چون عشق حرم باشد
« نهم ذی‌الحجه سنه اثنی و اربعمائه حج چهارم به یاری خدای سبحانه و تعالی بگذاردم و چون آفتاب غروب کرد حاج و خطیب از عرفات بازگشتند و یک فرسنگ بیامدند تا به مشعرالحرام و آنجا را مزدلفه گویند بنایی ساخته‌اند خوب همچون مقصوره که مردم آنجا نماز کنند و سنگ رجم را که به منی اندازند از آنجا برگیرند و رسم چنان است که آن شب یعنی شب عید آنجا باشند و بامداد نماز کنند و چون آفتاب طلوع کند به منی روند و حاج آنجا قربان کنند و مسجدی بزرگ است آنجا که آن مسجد را خیف گویند و آن روز خطبه و نماز عید کردن به منی رسم نیست و مصطفی صلی‌الله علیه و سلم نفرموده است.
روز دهم به منی باشند و سنگ بیندازند و شرح آن در مناسک حج گفته‌اند. دوازدهم‌ماه هرکس که عزم بازگشتن داشته باشد هم از آنجا بازگردد و هر که به مکه خواهد بود به مکه رود.» این جملات بخشی از سفرنامه ناصرخسرو از مراسم حجی است که این شاعر پرآوازه ایرانی حدود هزار سال پیش در آن شرکت کرد و شرح آن را نوشت. حج به واقع بزرگ‌ترین آیین مذهبی است که مسلمانان جهان را از چهار گوشه جهان گردهم می‌آورد و اتفاقا همین موضوع هم نشان‌دهنده اهمیت این مراسم است. مراسمی که حدود 3میلیون نفر مسلمان از ن‍ژادهای مختلف در آن شرکت می‌کنند و ظرفیت بزرگی برای همبستگی و اتحاد جهان اسلام محسوب می‌شود؛ آن هم در شرایطی که بخش‌های مهمی از کشورهای اسلامی این روزها شاهد جنگ و نزاع است. پیام اصلی حج صلح و دوستی و نزدیکی مسلمانان جهان و بندگی خداوند است و همین موضوعات می‌تواند به‌عنوان ظرفیت بزرگ این مراسم مذهبی مورد استفاده مسلمانان و کشورهای اسلامی قرار گیرد.
حج، تمرین همبستگی است
حسین شیخ‌الاسلام/ مشاور وزیر امور خارجه
حج مظهر و سمبل وحدت در جهان اسلام است، مسلمان‌ها با یک شکل و هدف و انجام یکسان اعمال حج می‌توانند نمونه‌ای از جهان تمدنی کلانی باشند که مدنظر شارع مقدس است، حج یک تمرین برای همبستگی مسلمانان است اما استکبار توسط ایادی خودش که مستکبرین، شاهنشاهان و دیکتارتورها هستند تلاش می‌کند تا این فریضه را از محتوا تهی کند؛ برای اینکه تجلی این تمدن که در حج حاصل می‌شود در مقابله با تمدن جاهلی، لیبرال دمکراسی غرب و بی‌دینی و سکولاریسم است. امام راحل تلاش خود را کرد که با مراسم برائت از مشرکین یک قسمت فراموش شده حج را به این مراسم برگرداند و این حرکت تأثیر‌گذار هم بود، ضمن اینکه انتفاضه فلسطین نیز یک دستاورد از اعمال حج است. در سال 66کشتار حجاج ایرانی در بیت‌الله‌الحرام اتفاق افتاد و سال بعد که حجاج ایرانی به عربستان اعزام نشدند باز هم امام راحل پیامی را به حجاجی که برای اعمال حج به مکه رفته بودند ارسال کردند. در قسمتی از این پیام آمده است: «بزرگ‌ترین درد جوامع اسلامی این است که هنوز فلسفه واقعی بسیاری از احکام الهی را درک نکرده‌اند و حج با آن همه راز و عظمتی که دارد هنوز به‌صورت یک عبادت خشک و یک حرکت بی‌حاصل و بی‌ثمر باقیمانده است.»
