(تصاویر) همسفر با داریوش بزرگ به کاخ آپادانا؛ رازهایی از تخت جمشید که نمی‌دانید

سال ۵۲۲ قبل از میلاد، داریوش بزرگ بر تخت سلطنت نشست و هم‌زمان با آغاز حکومتش، ساخت کاخ آپادانای تخت جمشید را کلید زد. اما آیا این شاهکار معماری در دوران حکومت او به پایان رسید؟ در این گزارش تاریخی، سفری به دوران شکوه هخامنشیان خواهیم داشت و از نزدیک با جزئیات ساخت این بنای شگفت‌انگیز آشنا می‌شویم.

به گزارش راهنماتو، آغاز راه داریوش بزرگ زمانی بود که او دست گئومات مغ را رو کرد و او را از تخت پایین کشید. در این مقاله به سراغ روزهای ابتدایی سلطنت داریوش بزرگ می‌رویم، روزهایی که با اقدامات موثر داریوش تبدیل به تاثیرگذارترین لحظات تاریخ ایران باستان می‌شد.

یکی از نکاتی که مدام در مورد داریوش می‌شنویم، روحیه عدالت‌خواه اوست که برخی از تاریخ‌نگاران این مساله را تصدیق و برخی دیگر رد می‌کنند. با این وجود او در کتیبه‌های خود مدام از اهورامزدا یاد می‌کرده و بر عدالت و مساوات تاکید داشته است.

متن ورق‌های طلایی که از کاخ آپادانای تخت جمشید به دست آمده بود و از زبان داریوش گفته می‌شد را به یاد بیاورید؛

«این است شاهنشاهی‌ای که من دارم. از سکاها تا سغدانیها ماوراء اتیوپیها از هند تا سارد که اهورامزدا بزرگترین خدایان به من هدیه کرد.»

حالا شاید بیش از پیش کنجکاو این باشیم که در مورد روحیات داریوش بزرگ بدانیم و شیوه سلطنت او را مرور کنیم. بنابراین در ادامه این مطلب، ضمن اشاره به دوران حکومت داریوش بزرگ، سری به کاخ آپادانای تخت جمشید می‌زنیم؛ جایی که ردپای کلام داریوش هنوز بر جای جای آن حک شده است.

سرانجام، در ۴۸۶ پیش از میلاد، داریوش بزرگ در ۶۳سالگی درگذشت و پسرش خشایارشای یکم به سلطنت رسید. میراث او اما در معماری، نظام اداری، و اقتدار امپراتوری هخامنشی همچنان باقی ماند.پ

نکته این است که کاخ آپادانای تخت جمشید در دوره داریوش به پایان نرسید و شکوه آن را خشایارشا دید.

شاید اگر کسی جای داریوش بود، به این مساله اهمیتی نمی‌داد و از ماجرا گذر می‌کرد تا به منافع خود بیاندیشد، اما داریوش بزرگ از این جنایت چشم‌پوشی نکرد. بنابراین نویسندگان باستان، از هرودوت گرفته تا دیودوروس و افلاطون، همگی بر عدالت‌خواهی داریوش تأکید کرده‌اند. او در اجرای قوانین، خدمات افراد به کشور را در نظر می‌گرفت و برای کسانی که به امپراتوری خدمت کرده بودند، در مجازات تخفیف قائل می‌شد.

مثلا در این مورد حتی افلاطون نیز سخن گفته است؛ او در رساله قوانین خود می‌نویسد که داریوش با وضع قوانینی عدالت‌خواهانه توانسته است بین رعایای خود تساوی برقرار کند.

نام داریوش بزرگ چنان بر سر زبان یونانی‌ها افتاده بود که حتی آیسخولوسِ نمایشنامه‌نویس که با نوشتن نمایشنامه «پارسیان» ثابت کرده بود دشمن بزرگ ایرانیان است (او در سال 490 ق.م در نبرد ماراتن با لشکر هخامنشیان وارد نبرد می‌شود) هم داریوش را پادشاهی صلح طلب و عادل برمی‌شمرده است.

