سد تنگسرخ؛ تیری به قلب شیراز
بهمن ایزدی-رئیس کانون سبز فارس و فعال محیط زیست: ساخت سد تنگسرخ از سال ۱۳۹۰ از جانب شهرداری شیراز مطرح شد اما با اعتراضات عموم مردم و کنشگران طبیعت و سازمان حفاظت محیط زیست مواجه شد و همین موضوع باعث شد در سال‌های متمادی همواره با شکل‌گیری دولت‌های جدید و نبود اطلاع استاندارهای جدید، شهرداری برای اجرای این سد خیزهای دیگری بردارد و با وجود تلاش‌های غیرقانونی و غیرعلمی‌اش و مخالفت فعالان علمی و اجتماعی، به اهداف خود نرسد.
همواره حداقل پنج نگرانی عمده درباره سد تنگسرخ شیراز وجود دارد: یکی، ازبینرفتن مناطق بکر طبیعی شمال غرب شیراز که کانال ورود کریدور هوای پاک به شهر شیراز قرار دارد و زون حفاظت طبیعی شیراز است که در محدوده مخزن سد و پیرامون حوضه ذخیره‌سازی سد قرار خواهد گرفت. دوم، وجود دو گسل فعال تکتونیک سبزپوشان در محل سد تنگسرخ که در صورت فعالیت مجدد موجب وقوع زلزله و تخریب سد می‌شود که تهدید بزرگی برای شهر شیراز خواهد بود. سوم، وجود سازندهای مارن، ژیپسی و غارهای گچی در لایه‌های زیرسطحی محل ساخت سد که باعث گریز آب از مخزن سد و از سوی دیگر تهدید جدی شیراز می‌شود. چهارم، با مسدودشدن اندک آب موجود تا پایاب حوضه آبخیز تنگسرخ، موجبات خشکاندن دریاچه مهارلو و تبدیل آن به کویر نمک و پیدایش چشمه ریزگردهای نمکی و شیمیایی تسهیل می‌شود.
پنجم، ازبینرفتن شرایط زندگی متعادل مردم با به خطر افتادن موقعیت اجتماعی، اقتصادی و سلامت و بهداشت زیست‌مندان شیراز و شهرستان سروستان و حومه.
اما آنچه از دلایل اجرای این سد استنباط می‌شود، ماجرای زمین‌خواری در بازه‌های جنوب شرق تنگسرخ و اراضی کوهپایه دراک در شمال غرب پارک ۵۸۰هکتاری کوهسار، تحت عنوان ایجاد طرح‌های گردشگری از سوی ایده‌پردازان است.
از سال ۱۳۹۰ که موضوع احداث تنگسرخ واقع در شیب مثبت شمال غرب شهر شیراز از طرف برخی از مسئولان رؤیاپرداز شهر شیراز و افراد پیدا و پنهانی که در صورت اجرای چنین طرح مهلکی، استمرار تکاثر مالی فردی و گروهی خود را جست‌وجو می‌کردند، خبرساز شد. در پی آن اعتراضات، تشکل‌های محیط‌زیستی و چهره‌های علمی استان فارس و همچنین کنشگران محیط زیست با ارائه نظرات علمی و کارشناسانه خطاب به مسئولان استانی و کشوری را برانگیخت.
هرچند در طول سال‌های متمادی، مجریان سد تنگسرخ، با جایگزینی دولت‌های جدید خیزهای عملیاتی برداشتند، اما با توجه به مخالفت شدید مدیران اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس و همچنین ریاست سازمان حفاظت محیط زیست کشور مبنی‌بر نبود ارزیابی و ملاحظات محیط‌زیستی و همچنین مخالفت فعالان اجتماعی و علمی شیراز و فارس، اجرای آن متوقف شد، اما عواملی در شهرداری شیراز همچنان در اندیشه اجرای آن سازه غیرضروری بودند که به شرح اختصار، مورد اعتراض کارشناسان و کنشگران طبیعت استان فارس قرار گرفت.
در صورت اجرای سد تنگسرخ، ضمن ازبینرفتن رویشگاه و عرصه‌های جنگلی تنگسرخ که علاوه‌بر دیگر مزایای طبیعی‌شان، نقش فیلترینگ جریان هوا به جلگه شیراز دارند، در دریاچه ذخیره آب سد نابود می‌شوند و همچنین به دلیل سست‌بودن سازند زمین‌ساختی منطقه سد و وجود دو گسل فعال در جوار آن، از جمله گسل زلزله‌خیز سبزپوشان، ساخت آن سبب ایجاد تهدید جدی جان و مال مردم کلان‌شهر شیراز می‌شود و از سویی دیگر تهدید امنیتی از دیدگاه پدافند غیرعامل در زمان بروز جنگ یا تعرضات تخریبی است. براساس مطالعات زمین‌شناسی، در صورت احداث سد تنگسرخ، جلگه شیراز وارد تهدید و مرحله بحرانی می‌شود که چنانچه آن سد بعد از عملیات اجرائی، تخریب یا شکسته شود، شهر شیراز تا حدود پنج متر زیر آب فرو خواهد رفت.
به دلیل وجود سازندهای دارای تناوب مارن، رس و گچ در زیرساخت آن منطقه، این سازه پس از ساخت، دچار فرار آب شده و عملا دریاچه‌ای در آن شکل نمی‌گیرد و همان اتفاقی که برای برخی سدهای استان فارس، از جمله سد کربال، تنگاب و سیوند که دارای شرایط زمین‌شناسی حتی با آب‌گریزی کمتر بوده‌اند، تکرار می‌شود.
شایان ذکر است که سد سیوند با گذر بیش از ۱۵ سال از افتتاح، هنوز دریاچه آن آب‌گیری نشده است. از‌این‌رو ساخت سد تنگسرخ نیز هدر‌دادن چند هزار میلیارد ریال از اعتبارات عمومی از محل اخذ عوارض شهروندان شیراز و بودجه ملی خواهد بود.
از این مهم‌تر آنکه آب نشت‌یافته از زیر سد به زمین‌های شمال دراک در جوار بلوار حسینی الهاشمی که دارای سازند گچی متخلخل است، نفوذ می‌یابد و سبب سست‌شدن لایه‌های زیرسطحی عرصه مستحدثات آن ناحیه مسکونی که هزاران نفر را در خود جای داده، خواهد شد.
منبع: sharghdaily-958447