تصاویر؛ آیا ارسطو مهم‌ترین شخصیت تاریخ است؟

آیا ممکن است ارسطو تأثیرگذارترین فردی باشد که تاکنون زیسته است؟ جان سلرز، فیلسوف بریتانیایی، قطعا چنین باوری دارد.

او استدلال می‌کند که تاثیر این متفکر یونان باستان آن‌قدر فراگیر است که حتی متوجه نمی‌شویم تا چه اندازه دنیای ما تحت نفوذ اندیشه‌های او شکل گرفته است.

از سیاست گرفته تا علم، از ادبیات تا منطق تاثیر ارسطو همه‌جا دیده می‌شود. او زندگی دریایی را مطالعه کرد و پایه‌های زیست‌شناسی را بنا نهاد. به بررسی نظام‌های سیاسی مختلف پرداخت و به این ترتیب، پیشگام علم سیاست شد. تحلیلش از داستان‌سرایی در فن شعر هنوز هم بر سینمای مدرن تاثیرگذار است. در زمینه منطق هم اصول استدلالی که مطرح کرد، پایه‌های فلسفه و حتی عصر دیجیتال را بنا گذاشت.

سلرز، که استاد دانشگاه رویال هالووی لندن است، می‌داند که ادعایش جسورانه است، اما مصرانه‌ معتقد است که تاثیر ارسطو بی‌نظیر است. می‌گوید ارسطو «نحوه تفکر ما را شکل داده است».

یک ادعای جسورانه

سلرز در مقاله‌ای برای مجله آنتیگونه جمله‌ای تامل‌برانگیز مطرح می‌کند: «ارسطو نه‌تنها بزرگ‌ترین فیلسوف تاریخ است، بلکه مهم‌ترین انسانی است که تاکنون زیسته است.»​

• این ادعایی خارق‌العاده است که او در کتاب خود، «ارسطو: درک بزرگ‌ترین فیلسوف جهان»، آن را بیشتر بررسی می‌کند.

منبع تصویر،Getty Images

هنگامی که اسکندر فتوحاتش را آغاز کرد، ارسطو به آتن بازگشت و آکادمی خود را تاسیس کرد. سال‌های پایانی عمرش را به تدریس، نوشتن و پژوهش سپری کرد و در ۶۲ سالگی درگذشت.

هرچند تنها بخش کوچکی از آثارش باقی مانده است، اما همچنان نزدیک به یک میلیون واژه از نوشته‌های او موجود است؛ میراثی شگفت‌انگیز در دنیای اندیشه.

اندیشمند دانشمند

ارسطو نه‌ تنها فیلسوف بود، بلکه از نخستین دانشمندان تاریخ هم محسوب می‌شود.

خیلی پیش از اختراع میکروسکوپ و کشف ژنتیک، جهان طبیعی را به‌ صورت نظام‌مند مطالعه کرد و حیوانات و گیاهان را دسته‌بندی کرد. این کار او پایه‌های زیست‌شناسی را به‌عنوان یک شاخه علمی بنا نهاد.

البته برخی از نتایج کارهای او بعدها اشتباه از آب درآمد. اما سلرز استدلال می‌کند که دستاورد اصلی ارسطو روش‌شناسی او بود. او اصرار داشت که مشاهده و شواهد، و نه پیش‌فرض‌های ذهنی، باید مبنای فهم ما از جهان باشد.

این اصل هنوز هم در قلب علم مدرن قرار دارد.

منبع تصویر،Getty Images

پدر منطق و اخلاق

یکی از ماندگارترین دستاوردهای ارسطو، کار او در زمینه منطق بود.

او اصول اساسی را معرفی کرد، از جمله این که هر گزاره‌ای یا درست است یا غلط؛ اصلی که اکنون به عنوان «قانون طرد شق ثالث» شناخته می‌شود. این مفهوم ساده اما قدرتمند، پایه‌گذار بسیاری از مباحث فلسفی و حتی کدهای باینری در دنیای رایانه‌ها شد.

ارسطو همچنین یکی از بزرگ‌ترین پرسش‌های زندگی را بررسی کرد: این که چگونه باید زیست.

در کتاب اخلاق نیکوماخوسی، او استدلال می‌کند که انسان‌ها زمانی به شکوفایی می‌رسند که تعقل، روابط اجتماعی و کنجکاوی فکری را متعادل کنند. معتقد بود که زندگی خوب یعنی پرورش خویشتن‌داری، ارتباط با جامعه و دنبال کردن دانش.

تاثیری که دیگر آن را درک نمی‌کنیم

سلرز معتقد است که ایده‌های ارسطو آن‌ چنان عمیق در اندیشه مدرن تنیده شده‌اند که ما دیگر به آن‌ها توجه نمی‌کنیم.

او می‌گوید: «مفاهیم او همه‌ جا هستند، اما ما آن‌ها را بدیهی می‌دانیم.»

پس آیا ارسطو مهم‌ترین شخصیت تاریخ بود؟

سلرز استدلالی محکم ارائه می‌کند. اما در نهایت، این خواننده است که تصمیم می‌گیرد. آیا ارسطو صرفا یک متفکر بزرگ بود، یا آن طور که سلرز می‌گوید، مهم‌ترین انسان تاریخ؟