بی بی و ترامپ؛ تعامل یا تقابل؟!

آخرین دیدار بنیامین نتانیاهو با دونالد ترامپ در میانه تابستان امسال در جریان سفر نخست‌‌‌وزیر اسرائیل به آمریکا بر اساس دعوت کنگره در دولت جو بایدن انجام شد. در آن سفر، ترامپ به‌عنوان نامزد نهایی جمهوری‌خواهان در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا قرار داشت که در اقامتگاه شخصی خود در فلوریدا در دیدار با بنیامین نتانیاهو گفت اگر «او در قدرت مانده بود، جنگ غزه و ربودن شهروندان اسرائیلی رخ نمی‌‌‌داد.»

بر اساس بیانیه دفتر نتانیاهو، این دیدار روز سه‌‌‌شنبه ۱۶بهمن در کاخ سفید انجام می‌شود. بنیامین نتانیاهو در آستانه سفر خود به خبرنگاران به موضوعاتی مانند مقابله با حماس و بازگرداندن شهروندان ربوده‌‌‌شده اشاره کرد و افزود که «همکاری با ترامپ می‌تواند امنیت اسرائیل را تقویت کند».

دو قرائت از سفر بی بی

 به نوشته رویترز، اگرچه طیفی این سفر زودهنگام را به‌عنوان نشانه‌‌‌ای از حمایت دونالد ترامپ از نخست‌‌‌وزیر راست‌‌‌گرای اسرائیل تلقی می‌کنند. اما روزنامه عبری «تایمز اسرائیل» باور دیگری دارد و سفر بنیامین نتانیاهو به واشنگتن را در مقام اولین مهمان خارجی ترامپ، یک امتیاز برای موقعیت شکننده او در عرصه سیاسی اسرائیل می داند.

تکاپو برای جلوگیری از سقوط کابینه بی بی

پیرو این نکات، وحید بیانی ذیل گفت وگو با «شرق» و در تحلیل سفر نتانیاهو به ایالات متحده و دیدارش با دونالد ترامپ بر سه حوزه اصلی «تحولات غزه بعد از آتش بس»، «موضوع ایران» و همچنین «عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل» تمرکز می‌کند و معتقد است که «بی بی با این سه دستور کار به دنبال جلب نظر رئیس جمهور آمریکاست.» به این معنا که از منظر تحلیلگر ارشد مسائل بین الملل، «نخست وزیر اسرائیل در گام نخست بتواند برای جلوگیری از سقوط کابینه خود و جلب نظر برخی مخالفان و معترضانش مانند بن گویر و اسموتریج با نقض آتش بس، جنگ دوباره‌ای را در باریکه غزه با هدف نابودی کامل حماس در دستور کار قرار دهد که از این طریق مانع از سقوط کابینه خود شود.»

در همین باره از سوی دیگر، نتانیاهو تحت فشار‌های شدید داخلی در اسرائیل است. او در دادگاه فساد مالی در حال محاکمه است. جناح تندروی ائتلاف هم بی بی را برای ادامه جنگ در غزه تحت فشار قرار داده است. حزب صهیونیسم مذهبی نیز خواهان امتیازات متعددی است. خانواده‌های اسرا نیز از نتانیاهو می‌خواهند که آزادی اسیران را در اولویت قرار دهد.

دانیل کورتزر سفیر سابق آمریکا در اسرائیل و آرون دیوید میلر، تحلیلگر و عضو موسسه کارنگی بر این باور هستند، سفر نتانیاهو به آمریکا و دیدار با ترامپ، از مشکلات نتانیاهو را کاهش نمی‌دهد، اما فرصتی مغتنم برای اوست که نشان دهد همچنان یک سیاستمدار مهم و غیرقابل جایگزین در سپهر سیاسی اسرائیل است.

نتانیاهو در دو راهی حفظ همراهی جناح تندروی ائتلاف و اجرای آتش بس مورد تاکید ترامپ، سرگردان شده است. در مرحله دوم توافق آتش‌بس نیز ارتش اسرائیل باید در مقابل آزادی همه اسرای خود از دست حماس، از غزه عقب نشینی کرده و به جنگ پایان دهد.

