(تصاویر) جشن میانه زمستان؛ جشنی کهن با آداب و رسوم باستانی

مهم‌ترین ویژگی جشن میانه زمستان را همانند دیگر جشن‌های باستانی ایران می‌توان تجلیل از طبیعت و چرخه فصول دانست. با گذشت زمان و تغییر سبک زندگی، بسیاری از آداب و رسوم باستانی ایرانیان به فراموشی سپرده شده است؛ جشن میانه زمستان نیز از این قاعده مستثنی نیست و امروزه کمتر کسی از آن اطلاع دارد. چنانچه با ما همراه شوید، می‌توانید درباره این جشن بیشتر بدانید.

جشن میانه زمستان 

جشن میانه زمستان، بخشی از جشن‌های تقسیم‌شده فصلی سال (ورشیم یا فرشیم) است. ایرانیان در روز ۱۵ بهمن برای پشت سر گذاشتن نیمی از زمستان سخت و نزدیک شدن به بهاری دل‌انگیز و پربار پایکوبی می‌کردند. در گذشته‌های دور که گاه‌شماری برای تشخیص روزها و ماه‌ها نبود، ایرانیان باستان برای بخش‌بندی سال، آن را به چهار ورشیم تقسیم می‌کردند و هر ورشیم با برگزاری جشن و آیین مخصوص همان دوره، به دو بخش تقسیم می‌شد.

تقسیم‌بندی سالانه اگرچه به‌ظاهر ساده، ولی اقدامی زیرکانه و هوشمندانه‌ برای شمارش روزها بود. همچنین مردم با استناد به آن می‌توانستند آغاز و پایان سال را نیز تخمین بزنند.

تاریخچه گاهنبارها

گاهنبارها آیین و جشن‌هایی را شامل می‌شود که از دوران باستان ایران شکل گرفتند و در همه جای ایران برپا می‌شدند. متون به‌جامانده، بنیان‌گذار گاهنبارها را «شاه جمشید» (یکی از پادشاهان کیانی) عنوان می‌کنند.

این جشن‌ها از جمله میانه زمستان، با پیشینه باستانی و دیرینه زندگی ایرانیان و زرتشتیان ارتباط تنگاتنگ داشتند. همچنین هموطنان زرتشتی به مناسبت این ۶ گاهنبار جشن‌های بزرگ و مفصلی می‌گیرند و در مراسم خود به ستایش اهورامزدا و شکر نعمت‌های بی‌پایان آفریدگار می‌پردازند.

با توجه به اینکه در هر گاهنبار از سوی خداوند آفرینشی صورت گرفته است، این آفریده‌ها به‌نوعی برای کشاورزان و کشاورزی مفید بودند و همچنین به زندگی آن‌ها رونق می بخشید، مردم بر این باور بودند که هرکدام از این رویدادها آغاز جشن کشاورزی است؛ به همین دلیل پنج روز متمادی آیین‌ها و مراسم را به جا می‌آوردند.

علت فراموش شدن جشن میانه زمستان

آقای «رضا مرادی غیث‌آبادی»، پژوهشگر، باستان‌شناس و نویسنده کتاب‌های تاریخی و گاه‌شماری کوناگونی است. وی معتقد است که یکی از علل فراموشی جشن میانه ی زمستان می‌تواند نیامدن اسم آن در ۶ مرحله گاهنبارها باشد.

بر اساس گفته‌های او جای دو تاریخ و مرحله زمانی در میان گاهنبارها خالی است؛ اول، جشن نوروز و دوم، جشن میانه زمستان. آقای غیث‌آبادی همچنین اعتقاد دارد که فراموشی گاهنبار میانه زمستان به‌دلیل تصرف «موبدان» دوره ساسانی بوده است و امکان دارد در جهت حفظ ترتیب و تطبیق تعداد گاهنبارها با ۶ مرحله آفرینش برنامه‌ریزی شده باشد.

تاریخ جشن میانه زمستان

جشن میانه زمستان در ۱۵ بهمن ماه هر سال برگزار می‌شود؛ به عبارتی پس از طی شدن ۴۵ روز از ابتدای زمستان و ۴۵ روز مانده به اولین روز بهار موعد برگزاری این جشن است.

جالب است بدانید که تاکنون چندین تقویم آفتابی باستانی در ایران یافت شده است که بر اساس قانون و نظام گاه‌شماری و گاهنباری و در واقع بر مبنای آغاز و میانه و پایان فصل‌ها طراحی و ساخته شدند؛ همچنین نیمه زمستان در بعضی از گاه‌شمارهای بومی مانند گاه‌شمار «وهار کردی» در تقویم‌های محلی لرستان، کردستان و قوم بختیاری و «آغاز سال نو» در تقویم‌های شمال غربی هندوکش یا افغانستان امروزی نیز آمده است.

آیین جشن میانه زمستان

مهم‌ترین ویژگی جشن میانه زمستان، مانند دیگر جشن‌های باستانی ایران، ریشه داشتن آن در احترام و بزرگداشت طبیعت دارد. آیین دیگر این مراسم همچنین شامل دف‌زنی، خوردن آش مخصوص، یسنا خوانی، دعا کردن، شب‌نشینی و در نهایت رقص و پایکوبی تا شب است.

همه مردم اعم از دارا و ندار علاوه بر شرکت در جشن میانه زمستان، بر اساس توانایی مالی، خوراکی یا غذایی نیز به‌همراه می‌آوردند. شرکت‌کنندگان در ابتدا برای شکرگزاری نعمت‌های الهی به نیایش می‌پرداختند، سفره گسترده‌ای پهن می‌کردند و همه مردم بر سر یک سفره غذا می‌خوردند؛ سپس با بیرون آوردن وسایل کشاورزی خود از انبارها، آن‌ها را تعمیر و تمیز می‌کردند و برای شروع سال جدید و کشت‌وکاری بهتر آماده می‌شدند.

 آخرین آیین‌هایی که در جشن میانه زمستان انجام می‌شد، می‌توان به اهدا یا بخشش قسمتی از درآمد مردم متمول به افراد بی‌بضاعت و کم‌بضاعت اشاره کرد؛ افراد توانا و خیر بخشی از اموال خود اعم از باغ، مزرعه، زمین، خانه و پول نقد را به نیازمندان می بخشیدند.

منبع: ایرنا