ما به‌عنوان یک کشور اسلامی به‌دنبال رابطه خوب باتمام کشورهای دنیا به جز دولت اسرائیل که آن را به رسمیت نمی‌شناسیم و آمریکا که رأس استکبار است، هستیم. به قول امام راحل حتی اگر آمریکا هم آدم بشود-که نمی‌شود چون اساسش ظلم و ستم و زورگویی است- می‌توانیم با این کشور هم رابطه داشته باشیم. کشور عربستان و حکام آن نیز در موضوع معامله قرن و کشتار مردم یمن دربست در اختیار آمریکا و رژیم صهیونیستی هستند و طبیعی است که فاصله‌ای با استکبار و صهونیست نداشته باشد، با وجود این ما دلیلی نمی‌بینیم که با این کشور خصومت داشته باشیم؛ اگر چه معتقدیم این کشور باید حقوق ما را در رابطه با شهدای منا و بیت‌الله‌الحرام بدهد؛ حتی اگر این مسئله را قبول داشته باشیم که در این مسئله عمدی در کار نبوده است. با وجود این، مسئله حج هر سال بیشتر از سال قبل سیاسی می‌شود چرا که حق هم همین است.
وحدت مسلمانان سفارش قرآن است
حجت‌الاسلام محمدتقی رهبر/ امام جمعه موقت اصفهان
قرآن کریم به وحدت میان امت اسلام سفارش کرده و پیامبر اعظم و پیشوایان دینی نیز بارها و بارها مسلمانان را به وحدت دعوت کرده‌اند. فرهنگ ما هم تأثیر گرفته از قرآن و سیره پیامبر(ص) و ائمه(ع) است، بنابراین باید از تمام ظرفیت‌ها و فرصت‌ها برای وحدت و روابط دوستانه با کشورهای اسلامی استفاده کنیم. حج یک نماد بزرگ برای وحدت امت اسلام است و می‌تواند کنگره بزرگ دوستی بین ملت‌های مسلمان باشد. در ایام حج تمام مسلمانان از سیاه و سفید و عرب و عجم و شیعه و سنی و دیگر فرقه‌های مختلف در یک نقطه گرد هم جمع می‌شوند و این تبلور دوستی‌هاست. در روزهای اخیر با همت مدیران سازمان حج و نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت شاهد این بودیم که علمای مسلمان که در سرزمین وحی حضور دارند تجمعاتی را در بعثه مقام معظم رهبری داشتند. هدف ایران از این اقدام وحدت امت اسلامی است. موسم حج فرصتی طلایی است برای اینکه مسلمانان با یکدیگر آشنا شده و البته روابط‌شان را نیز بعد از ایام تشریق و در طول سال ادامه دهند.
حج؛ نقطه پیوند بین مسلمانان جهان
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه/ رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
حج یکی از معدود حلقه‌های پیوندی است که بین امت جامعه اسلامی مانده است؛ وگرنه آفت سیاست شکاف‌های جدی را بین امت اسلامی ایجاد کرده و روزبه‌روز این شکاف بیشتر هم می‌شود. الان زمانی است که هر عارضه‌ای که در کشورهای غربی شکل می‌گیرد بلافاصله اثر خود را در چالش میان مسلمانان به نمایش می‌گذارد. امروزه در دنیا از هر یکصد گلوله‌ای که شلیک می‌شود 99گلوله آن به سینه مسلمانان می‌نشیند و همه دنیا، مسلمانان را هدف حملات خود قرار داده‌اند. در این شرایط مسلمانان بیش از همیشه نیاز به وحدت دارند. در این شرایط حج می‌تواند به‌عنوان نقطه مهمی در پیوند بین مسلمانان مطرح شود.