بااین‌حال، خیانت به حکومت و شورش، بی‌چون‌وچرا با مجازات سختی روبه‌رو می‌شد. داریوش تلاش داشت تا امپراتوری‌ای بنا کند که در آن، همه مردم، فارغ از ملیت، زبان یا طبقه اجتماعی،در سایه عدالت زندگی کنند، مفهومی که در دوران او شکلی پیشرفته و بی‌سابقه پیدا کرد.

پلکان‌های باشکوه آپادانا؛ راهی به قلب تاریخ

با قدم گذاشتن بر روی پلکان‌های سنگی کاخ آپادانا، گویی در زمان سفر کرده‌ایم. در دو سوی شمال و شرق بنا، این پلکان‌های باشکوه قد برافراشته‌اند، هرکدام با روایتی از گذشته. پلکان شرقی که قرن‌ها در دل خاک پنهان مانده بود، کمتر آسیب دیده و هنوز اصالت خود را حفظ کرده است.

اما پلکان شمالی، که در دوران داریوش ساخته شد، تخلیه شده و اکنون در موزه‌ها نگهداری می‌شود. قاب‌های خالی میان پله‌ها و کتیبه‌ای که بر دیواره شرقی حک شده، نام خشایارشا را جاودانه کرده است؛ شاهی که در سنگ‌نوشته‌اش، همه این شکوه را به لطف اهورامزدا دانسته. در انتهای پلکان جنوبی، کتیبه‌ای دیگر همراه با خطوطی به زبان‌های عیلامی، اکدی و پارسی باستان، پیام‌هایی از عظمت هخامنشیان را تا امروز زنده نگه داشته است.

۲۳ ملت تابع چه کسانی هستند؟

در کاخ آپادانا تخت جمشید، ۲۳ ملت تابع با هدایای خاص خود برای شاه بزرگ هخامنشی آمده‌اند که نشان‌دهنده‌ی تنوع فرهنگی و گستردگی امپراتوری است. این ملت‌ها از چهار گوشه جهان آن زمان به دربار داریوش و خشایارشاه می‌آمدند و با شکوه و عظمت در نقش‌برجسته‌ها به تصویر کشیده شده‌اند. این ملت‌ها عبارتند از:

مادها (Medas): در حال حمل کاسه‌ها و شمشیرهای کوتاه.
• ایلامی ها (Susians): با روبان‌هایی بر سر و یک شیر ماده در بند.
• ارمنی‌ها (Armenians): یکی از اعضا یک اسب با روح را مراقبت می‌کند.
• آریان ها (Aryans): کاسه‌ها، پوست و پشم حیوانات را می‌آورند.
• بابلی‌ها (Babylonians): با لیوان‌ها و یک گاو کوهان‌دار.
• لودی‌ها (Lydians): همراه با ارابه‌ای کشیده‌شده توسط اسب‌ها.
• آراخوسیا(Arachosians): مشابه هدایای آریایی‌ها.
• سغدی‌ها (Sogdians): با پوست حیوانات و قوچ‌ها.
• کاپادوکی‌ها (Cappadocians): همراه با اسب و رداهای پیچان.
• مصری‌ها (Egyptians): منسوجات و گاوهای بسته‌شده.
• تورانیان (Scythians): مسلح و با پیشانی‌بند.
• ایونی‌ها (Ionians): با کندوی عسل و پشم رنگی.
• پارت‌ها (Parthians): لیوان‌ها و شترهای باکتریایی.
• قندهاریان (Gandarians): نیزه‌ها و گاو کوهان‌دار.
• باکتری‌ها (Bactrians): ظروف و شتر باکتریایی.
• سگارتی‌ها (Sagartians): لباس چین‌دار و اسب.
• خوارزمی‌ها (Ghorasmians): شمشیرهای کوتاه و اسب.
• هندی‌ها (Indians): زنبیل‌هایی با ظروف و الاغ.
• اسکودری‌ها (Skudrians): نیزه‌ها و کاله‌خودها.
• عرب‌ها (Arabians): منسوجات و شتر جمازه.
• زرنگی ها (Drangianians): نیزه و گاو با شاخ بلند.
• لیبی‌ها (Libyans): اسکورت یک بز شاخدار و ارابه.
• اتیوپی‌ها (Ethiopians): یک ظرف و عاج فیل با گورخر.

