سیلاب فاضلاب در تالاب انزلی

اما فاضلاب معضلی کهنه تر از سایرین است و طبق آمارهای اعلام شده سالانه ۳۰۰ هزار متر مکعب فاضلاب شهری، ۴۰۰ هزار متر مکعب فاضلاب کشاورزی و روستایی و روزانه ۱۵ تن زباله وارد تالاب انزلی می‌شود.

همچنین روزانه ۳۸۰ هزار مترمکعب شیرابه حاصل از زباله های رشت و شهرهای اطراف داخل رودخانه زرجوب و گوهررود ریخته شده و سپس از آنها مستقیم وارد تالاب انزلی می‌شود.

بر اساس آمارهای رسمی و اعلامی از سوی مسئولان، ورود انواع آلاینده ها به تالاب انزلی موجب شده بیش از نیمی از ۷۰ گونه انواع ماهیانی که در تالاب بین‌المللی انزلی زندگی می کردند به حدود ۳۰ گونه برسد.

ورود سموم و کود کشاورزی به تالاب انزلی

ورود انواع سموم و کودهای شیمیایی کشاورزی از شهرستانهای انزلی، رشت، صومعه سرا و خمام به تالاب از دیگر مشکلات تالاب بین المللی انزلی از نگاه کارشناسان امر است.

کشاورزی در حاشیه تالاب موجب می شود حجمی از سموم و کودهای کشاورزی وارد تالاب شود که در نهایت موجب رشد فزاینده گیاهان آبزی غرب تالاب شده و این موضوع میزان رسوبات را در آن قسمت افزایش داده و باعث کاهش عمق آب شده و همچنان می شود.

این کنشکر و فعال حوزه محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا درخصوص فاضلاب‌هایی که به رودخانه های منتهی به تالاب انزلی می ریزند؛ گفت: تالاب بندرانزلی علاوه بر انواع فاضلاب های صنعتی و خانگی آلوده به مواد آلی و زه آب کشاورزی است.

محمد کهنسال اضافه کرد: اطراف تالاب، کلونی های بزرگی از مراکز پرورش دام و طیور قرار دارد و فاضلابی که از فضولات این مراکز به تالاب انزلی وارد می شود بخشی از مواد آلی آلاینده این تالاب را تشکیل می دهد.

وی افزود :همچنین شیرابه های پسماندهای زباله‌های کارخانجات کمپوست خمیران بندرانزلی و سراوان رشت؛ شیرابه شهر و شهرکهای صنعتی رشت، فاضلاب شهرها و روستاهای اطراف تالاب سهم قابل توجهی از آلودگی های آن را به خود اختصاص می‌دهد.

دکترای محیط زیست و عضو هیات علمی دانشگاه هم در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: ورود فاضلاب‌های خانگی و پساب‌های کشاورزی شهرهای اطراف بصورت مستقیم و غیر مستقیم در اصطلاح موجب پرغذایی تالاب می شوند.

عبدالرضا نوفرستی؛ شکوفایی جلبکی در تالاب انزلی و ورود سموم و کودهای شیمیایی و دامی مورد استفاده در بخش کشاورزی و سرریز آن به تالاب را تهدیدی برای این مجموعه اعلام کرد و افزود: رشد بی‌رویه این گیاهان موجب برهم خوردن چرخه اکوسیستم شده و روند خشکی تالاب را تسریع می کند.

وی ، روند حاصلخیزی بیش از حد و پرغذایی بر اثر ورود پساب ها، فاضلاب‌ها، رسوب گذاری‌های متعدد از حوزه آبخیزداری بالادست، عدم لایروبی رودخانه‌ها، برداشت شن و ماسه را از معضلات تالاب انزلی خواند که در روند خشک شدن آن موثر است.

حجم بسیار بالای مواد آلی موجود در آب تالاب

کنشگر و فعال محیط زیست اظهار کرد: حجم بسیار بالای مواد آلی موجود در آب تالاب سبب رشد بی رویه گیاهان شده و آسیب های بسیاری از جمله تبخیر فزاینده آب و انباشت رسوبات ناشی از خزان این گیاهان در بستر تالاب را رقم می زند، این امر بر هیدرولیک تالاب (حرکت و جریان آب در بستر تالاب) تاثیرات منفی بسیاری دارد.

کهنسال اظهار کرد: با از بین رفتن بخشی از گیاهان و جانوارن تالاب انزلی و اختلال در چرخه حیات تنوع زیستی در تالاب دستخوش تغییر شده و گونه ها به تدریج نابود می شوند. مشکلی که امروز تالاب بین المللی انزلی با آن دست به گریبان است و موجب شده با سرعت بیشتری به سمت نابودی و مرگ حرکت کند.

وی تصریح کرد: تالاب های بین المللی ازجمله تالاب انزلی پذیرای پرندگان مهاجر بسیاری از سراسر دنیا است؛ هنگامی حال تالاب انزلی خوب نباشد پرندگان محل دیگری را برای مهاجرت انتخاب می کنند.

