(تصاویر) نقشه خطر لرزه‌ای ایران؛ مناطقی که باید منتظر زلزله‌های بزرگ باشند
استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی در گفت‌وگو با خبرآنلاین عنوان می‌کند: «مناطق با قفل‌شدگی کم مانند زاگرس، دارای زلزله‌های کوچک مکرر اما پتانسیل زلزله‌های بزرگ کمتری هستند. در مقابل، مناطق با قفل‌شدگی زیاد مانند ایران مرکزی و البرز در معرض خطر زلزله‌های بزرگ‌تر و کم‌تعدادتر هستند.»
مفهوم «قفل‌شدگی گسل‌ها» نقش کلیدی در پیش‌بینی زلزله‌های ایران دارد و مناطق مختلف با توجه به میزان این قفل‌شدگی، رفتار متفاوتی در برابر زمین‌لرزه‌ها از خود نشان می‌دهند. قفل‌شدگی یا جفت‌شدگی در گسل‌های زمین‌ساختی توصیف می‌کند که چگونه در یک گسل، دو طرف صفحه گسله به هم چسبیده‌اند. هنگامی که صفحات به شدت جفت می‌شوند، گیر می‌کنند و نمی‌توانند به راحتی از کنار یکدیگر بلغزند، استرس و انرژی در گذر زمان با همین درگیری صفحات برای رسیدن به امکان جابه‌جایی، به تدریج زیاد می‌شود. هنگامی که تنش بیش از اصطکاک نگهدارنده آنها باشد، صفحات ناگهان می‌لغزند و بخشی از انرژی را به صورت زلزله آزاد می‌کنند. البته بخشی از جابه‌جایی به صورت خزش انجام می‌شود که در آن صفحات به آرامی با کمترین مقاومت از کنار یکدیگر می‌لغزند و به تدریج با حرکت آهسته و ثابت به نام خزش لرزه‌ای، استرس را آزاد می‌کنند. این شیوه آزاد شدن انرژی احتمال وقوع زلزله‌های بزرگ را کاهش می‌دهد.
فشارهای زمین‌ساختی در ایران/ «زاگرس، سالانه تا ۱۰ میلی‌متر فشرده می‌شود»
این زلزله‌شناس با اشاره به وضعیت زمین‌ساختی ایران و تأثیر ورقه‌های عربی و اوراسیا عنوان می‌کند: «در ایران با برخورد مداوم بین ورقه‌های زمین‌ساختی عربی و اوراسیا، فشردگی و کوتاه شدن پوسته در مناطق مختلف آن متفاوت است. ورقه عربستان با سرعت ۲۰-۲۵ میلی‌متر در سال به سوی ایران حرکت می‌کند. ۱۰ تا ۱۵ میلی‌متر در سال به عنوان کوتاه‌شدگی در ایران جذب می‌شود. بقیه در گسل‌های امتدادلغز در شرق ایران مصرف می‌شود.»
او در خصوص وضعیت گسل‌های کشور توضیح می‌دهد: «در ایران، زاگرس فعال‌ترین منطقه است که ۵ تا ۱۰ میلی‌متر و رشته‌کوه‌های البرز حدود ۴ تا ۸ میلی‌متر در سال فشرده می‌شوند. در ایران مرکزی ۵ تا ۲۰ میلی‌متر در سال تغییر شکل و بیشتر در مرزهایش اتفاق می‌افتد.
در رشته‌کوه‌های البرز، گسل‌های راندگی مانند گسل مشا و گسل شمال البرز کوتاه‌شدگی و حدود ۳-۵ میلی‌متر در سال جابه‌جایی امتدادلغز چپ‌لغز اتفاق می‌افتد.
در کپه‌داغ در شمال‌شرق ایران حدود ۵-۷ میلی‌متر در سال فشرده شدن اتفاق می‌افتد. در فرورانش مکران در جنوب شرق ایران، ورقه عربی به زیر ورقه ایران با سرعت ۲۰ تا ۳۰ میلی‌متر در سال می‌رود. در شرق ایران، سیستان ۱-۲ میلی‌متر فشرده شدن به همراه ۱۰-۱۵ میلی‌متر در سال حرکت راست‌گرد در گسل نهبندان دیده می‌شود.»
نقشه مخاطرات لرزه‌ای ایران؛ کدام مناطق در خطر زلزله‌های بزرگ هستند؟
در پایان، زارع به جمع‌بندی وضعیت قفل‌شدگی و خطر زلزله در ایران می‌پردازد: «بنابراین کوتاه‌شدگی کلی حدود ۱۰-۱۵ میلی‌متر در سال در سراسر ایران است که ۱۰ تا ۳۰ درصد از کل کوتاه‌شدگی از طریق زلزله و حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد با خزش، خمش یا فرورانش ایجاد می‌شود. قفل‌شدگی کم در برخی مناطق مانند زاگرس به دلیل لایه‌های رسوبی تغییرشکل‌پذیر (مانند نمک، شیل و گچ) با افزایش چین‌خوردگی و شکل‌پذیری همراه است.»
او نتیجه‌گیری می‌کند: «مناطق با قفل‌شدگی کم (زاگرس) دارای زلزله‌های کوچک مکرر اما پتانسیل زلزله‌های بزرگ کمتری هستند. مناطق با قفل‌شدگی زیاد (مانند ایران مرکزی، البرز) در معرض خطر زلزله‌های بزرگ‌تر و کم‌تعدادتر هستند.»
منبع: خبرآنلاین
منبع: faradeed-235326