توصیه معصومه ابتکار برای استفاده از هوش مصنوعی در حکمرانی محیط‌زیست؛ از جهان عقب نمانیم
معصومه ابتکار در یادداشتس با عنوان «هوش مصنوعی و حکمرانی محیط زیست و منابع طبیعی» در روزنامه اعتماد نوشت: امروز مدیریت محیط زیست و منابع طبیعی حیطه‌های بسیار متنوع و متعددی را در بر می‌گیرد و مدیریت علمی و موثر و کارآمد همه این حیطه‌ها یکی از مولفه‌های تعیین‌کننده در فرآیند پیشرفت یا توسعه پایدار برای کشورهاست. در عین حال چالش‌ها و موانع زیادی در این زمینه وجود دارد و دنیا با این مساله درگیر است.در ایران موضوع مدیریت علمی، تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری مبتنی بر دانایی در حوزه محیط زیست، طی دوره‌هایی مورد تلاش و اقدام قرار گرفت. به‌طور مثال در دولت‌های هفتم و هشتم، سازمان حفاظت محیط زیست سیاست‌های خود را مبتنی بر پژوهش و دانایی تنظیم کرد و بر همین اساس شوراهای پژوهشی برای توان‌افزایی و ظرفیت‌سازی پژوهشی در زمینه محیط زیست فعال شدند.
این تلاش‌ها با همکاری استادان دانشگاه‌ها نتایج خوبی داشت که بعد در دولت یازدهم نیز ادامه پیدا کرد. اما یکی از مشکلاتی که همواره در این زمینه به چشم می‌خورد، دشواری تصمیم‌سازی به دلیل پیچیدگی معادلات محیط زیست است. چرا؟ به دلیل اینکه عوامل متعددی در این سامانه‌های پیچیده دخیل هستند و تصمیم‌گیری برای آنها پیچیدگی‌های فراوان دارد. حتی پژوهش در زمینه محیط زیست نیز خیلی اوقات نمی‌تواند به راه‌حل‌های قطعی برسد. همین مساله باعث شده که در بسیاری مواقع مدیر ناچار می‌شود تصمیم موقت یا یک راه‌حل میانی را اتخاذ کند که باز هم با قطعیت نمی‌توان آثار بلندمدت این تصمیم را تبیین کرد. مسائل توسعه کشور از جمله بحث مکان‌یابی فعالیت‌های مختلف توسعه‌ای یا تمرکز و جهت‌گیری‌های توسعه‌ای مانند تمرکز بر فعالیت‌های فولادی یا پتروشیمی و توسعه کشاورزی و خودکفایی آن، همه موضوعات کلان توسعه است که آثارشان در زمانی که این سیاست‌ها اتخاذ می‌شد شاید قابل پیش‌بینی نبود. یکی از مفاد مورد تاکید در برنامه‌های توسعه که در برنامه چهارم توسعه و نیز برنامه ششم لحاظ شد، بحث ارزیابی راهبردی محیط زیست یا SEA است.
اهمیت ارزیابی محیط زیستی در برنامه‌ها و سیاست‌های کلان مثل خود برنامه توسعه یا برنامه‌های توسعه منطقه‌ای در این است که آثار برنامه‌ها بر محیط زیست باید بررسی شده باشد تا منجر به کاهش صدمات، عوارض و ردپای زیستی فعالیت توسعه‌ای بشود.این مهم اگر چه در برنامه‌ها بوده، اما متاسفانه طی این سال‌ها به دلایل مختلفی مثل نوع نگاه دولت‌ها مورد توجه جدی نبوده است. اما امروز بحث ارزیابی راهبردی با استفاده از ابزاری برای پیش‌بینی‌های لازم علمی و به کار بستن داده‌های متعددی که قابل دستیابی است، می‌تواند تصمیمات بهتری را در اختیار ما قرار بدهد. به این معنا که با توجه به امکان دستیابی به داده‌های بزرگ و توان استفاده از الگوریتم‌ها در این زمینه و مهم‌تر از اینها بهره‌مندی از هوش مصنوعی فرصت‌های فوق‌العاده‌ای به وجود آمده است.
آنالیز داده‌ها در مشخص کردن روندهای آینده و بهبود آنها و در واقع اپتیموم کردن راهبردها در زمینه‌های مختلف مثل تغییر اقلیم به ما پیشنهاد می‌دهد که چگونه باید سازگاری بیشتری را در سیاست‌های اقتصادی و صنعتی و کشاورزی ایجاد کنیم. هوش مصنوعی علاوه بر تغییر اقلیم در موضوع آلودگی‌ها، اعم از آلودگی هوا، آب و خاک و کاهش میزان و عوارض آلاینده‌ها هوش مصنوعی بسیار کمک‌کننده است. همچنین در موضوع حفاظت از منابع طبیعی، تالاب‌ها، جنگل‌ها، تنوع زیستی و حیات وحش بسیار موثر بوده و ما می‌توانیم با شناسایی، استفاده درست از داده‌ها و ارزیابی دقیق هوش مصنوعی، راهبردهای مدیریت تنوع زیستی و حیات وحش و به‌طور کل منابع طبیعی را ارتقا بدهیم. مدیریت پسماند نیز یکی از زمینه‌های مهم است. بهبود روش‌های مدیریت پسماند با حرکت به سمت اقتصاد دوار یعنی اقتصادی که فاقد پِرت و ضایعات است، برای کشور ما با توجه به عقب‌ماندگی‌هایی که در این زمینه داریم با استفاده از هوش مصنوعی و راهکارهای مفیدی که می‌دهد، کمک‌کننده است.
همچنین در مساله مهم بهبود بهره‌وری انرژی، مخصوصا که این راهبرد مورد توجه دولت چهاردهم قرار دارد و خوشبختانه پیگیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است، هوش مصنوعی می‌تواند در مشخص کردن مولفه‌های مهم جهت تسهیل سرمایه‌گذاری در این زمینه راهگشا باشد. در مجموع استفاده بهینه از داده‌ها، تحلیل آنها و تعیین مسیرهایی که هوش مصنوعی می‌تواند برای حکمرانی محیط زیست و منابع طبیعی به ما ارائه بدهد در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری موثر در شرایط خطیری که هم تغییر اقلیم داریم و هم شاهد عوارض سیاستگذاری‌هایی با ردپای بزرگ بر طبیعت ایران عزیز هستیم، بسیار ضروری به نظر می‌رسد. انتظار می‌رود دستگاه‌های ذی‌ربط در این زمینه فعالیت لازم را انجام بدهند تا از غائله هوش مصنوعی جهان عقب نمانند.
منبع: etemadonline-697074