ردپای غفلت مدیران در افزایش معضلات تالاب

بازرس کل استان گیلان در دومین جلسه بررسی معضلات و چالش‌ها و احیاء تالاب بندر انزلی این مجموعه را با ارزش ترین اکوسیستم آبی کشور دانست و افزود: ثبت جهانی تالاب بین المللی بندر انزلی جهان را در احیاء آن دخیل کرده است.

احمد آقایی برگزاری جلسات و نشست‌های مستمر در ۲ دهه گذشته در مورد تالاب را در برخی موارد ملال آور عنوان و این پرسش را مطرح کرد چرا که این جلسات تاکنون نتیجه ای نداشته است؟ برخی از این معضلات با دست مسئولان استان هم حل می‌شود در شگفتم که چرا معضلاتی که به راحتی به دست ما حل می‌شود، در این سالها انجام نشده است.

وی تصریح کرد: اعتبار و منابع یک بخش از معضلات تالاب است اما جدیت در انجام کار بر اعتبارات غلبه دارد.

بازرس کل استان افزود:آ مارها نشان می‌دهد سالانه ۳۰۰ هزار متر مکعب فاضلاب شهری، ۴۰۰ هزار متر مکعب فاضلاب کشاورزی و روستایی و روزانه ۱۵ تن زباله وارد تالاب می‌شود اگر این آمارها درست باشد همه در به خطر انداختن حیات تالاب دخیل‌اند.

بازرس کل استان با اشاره به اینکه غفلت برخی از مدیران باعث افزایش این معضلات شده است، گفت : اما تلاش‌های مدیران برای تالاب را ارج می نهیم اگر تلاش‌های آنها نبود اوضاع تالاب وخیم تر از این بود.

آقایی با تاکید بر اینکه هر پیشنهادی برای حفظ تالاب ارائه شود باید مورد بررسی قرار گیرد، اظهار کرد : سازمان بازرسی به عنوان عالی ترین دستگاه نظارتی این موضوع را از جنبه ملی پیگیری خواهد کرد البته کار اصلی باید در این استان انجام شود و مدیران در سطح ملی می‌توانند از نظر اعتبار به استان کمک کنند.

بازرس کل گیلان افزایش تراز آبی تالاب را کمک به خودپالایی آن عنوان کرد و گفت : در گذشته کارهای بسیار خوبی برای احیاء تالاب صورت گرفته اما در حد یک مسکن بوده است و امروز باید کار اساسی در مورد تالاب انجام شود.

هشدار وقوع یک فاجعه

استاندار گیلان همواره در جلسات و سخنرانی ها عنوان می کند اگر مسئولی در زمان تصدی گری مسئولیتش بتواند یک مساله از مسائل استان را حل کند مشکلی باقی نخواهند ماند. در این میان یکی از مهمترین مسائل مورد تاکید هادی حق شناس، حل مساله جلوگیری از ورود فاضلاب به تالاب بین المللی انزلی و رودخانه های زرجوب و گوهر رود و ایجاد و تکمیل تصفیه خانه‌هاست.

او چندی پیش درخصوص ورود انواع فاضلاب‌ها به تالاب انزلی هشدار داده و اعلام کرده بود: اگر برای جلوگیری از ورود فاضلاب به تالاب انزلی چاره اندیشی نشود حتما ظرف ۲، سه سال آینده تیتر یک خبرها تَرک شهر از سوی رشتی‌ها و انزلی‌چی‌ها خواهد بود. چون تالاب انزلی از فاضلاب انسانی به مساحت ۲۰۰ میلیون متر مربع پر می‌شود و فقط با وزش یک نسیم مردم باید گرد و غبارهای ناشی از انواع فاضلاب را استشمام کنند و انواع سرطان شیوع می‌یابد.

حق شناس بخش عمده‌ای از ناترازی‌ها را ناشی از ناترازی در تصمیم گیری‌ها عنوان کرد و افزود: اگر ۳۰۰ میلیون دلار طی سه سال به استان داده شود می‌توان از یک فاجعه بزرگ پیشگیری کرد اما اگر اعطا نشود دیگر رشت و انزلی وجود نخواهد داشت.

وی ادامه داد: روزانه ۳۸۰ هزار مترمکعب شیرابه حاصل از زباله داخل رودخانه زرجوب و گوهررود ریخته شده و سپس به طور مستقیم وارد تالاب انزلی می‌شود، میانگین عمق تالاب انزلی ۵۰ سال قبل ۱۰ متر و ۳۰ سال پیش نیز پنج متر بوده است اما اکنون به پنج سانتیمتر رسیده است.

