چرا «مغز» یکی از قربانیان آتشفشان در روم باستان به «شیشه» تبدیل شد؟
فرادید| دانشمندان مدت‌هاست درباره چگونگی شیشه‌ای شدن مغز این قربانی آتشفشان بحث می‌کنند، زیرا جریان‌های آتشفشانی با تکه‌های سنگ، خاکستر و گاز که او را مدفون کردند، نه به قدر کافی داغ بودند و نه به قدر کافی سریع سرد شدند تا مغز او را «شیشه‌ای» کنند.
به گزارش فرادید، حالا محققان توضیح جدیدی ارائه کرده‌اند: جریان‌های آتشفشانی احتمالاً بلافاصله قبل از خود با ابری از خاکستر فوق‌العاده داغ همراه بوده‌اند که ابتدا مغز مرد را به سرعت داغ و سپس به سرعت سرد کردند و در نتیجه آن را به «شیشه» تبدیل کردند.
تحقیقات جدید که روز پنجشنبه (۲۷ فوریه) در نشریه Scientific Reports منتشر شده، جدیدترین بخش از مباحث بر سر ماده‌ای است که در باقی‌مانده‌های جمجمه این مرد پیدا شده است.
نخستین مطالعه‌ای که این ادعا را مطرح کرد، سال ۲۰۲۰ منتشر شد. اما منتقدان همان سال اعلام کردند احتمال دارد «مغز شیشه‌ای» اصلاً بافت مغز نباشد. با این حال، مطالعه جدید شواهد بیشتری ارائه داده، از جمله بقایای سلول‌های مغزی که نویسندگان معتقدند نشان می‌دهد این ماده، بافت مغزی شیشه‌ای‌شده است.
ابرهای خاکستر
تئوری جدید را مطالعاتی روی تکه‌های زغال‌سنگ یافت‌شده نزدیک باقی‌مانده‌های مرد در هرکولانیوم (شهری ساحلی چند مایل دورتر از پمپئی دورتر که در همان فوران نابود شد) پشتیبانی می‌کند. گیدو جیوردانو، نویسنده اصلی مطالعه و زمین‌شناس و آتشفشان‌شناس گفته:
«در هرکولانیوم، ما تکه‌های زغال‌سنگی را پیدا کردیم که تحت چندین رویداد گرمایی قرار گرفته بودند و بالاترین دماها با ابر خاکستر فوق‌العاده داغ اولیه مرتبط بودند. می‌دانیم این نوع ابرهای خاکستر در چندین فوران آتشفشانی اخیر نیز بوجود آمده‌اند که شامل جریان‌های آتشفشانی می‌شدند، از جمله فوران کوه آتشفشانی اونزن در ژاپن در سال ۱۹۹۱ و فوران کوه فوگو در گواتمالا در سال ۲۰۱۸.»
ابرهای خاکستر اولیه حاوی مقدار کمی مواد آتشفشانی بودند و ظاهراً اثر فیزیکی کمی داشتند، اما همچنان می‌توانستند به دلیل دمای فوق‌العاده بالایشان کُشنده باشند. پژوهشگران تخمین می‌زنند دمای ابر خاکستر اولیه که هرکولانیوم را پوشاند، بیش از ۹۵۰ درجه فارنهایت بوده، یعنی ابتدا به قدر کافی داغ بوده و سپس به سرعت سرد شده و مغز مرد را شیشه‌ای کرده است.
شهر ساحلی رومی هرکولانیوم که در حدود ۱۶ کیلومتر شمال غربی پمپئی قرار دارد، در همان فوران وزوو در سال ۷۹ میلادی نابود شد. کوه آتشفشانی در پس‌زمینه تصویر دیده می‌شود.
مغز شیشه‌ای
با این حال، برخی دانشمندان بر این باورند که ماده شیشه‌ای پیدا شده در باقی‌مانده‌های این مرد در هرکولانیوم ممکن است اصلاً بافت مغز نباشد. در تحقیقی که سال ۲۰۲۰ منتشر شد به رهبری الکساندرا مورتون-هیورد، باستان‌شناس مولکولی، ادعا شد نمونه‌های ماده شیشه‌ای برای محققان خارجی در دسترس نبوده است. الکساندرا و همکارانش استدلال کردند جریان‌های آتشفشانی در هرکولانیوم نه به قدر کافی داغ بودند و نه به قدر کافی سریع سرد می‌شدند تا مغز را به شیشه تبدیل کنند.
بقایای این مرد اوایل دهه ۱۹۶۰ پیدا شد. او در حالی جان باخته بود که روی تختی در ساختمانی از انجمن آگوستالی در حال استراحت بود. انجمن آگوستالی یک مؤسسه مدنی بود که پرستش امپراتوران روم را ترویج می‌کرد.
مطالعه جدید توسط جیوردانو و همکارانش ادعای آن‌ها را تقویت می‌کند، مبنی بر این که ماده شیشه‌ای بخشی از مغز مرد بوده و تجزیه و تحلیل میکروسکوپی نشان داده که درون این ماده شیشه‌ای بقایای سلول‌های مغزی و دیگر ساختارهای مغزی یافت شده است.
پدار فوس باستان‌شناس و نویسنده کتاب «پلینی و فوران وزوو» (روتلج، ۲۰۲۲) که در مطالعه اخیر شرکت نداشته، گفته که هنوز روشن نیست آیا تحقیق جدید به طور کامل سوالات موجود درباره ماهیت ماده را حل کرده یا نه. خوشحالم که این کار در حال انجام است، اما هنوز کارهای بیشتری باید انجام شود تا این موضوع تأیید شود.
مترجم: زهرا ذوالقدر
منبع: faradeed-230769