در صورتی که حزب راست افراطی «قدرت یهود»، در اعتراض به تصویب توافق آتش‌بس در کنست از ائتلاف خارج شد و حزب «صهیونیسم مذهبی» نیز همچنان تهدید می‌کند که اگر نتانیاهو بلافاصله پس از پایان مرحله اول توافق آتش بس، بار دیگر جنگ را آغاز نکند، دولت را سرنگون خواهد کرد.

چگونگی حل این بحران‌ها به دست نتانیاهو مشخص نیست. به نظر می‌رسد، او برای حل این بحران، مانند همیشه راهکار خرید زمان را انتخاب کند. همچنین به ائتلاف خود یادآوری خواهد کرد که بر اساس مفاد توافق، آتش‌بس تا زمان ادامه مذاکرات مرحله دوم در هفته جاری آغاز می‌شود، ادامه خواهد داشت.

چالش بی بی با ترامپ در پرونده ایران

در ادامه گپ و گفت بیانی با «شرق»، مفسر ارشد حوزه خاورمیانه، ارزیابی خود را اینگونه ادامه می دهد که «موضوع مهم دیگر برای نتانیاهو در سفر به آمریکا ناظر به همسو کردن دونالد ترامپ در جهت مواجهه و تقابل تمام عیار با ایران است.» تا جایی که به گفته این کارشناس، «نخست وزیر اسرائیل سعی دارد رئیس جمهور آمریکا را در جهت در مسیر حمله نظامی ترغیب کند.»

در پیوست سفر بی بی اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری امروز (دوشنبه ۱۵ بهمن) درباره ملاقات نتانیاهو و ترامپ عنوان داشت که‌ «این سفر بین دو طرف از مدت‌ها قبل برنامه‌ریزی شده بود و در مورد آن صحبت می‌کردند. ما سعی می‌کنیم به موضوعات و مسائل خودمان تمرکز کنیم.» او افزود که «در عین حال بازتاب چنین رفت ‌و آمدهایی را با دقت رصد خواهیم کرد.»

البه به ادعای تایمز اسرائیل، موضوع جمهوری اسلامی ایران، یکی از مواردی است که ممکن است به اختلاف میان ترامپ و نتانیاهو منجر شود. نتانیاهو به حمایت دولت آمریکا از حمله نظامی به برنامه هسته‌ای ایران همچنان امیدوار است. اما باید توجه داشت، اگرچه ترامپ دیدگاه مثبتی نسبت به ایران ندارد و احتمالا تحریم‌های حداکثری خود را افزایش خواهد داد، اما به نظر نمی‌رسد خواهان جنگ باشد. به خصوص در شرایطی که شکل‌گیری سیاست‌های داخلی و خارجی او هنوز در ابتدای راه است و مشخص نیست.

البه گفته می شود که دونالد ترامپ نگرانی خود را در مورد برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی تصریح نکرده است و همین موضوع ممکن است به معنای تمایل او به راه حل دیپلماتیک و نه گزینه نظامی باشد، گزینه‌ای که مطلوب عربستان سعودی و کشور‌های حوزه خلیج فارس است؛ بنابراین انتظار می‌رود، ترامپ و نتانیاهو در موارد اندکی به توافق برسند.

امید به عادی سازی روابط با اعرب

اما موضوع سومی که بیانی در ادامه گفت وگو با «شرق» به آن اشاره دارد «به تکاپوهای نتانیاهو در جهت عادی سازی روابط عربستان با اسرائیل باز می‌گردد.» البته دفتر نتانیاهو در بیانیه‌‌‌ای جداگانه اعلام کرد که او روز شنبه(۱۳بهمن‌) با استیو ویتکاف، نماینده ویژه ایالات‌متحده در امور خاورمیانه صحبت کرد. بر اساس این بیانیه، نتانیاهو و ویتکاف توافق کردند امروز دوشنبه (۱۵بهمن) در واشنگتن ملاقات کنند تا گفت‌وگوها درباره مرحله دوم توافق با گروه حماس بر سر آزادی گروگان‌‌‌ها را آغاز کنند. دونالد ترامپ اگرچه گاهی انتقاداتی از بنیامین نتانیاهو داشته است، اما به‌عنوان متحد نزدیک او شناخته می‌شود.

برخلاف این نکات، وحید بیانی با اشاره به دیدار بی بی و ویتکاف به «شرق» می‌گوید که «به نظر می‌رسد محور و کانون دیدار نتانیاهو با استیو ویتکاف برای یشبرد عادی‌سازی روابط با اعراب و مشخصا عربستان سعودی است.»