این نمایشگاه بزرگ فرهنگی، در کنار شکوه تخت جمشید، نمایانگر پیوندهای وسیع امپراتوری هخامنشی با ملت‌ها و سرزمین‌های دوردست است.

وقتی از نزدیک‌تر به ستون‌ها نگاه می‌کنید، متوجه می‌شوید که آن‌ها نسبت به ارتفاعشان باریک به نظر می‌رسند، اما در عین حال تعداد زیادشان به قدری است که در هر نقطه از تالار، دید مناسبی از هر گوشه‌ای ندارید. ستون‌ها، درست مانند نگهبانانی عظیم، فضای تالار را تقسیم کرده‌اند و در عین حال می‌توانند میلیون‌ها نفر را در دل خود جای دهند.

در داخل تالار، فضای بسیار تاریک و مرموز است. نور کمی از ورودی‌ها و مشعل‌های روشن، به کمک شیشه‌های رنگی که در سقف تعبیه شده‌اند، داخل سالن را روشن می‌کند. دیوارهای ضخیم و بلند تالار از خشت خام ساخته شده‌اند، و به دلیل استحکام بالای آن‌ها، هیچ روزنه‌ای جز از طریق پنجره‌های کوچک نمی‌تواند وارد شود. فضای داخلی به دلیل این ویژگی‌ها، جو سنگینی دارد که شما را به یاد روزهای باشکوه امپراتوری هخامنشی می‌اندازد.

اما اینجا پایان کار نیست! در ساخت سقف، مصالحی همچون الوارهای بزرگ و شبکه‌های چوبی استفاده شده‌اند. این سقف ضدآب با کاه و مخلوط گل پوشانده شده و به گونه‌ای طراحی شده است که در برابر آتش‌سوزی‌ها مقاوم باشد. چنان‌که در کتیبه‌ها آمده، بسیاری از کاخ‌های این دوره در آتش سوخته‌اند، اما سقف آپادانا با طراحی خاص خود، در برابر این مخاطرات مقاوم بوده است.

در ورودی تالار، درب‌های دو لنگه چوبی با ورق‌های نازک برنجی و تزئینات فلزی شکوه خاصی دارند. این درب‌ها به شیوه‌ای منحصر به فرد می‌چرخند، به جای لولاهای معمولی، در هر لنگه یک تیر عمودی چوبی قرار گرفته که اجازه می‌دهد درب به راحتی باز و بسته شود.

شما که در این فضای با شکوه ایستاده‌اید، به‌طور شگفت‌انگیزی متوجه می‌شوید که هر جزئیات، از ستون‌ها تا سقف و درب‌ها، طراحی و معماری این کاخ به گونه‌ای است که همگی برای تقویت قدرت شاهنشاهی و نمایش شکوه امپراتوری هخامنشی بوده‌اند. این تالار، همچنان که در کتیبه‌های دوران شاهنشاهی داریوش آمده، نشانه‌ای از عظمت و قدرت ایران باستان است که هنوز هم در هر گوشه‌اش نفس می‌کشد.

آیا در کاخ آپادانا نقش زن می‌بینیم؟

به گزارش تهران تایمز، در کاخ آپادانا تخت جمشید هیچ نقوشی از زنان مشاهده نمی‌شود. این کاخ که محل برگزاری مراسم و جشن‌های سلطنتی بوده، عمدتاً شامل نقوش خادمان سفره سلطنتی است که برخی افراد به اشتباه آن‌ها را تصاویر زنان پوشیده به دلیل لباس‌هایشان می‌پنداشتند. با این حال، برخی از این خادمان دارای ریش و سبیل هستند و در واقع مردانی هستند که مورخان یونانی در دوران هخامنشیان درباره آن‌ها نوشته‌اند. در الواح یافت‌شده از تخت جمشید، اما، زنان به همراه مردان دیده می‌شوند و گاهی حتی در موقعیت‌های بالاتری نسبت به مردان قرار دارند، که نشان می‌دهد برخی از زنان در آن دوران مسئولیت‌های مدیریتی داشته‌اند.