لحظه تحویل سال؛ از زمین تا آسمان

در لحظه تحویل سال، زمین در مدار خود به نقطه‌ای می‌رسد که نور خورشید بر استوا عمود می‌تابد.

لحظه سال تحویل در علم نجوم به زمانی اطلاق می‌شود که خورشید در حرکت ظاهری خود روی کره سماوی، از نقطه اعتدال بهاری (Vernal Equinox) عبور کرده و وارد نصف‌النهار آسمانی صفر درجه می‌شود. این نقطه آغازین برج حمل (Aries) در دائرةالبروج است و به‌عنوان مرجع اصلی در تعیین آغاز سال خورشیدی حقیقی شناخته می‌شود.

پدیده‌های نجومی و تأثیر آن‌ها بر گاهشماری بشری

علیرضا بیات، کارشناس نجوم درباره لحظه تحویل سال در گاهشماری جلالی می‌گوید: لحظه تحویل سال نه صرفاً یک تغییر عددی در تقویم، بلکه رویدادی دقیق و منحصربه‌فرد بر پایه اعتدال بهاری است. در این لحظه، خورشید در مسیر ظاهری خود، که همان دایره‌البروج نامیده می‌شود، به نقطه اعتدال بهاری می‌رسد و از صفحه استوای زمین عبور می‌کند. این گذار نجومی موجب می‌شود که طول شب و روز در سراسر زمین برابر شود و از دیدگاه اخترشناسی، خورشید از نیمکره جنوبی به نیمکره شمالی صعود کند.

وی می‌افزاید: اساس این پدیده در طول دقیق یک سال شمسی حقیقی نهفته است؛ چرخه‌ای که حدود ۳۶۵.۲۴۲۱۹ روز به طول می‌انجامد. همین اختلاف کسری، که در حدود ۲۴ صدم روز است، سبب می‌شود که زمان تحویل سال در هر دوره نسبت به سال قبل چند ساعت تغییر کند. در سال‌های متوالی، این تأخیر تجمعی افزایش می‌یابد تا جایی که برای همگام‌سازی تقویم با گردش زمین، سال کبیسه وارد چرخه گاهشماری می‌شود. در هر دوره ۳۳ ساله شمسی، هشت سال به‌عنوان سال کبیسه در نظر گرفته و یک روز اضافی به اسفند افزوده می‌شود.

کارشناس نجوم ادامه می‌دهد: اگرچه لحظه تحویل سال بر مبنای اصول دقیق نجومی محاسبه می‌شود، اما برخی عوامل کیهانی می‌توانند تأثیرات جزئی بر آن داشته باشند. از جمله حرکت تقدیمی و رخ‌گردی زمین که باعث نوسانات جزئی در محور چرخش آن می‌شود، تفاوت سرعت زمین در مدار بیضوی که بر اساس قوانین کپلر تغییر می‌کند، و همچنین تأثیرات گرانشی سیارات و ماه که می‌تواند اختلافی در حد چند ثانیه یا دقیقه ایجاد کند.

علاوه بر این، سال‌های کبیسه نیز بر زمان تحویل سال اثرگذارند؛ به‌گونه‌ای که در سال کبیسه، لحظه تحویل سال حدود ۱۸ ساعت زودتر از سال قبل رخ می‌دهد، درحالی‌که در سال‌های عادی، این لحظه تقریباً ۶ ساعت دیرتر اتفاق می‌افتد.

تفاوت تحویل سال شمسی و میلادی

بیات بیان می‌کند: میان تحویل سال در تقویم شمسی و میلادی، تفاوتی بنیادین وجود دارد. لحظه تحویل سال شمسی، مستقیماً بر پایه اعتدال بهاری و محاسبات دقیق نجومی تنظیم شده است، در حالی که سال میلادی تنها بر مبنای یک شمارش قراردادی ۳۶۵ یا ۳۶۶ روزه تنظیم می‌شود و به لحظه اعتدال وابسته نیست. از همین رو، زمان تحویل سال میلادی ممکن است چندین ساعت با اعتدال بهاری اختلاف داشته باشد.

وی خاطرنشان می‌کند: از منظر علمی، تقویم جلالی، که گاهشماری رسمی ایران است، یکی از دقیق‌ترین تقویم‌های شناخته‌شده در جهان به شمار می‌رود. اصول اساسی آن، که بر مبنای گردش واقعی زمین به دور خورشید و تغییرات نجومی تنظیم شده، دلیلی بر پایداری و دقت بی‌نظیر آن است.

اگرچه با پیشرفت ابزارهای نجومی، ممکن است اصلاحات و محاسبات دقیق‌تری در آینده اعمال شود، اما تا زمانی که زمین در مسیر مداری خود به حرکت ادامه می‌دهد و اعتدال بهاری رخ می‌دهد، اساس محاسبه لحظه تحویل سال همچنان ثابت و تغییرناپذیر باقی خواهد ماند.

به گزارش ایسنا، با بررسی دقیق پدیده‌های نجومی مرتبط با لحظه تحویل سال، می‌توان گفت که این رویداد چیزی فراتر از یک تغییر تقویمی ساده است. تحویل سال شمسی نتیجه‌ای شگفت‌انگیز از هماهنگی بی‌نقص حرکت زمین در مدار خود، تمایل محوری و تاثیرات گرانشی است که همگی با دقتی حیرت‌انگیز در مقیاس میلی‌ثانیه رخ می‌دهند.

 این پدیده نشان می‌دهد که چگونه نظم کیهانی، حتی در برابر تغییرات جزئی در سرعت چرخش زمین، همچنان چرخه‌ای منظم و قابل پیش‌بینی را حفظ می‌کند. از قطب‌های زمین تا سیارات دیگر، مفهوم سال و تغییر فصل‌ها بازتابی از همین هماهنگی است؛ هماهنگی‌ای که به ما یادآوری می‌کند طبیعت در عین پیچیدگی، در نهایت به نظمی خارق‌العاده پایبند است.

منبع: ایسنا