استاندار گیلان تاکید کرد: تالاب انزلی پر از زباله شهروندان رشت، بندرانزلی و صومعه‌سراست و زایش طبیعی ماهیان دریای خزر در این تالاب از بین رفته است. راهکار این مشکل احداث تصفیه خانه فاضلاب در شهر رشت، صومعه سرا و انزلی است که برای احداث تصفیه خانه فاضلاب در این سه شهرستان ۳۰۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

وی با اشاره به تبعات زیست محیطی و بهداشتی دفن زباله در گیلان با بیان اینکه برای این امر باید دستگاه زباله‌سوز نصب و فعال شود، اضافه کرد: اگر مساله محیط زیست مشکل نخست دولت ها و سازمان های مردم نهاد باشد، به طور قطع این معضلات بر روی هم انباشته نمی‌شود.

دهه فجر سال ۱۴۰۳ در شهرک صنعتی سفیدرود فاز نخست تصفیه‌خانه فاضلاب مرکزی این شهرک به بهره‌برداری رسید و استاندار گیلان در آیین افتتاح آن اظهار کرد: با افتتاح فاز نخست این تصفیه‌خانه ۳۵۰ مترمکعب پساب شهرک صنعتی تصفیه خواهد شد.

حق شناس اضافه کرد: در صورت تکمیل فاز دوم این تصفیه‌خانه روزانه هزار مترمکعب پساب صنعتی تصفیه خواهد کرد و ظرفیت این تصفیه‌خانه به هزار و ۳۵۰ مترمکعب می‌رسد و پساب پس از تصفیه به رودخانه های زرجوب و گوهر رود ریخته و از آلودگی این رودخانه‌ها و به تبع آن تالاب کم‌ می‌کند.

استاندار گیلان تصریح کرد: از ۷۰ نوع آبزیان تالاب انزلی ۳۰ نوع به دلیل ورود پساب های صنعتی و خانگی از بین رفته است. احداث تصفیه خانه های فاضلاب بسیار مهمتر از ایجاد واحدهای تولیدی است.

وی تاکید کرد: اجرای طرح‌های فاضلابی بسیار حائز اهمیت بوده و باید در تمام شهرک های صنعتی استان اجرایی شود.

حق شناس ابراز امیدواری کرد: شاهد روزی باشیم که حتی یک مترمکعب پساب تصفیه نشده وارد محیط نشود، زمان بسیار اندک است و به سرعت سپری می شود باید پروژه‌های نیمه تمام مانند ایجاد تصفیه خانه ها شتاب بیشتری گیرد.

استاندار گیلان بهمن ماه سال ۱۴۰۳ نیز در دیدار با نایب رئیس مجلس شورای اسلامی، خواستار همراهی ویژه مجلس در حل مسائل زیست محیطی استان از جمله ساماندهی وضعیت تالاب انزلی و احداث تصفیه خانه فاضلاب شد.

حق شناس خواهان رسیدگی به وضعیت نابسامان تالاب بین‌المللی انزلی و نیز تسریع در روند احداث تصفیه‌خانه فاضلاب در شهرهای گیلان شد.

وی با اشاره به پیشرفت ۲۶ درصدی شبکه فاضلاب گیلان گفت: احداث شبکه فاضلاب برخی از استان‌های کویری رشدی۹۰ درصدی دارد اما پیشرفت پروژه های ساماندهی فاضلاب گیلان با وجود بالا بودن سطح آب های زیرزمینی فقط ۲۶ درصد است که حاکی از عدم برنامه ریزی درست و در نظر گرفتن اولویت هاست.

از ۳۴ شهرک صنعتی استان ۱۴ مورد دارای تصفیه‌خانه فاضلاب هستند، باتوجه به اینکه ۵۰ درصد واحدهای تولیدی و صنعتی استان در شهرک صنعتی سپید رود و شهر صنعتی رشت قرار دارند اگر مشکلات تصفیه خانه فاضلاب این ۲ شهرک صنعتی در رشت برطرف شود آلودگی کمتری وارد رودخانه‌های زرجوب، گوهر رود، پیربازار و در نهایت تالاب بین المللی انزلی خواهد شد.

کاهش تراز آب دریای خزر، رشد بی رویه گیاهان بومی و مهاجم مانند سنبل آبی، جنگل تراشی ها و بی توجهی به آبخیزداری موجب شده رسوبات بیشتری به تالاب انزلی وارد شود.

برای جلوگیری از این مهم باید آبخیزداری، کاهش فشار به مراتع، بکارگیری تکنیک های مهندسی رودخانه ای، جلوگیری از برداشت شن و ماسه در حوزه تالاب، کنترل و مدیریت پسماند شیرابه ها، کاهش استفاده از سموم و کود شیمیایی، مدیریت فضولات دام و طیور دامداریهای صنعتی، نیمه صنعتی و سنتی و از همه مهمتر مدیریت شیرابه های شهر و شهرکهای صنعتی رشت و انزلی بصورت جدی در دستور کار مسئولان استانی قرار گیرد.

اگر اعتبار مناسب برای اجرای طرح های ساماندهی فاضلاب در شهرهای رشت و بندرانزلی اختصاص یابد و مدیریت درستی اعمال شود امکان آنکه در کوتاه مدت بخش قابل توجهی از این فاضلاب مدیریت شود وجود دارد.