در ایام حج تمتع مسلمانان کشورهای اسلامی که بعضا به جان هم افتاده‌اند در کنار یکدیگر اعمال حج را انجام می‌دهند و بیش از همیشه با یکدیگر قرابت دارند و امیدواریم بعد از اتمام اعمال حج نیز هنگام بازگشت به کشورهای خود به این مسئله کمک کنند که فضای وحدت بیش از گذشته در بین امت اسلامی شکل بگیرد. با وجود اینکه اکنون شاهد مشکلات عدیده‌ای در بین کشورهای اسلامی هستیم، اما باز هم کورسوی امیدی وجود دارد که از لحاظ دیپلماسی، کشورهای اسلامی به سمت وحدت بروند. ما در کمیسیون امنیت ملی به کشورهایی که با ایران قرابت دارند اعلام کردیم که بدون هیچ ملاحظه دیپلماتیک حاضریم به سمت تنش‌زدایی حرکت کرده و کاری کنیم که گروه‌های دوستی شکل بگیرند و فعالیت کنند و حاضریم برای رفع تنش بین ایران و کشورهای عربی اقدامات لازم را انجام دهیم؛ نکته‌ای که رئیس‌جمهور هم در یکی از آخرین سخنرانی‌های خود بر آن تأکید کرده و اعلام داشتند که ایران خواهان بهترین روابط با همسایگان خود است و در شرایط جدید به‌دنبال اصلاح روابط با عربستان، امارات عربی متحده و بحرین است.
موضوع وحدت دنیای اسلامی به حدی با ارزش است که سیاستمداران می‌توانند تشریفات پروتکلی خود را زیر پا گذاشته و برای وحدت جامعه اسلام فداکاری کنند. لازمه این وحدت بازگشت به خلوص اسلامی و انسانی است که در ایام حج تمتع شاهد آن هستیم؛ خیلی از اختلافات در این زمان کنار گذاشته می‌شود. ما امیدواریم و کوشش می‌کنیم که بهترین شرایط برای دوستی و همبستگی کشورهای اسلامی شکل بگیرد و مسلمانان جهان بیش از هر زمانی به یکدیگر نزدیک شوند؛ مانند دوره باشکوهی که در سال 1370هجری شاهد آن بودیم. در آن سال‌ها بیشتر کشورهای اسلامی با یکدیگر وحدت مثال‌زدنی داشتند. توجه داشته باشید که جهان اسلام با یک میلیون نفر جمعیت و تعداد زیادی کشور در جای جای جهان از ظرفیت‌های بسیار زیادی برخوردار است و اتحاد کشورهای اسلامی و نزدیکی آنها به یکدیگر می‌تواند این ظرفیت‌ها و پتانسیل‌ها را شکوفا کند. علاوه بر این همبستگی، کشورهای اسلامی می‌توانند به رفع مشکلات جهان اسلام و رسیدن به راه‌حل‌های مشترک بسیار کمک کنند.
حج، فرصتی برای همگرایی و دلبستگی جهان اسلام
سیدرضا اکرمی/ عضو جامعه روحانیت مبارز
مسلمانان سراسر دنیا، مشترکات زیادی با هم دارند که یکی از مهم‌ترین این مشترکات اعمال عبادی- سیاسی حج است. به برکت وجود بیت‌الله الحرام و اعمال حج که در آن حدود 3میلیون مسلمان در چند روز گرد هم جمع می‌آیند مسلمانان می‌توانند با یکدیگر متحد شوند. نکته‌ای که باید به آن اشاره شود این است که در قرآن کلمه «منافع» وجود دارد که یکی از موارد منافع در رابطه با حج است. مسلمانانی که هر ساله از چهارگوشه دنیا در یک عمل عبادی مقدس به نام حج اجتماع می‌کنند می‌توانند از وضع یکدیگر باخبر شوند و از استعدادها و امکانات دیگر کشورها آگاهی پیدا کنند و به بهانه حج می‌توانند آینده خود را با ارتباط با یکدیگر تضمین کنند. منافعی که در قرآن از آنها نام برده می‌شود می‌تواند منافع مادی، معنوی، انسانی و آسمانی باشد.
