست‌های جدید ارزی اقلام وارداتی مورد مصرف در تولید این محصول از طریق بازار ثانویه تأمین می‌شود.
این مقام مسئول پیش‌بینی کرد با ترخیص به‌موقع مواد اولیه موجود در گمرکات، تأمین و تخصیص ارز مواد اولیه و از سوی دیگر برخوردهای مناسب قانونی با محتکران بزودی شرایط متعارفی بر بازار حاکم شود.