یک نکته‌ای که درخصوص حج و لزوم همگرایی جهان اسلام باید به آن اشاره کرد این است که عربستان میزبان حجاج است اما باید این میزبانی را فقط در رابطه با ارائه خدمات و امکانات درنظر بگیرد نه اینکه خود را متولی و سیاستگذار امور حج بداند. زمانی در مکه و مسجدالحرام شاهد این بودیم که مذاهب مختلف حنفی، مالکی، شافعی، زیدی و... مراسم نماز را برگزار می‌کردند؛ یعنی به دیگر مذاهب اسلامی هم اجازه داده می‌شد که در اعمال حج ابراز وجود کنند. به‌نظر من در دنیای اسلام هم باید همه مذاهب و کشورهای مسلمان در برنامه‌ریزی و آینده‌نگری و سیاستگذاری مشارکت داشته باشند و حج فقط در این خلاصه نشود که کشورهای مسلمان تعدادی حاجی را برای به‌جای آوردن اعمال به مکه و مدینه بفرستند و نقشی در سیاستگذاری‌ها نداشته باشند. جهان اسلام بیش از یک میلیارد نفر جمعیت دارد و کشورهای اسلامی باید با اتحاد و همبستگی از فرصت‌های علمی، اقتصادی، اخلاقی، سیاسی و در کنار هم استفاده کنند و به اعتقاد من اوج این همگرایی در زمان حج اتفاق می‌افتد. مناسک حج ازجمله برگزاری عیدقربان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اعیاد مسلمانان جهان می‌تواند علاوه بر همبستگی جهان اسلام به دلبستگی مسلمانان جهان نیز کمک کند.
حج، تمرین همبستگی است
حسین شیخ‌الاسلام/ مشاور وزیر امور خارجه
حج مظهر و سمبل وحدت در جهان اسلام است، مسلمان‌ها با یک شکل و هدف و انجام یکسان اعمال حج می‌توانند نمونه‌ای از جهان تمدنی کلانی باشند که مدنظر شارع مقدس است، حج یک تمرین برای همبستگی مسلمانان است اما استکبار توسط ایادی خودش که مستکبرین، شاهنشاهان و دیکتارتورها هستند تلاش می‌کند تا این فریضه را از محتوا تهی کند؛ برای اینکه تجلی این تمدن که در حج حاصل می‌شود در مقابله با تمدن جاهلی، لیبرال دمکراسی غرب و بی‌دینی و سکولاریسم است. امام راحل تلاش خود را کرد که با مراسم برائت از مشرکین یک قسمت فراموش شده حج را به این مراسم برگرداند و این حرکت تأثیر‌گذار هم بود، ضمن اینکه انتفاضه فلسطین نیز یک دستاورد از اعمال حج است. در سال 66کشتار حجاج ایرانی در بیت‌الله‌الحرام اتفاق افتاد و سال بعد که حجاج ایرانی به عربستان اعزام نشدند باز هم امام راحل پیامی را به حجاجی که برای اعمال حج به مکه رفته بودند ارسال کردند. در قسمتی از این پیام آمده است: «بزرگ‌ترین درد جوامع اسلامی این است که هنوز فلسفه واقعی بسیاری از احکام الهی را درک نکرده‌اند و حج با آن همه راز و عظمتی که دارد هنوز به‌صورت یک عبادت خشک و یک حرکت بی‌حاصل و بی‌ثمر باقیمانده است.»
ما به‌عنوان یک کشور اسلامی به‌دنبال رابطه خوب باتمام کشورهای دنیا به جز دولت اسرائیل که آن را به رسمیت نمی‌شناسیم و آمریکا که رأس استکبار است، هستیم. به قول امام راحل حتی اگر آمریکا هم آدم بشود-که نمی‌شود چون اساسش ظلم و ستم و زورگویی است- می‌توانیم با این کشور هم رابطه داشته باشیم. کشور عربستان و حکام آن نیز در موضوع معامله قرن و کشتار مردم یمن دربست در اختیار آمریکا و رژیم صهیونیستی هستند و طبیعی است که فاصله‌ای با استکبار و صهونیست نداشته باشد، با وجود این ما دلیلی نمی‌بینیم که با این کشور خصومت داشته باشیم؛ اگر چه معتقدیم این کشور باید حقوق ما را در رابطه با شهدای منا و بیت‌الله‌الحرام بدهد؛ حتی اگر این مسئله را قبول داشته باشیم که در این مسئله عمدی در کار نبوده است. با وجود این، مسئله حج هر سال بیشتر از سال قبل سیاسی می‌شود چرا که حق هم همین است.
وحدت مسلمانان سفارش قرآن است
حجت‌الاسلام محمدتقی رهبر/ امام جمعه موقت اصفهان
قرآن کریم به وحدت میان امت اسلام سفارش کرده و پیامبر اعظم و پیشوایان دینی نیز بارها و بارها مسلمانان را به وحدت دعوت کرده‌اند. فرهنگ ما هم تأثیر گرفته از قرآن و سیره پیامبر(ص) و ائمه(ع) است، بنابراین باید از تمام ظرفیت‌ها و فرصت‌ها برای وحدت و روابط دوستانه با کشورهای اسلامی استفاده کنیم. حج یک نماد بزرگ برای وحدت امت اسلام است و می‌تواند کنگره بزرگ دوستی بین ملت‌های مسلمان باشد. در ایام حج تمام مسلمانان از سیاه و سفید و عرب و عجم و شیعه و سنی و دیگر فرقه‌های مختلف در یک نقطه گرد هم جمع می‌شوند و این تبلور دوستی‌هاست. در روزهای اخیر با همت مدیران سازمان حج و نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت شاهد این بودیم که علمای مسلمان که در سرزمین وحی حضور دارند تجمعاتی را در بعثه مقام معظم رهبری داشتند. هدف ایران از این اقدام وحدت امت اسلامی است. موسم حج فرصتی طلایی است برای اینکه مسلمانان با یکدیگر آشنا شده و البته روابط‌شان را نیز بعد از ایام تشریق و در طول سال ادامه دهند.
حج؛ نقطه پیوند بین مسلمانان جهان
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه/ رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
حج یکی از معدود حلقه‌های پیوندی است که بین امت جامعه اسلامی مانده است؛ وگرنه آفت سیاست شکاف‌های جدی را بین امت اسلامی ایجاد کرده و روزبه‌روز این شکاف بیشتر هم می‌شود. الان زمانی است که هر عارضه‌ای که در کشورهای غربی شکل می‌گیرد بلافاصله اثر خود را در چالش میان مسلمانان به نمایش می‌گذارد. امروزه در دنیا از هر یکصد گلوله‌ای که شلیک می‌شود 99گلوله آن به سینه مسلمانان می‌نشیند و همه دنیا، مسلمانان را هدف حملات خود قرار داده‌اند. در این شرایط مسلمانان بیش از همیشه نیاز به وحدت دارند. در این شرایط حج می‌تواند به‌عنوان نقطه مهمی در پیوند بین مسلمانان مطرح شود.
در ایام حج تمتع مسلمانان کشورهای اسلامی که بعضا به جان هم افتاده‌اند در کنار یکدیگر اعمال حج را انجام می‌دهند و بیش از همیشه با یکدیگر قرابت دارند و امیدواریم بعد از اتمام اعمال حج نیز هنگام بازگشت به کشورهای خود به این مسئله کمک کنند که فضای وحدت بیش از گذشته در بین امت اسلامی شکل بگیرد. با وجود اینکه اکنون شاهد مشکلات عدیده‌ای در بین کشورهای اسلامی هستیم، اما باز هم کورسوی امیدی وجود دارد که از لحاظ دیپلماسی، کشورهای اسلامی به سمت وحدت بروند. ما در کمیسیون امنیت ملی به کشورهایی که با ایران قرابت دارند اعلام کردیم که بدون هیچ ملاحظه دیپلماتیک حاضریم به سمت تنش‌زدایی حرکت کرده و کاری کنیم که گروه‌های دوستی شکل بگیرند و فعالیت کنند و حاضریم برای رفع تنش بین ایران و کشورهای عربی اقدامات لازم را انجام دهیم؛ نکته‌ای که رئیس‌جمهور هم در یکی از آخرین سخنرانی‌های خود بر آن تأکید کرده و اعلام داشتند که ایران خواهان بهترین روابط با همسایگان خود است و در شرایط جدید به‌دنبال اصلاح روابط با عربستان، امارات عربی متحده و بحرین است.
موضوع وحدت دنیای اسلامی به حدی با ارزش است که سیاستمداران می‌توانند تشریفات پروتکلی خود را زیر پا گذاشته و برای وحدت جامعه اسلام فداکاری کنند. لازمه این وحدت بازگشت به خلوص اسلامی و انسانی است که در ایام حج تمتع شاهد آن هستیم؛ خیلی از اختلافات در این زمان کنار گذاشته می‌شود. ما امیدواریم و کوشش می‌کنیم که بهترین شرایط برای دوستی و همبستگی کشورهای اسلامی شکل بگیرد و مسلمانان جهان بیش از هر زمانی به یکدیگر نزدیک شوند؛ مانند دوره باشکوهی که در سال 1370هجری شاهد آن بودیم. در آن سال‌ها بیشتر کشورهای اسلامی با یکدیگر وحدت مثال‌زدنی داشتند. توجه داشته باشید که جهان اسلام با یک میلیون نفر جمعیت و تعداد زیادی کشور در جای جای جهان از ظرفیت‌های بسیار زیادی برخوردار است و اتحاد کشورهای اسلامی و نزدیکی آنها به یکدیگر می‌تواند این ظرفیت‌ها و پتانسیل‌ها را شکوفا کند. علاوه بر این همبستگی، کشورهای اسلامی می‌توانند به رفع مشکلات جهان اسلام و رسیدن به راه‌حل‌های مشترک بسیار کمک کنند.
حج، فرصتی برای همگرایی و دلبستگی جهان اسلام
سیدرضا اکرمی/ عضو جامعه روحانیت مبارز
مسلمانان سراسر دنیا، مشترکات زیادی با هم دارند که یکی از مهم‌ترین این مشترکات اعمال عبادی- سیاسی حج است. به برکت وجود بیت‌الله الحرام و اعمال حج که در آن حدود 3میلیون مسلمان در چند روز گرد هم جمع می‌آیند مسلمانان می‌توانند با یکدیگر متحد شوند. نکته‌ای که باید به آن اشاره شود این است که در قرآن کلمه «منافع» وجود دارد که یکی از موارد منافع در رابطه با حج است. مسلمانانی که هر ساله از چهارگوشه دنیا در یک عمل عبادی مقدس به نام حج اجتماع می‌کنند می‌توانند از وضع یکدیگر باخبر شوند و از استعدادها و امکانات دیگر کشورها آگاهی پیدا کنند و به بهانه حج می‌توانند آینده خود را با ارتباط با یکدیگر تضمین کنند. منافعی که در قرآن از آنها نام برده می‌شود می‌تواند منافع مادی، معنوی، انسانی و آسمانی باشد.
یک نکته‌ای که درخصوص حج و لزوم همگرایی جهان اسلام باید به آن اشاره کرد این است که عربستان میزبان حجاج است اما باید این میزبانی را فقط در رابطه با ارائه خدمات و امکانات درنظر بگیرد نه اینکه خود را متولی و سیاستگذار امور حج بداند. زمانی در مکه و مسجدالحرام شاهد این بودیم که مذاهب مختلف حنفی، مالکی، شافعی، زیدی و... مراسم نماز را برگزار می‌کردند؛ یعنی به دیگر مذاهب اسلامی هم اجازه داده می‌شد که در اعمال حج ابراز وجود کنند. به‌نظر من در دنیای اسلام هم باید همه مذاهب و کشورهای مسلمان در برنامه‌ریزی و آینده‌نگری و سیاستگذاری مشارکت داشته باشند و حج فقط در این خلاصه نشود که کشورهای مسلمان تعدادی حاجی را برای به‌جای آوردن اعمال به مکه و مدینه بفرستند و نقشی در سیاستگذاری‌ها نداشته باشند. جهان اسلام بیش از یک میلیارد نفر جمعیت دارد و کشورهای اسلامی باید با اتحاد و همبستگی از فرصت‌های علمی، اقتصادی، اخلاقی، سیاسی و در کنار هم استفاده کنند و به اعتقاد من اوج این همگرایی در زمان حج اتفاق می‌افتد. مناسک حج ازجمله برگزاری عیدقربان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اعیاد مسلمانان جهان می‌تواند علاوه بر همبستگی جهان اسلام به دلبستگی مسلمانان جهان نیز کمک کند.