غزه | سناریوهای توافقی که مدت‌هاست نهایی نشده است
سید عماد حسینی- هرچه مدت‌زمان مذاکرات برای دستیابی به توافق آتش‌بس و مبادله اسرا در نوار غزه زیادتر می‌شود، امکان موفقیت آن کاهش و احتمال شکست آن افزایش پیدا میکند.
این برداشت را می‌توان از اظهارات مسئولان اسرائیلی و بسیاری از تحلیل‌گران هم به خوبی دریافت.
به گفته عاموس هارئیل، تحلیل‌گر نظامی روزنامه هاآرتص، بزرگ‌ترین ضعف توافقی که در حال حاضر در موردش چانه‌زنی می‌شود این است که تدوین‌کنندگانش آن را دو مرحله نوشته‌اند و قرار است در دو بازه زمانی (قبل و بعد از ورود ترامپ به کاخ سفید) به اجرا در‌آید.
کشورهای ایالات متحده، مصر و قطر به عنوان میانجی‌های این مذاکرات هم از آن به شدت حمایت کرده و تاکید دارند خواهد توانست اسرائیل را وارد نقطه غیرقابل بازگشت به جنگ کند.
به گفته این کارشناس، تدوین‌کنندگان توافق پیشنهادی بر این باورند که در صورت اجرا شدن مرحله اول توافق، نتانیاهو در مقابل عمل انجام‌شده‌ای قرار گرفته و دیگر امکان عقب‌نشینی از توافق را به دلیل آنکه برخی از اسرا را آزاد و فشار خانواده بقیه اسرا را شدیدتر میکند نخواهد داشت، امری که نخست‌وزیر اسرائیل از آن واهمه دارد.
به هر شکل، گزارش‌های ضدونقیضی از تل‌آویو در رابطه با روند پیشرفت توافق منتشر می‌شود، در حالی که برخی از رسانه‌ها از تحقق پیشرفت قابل توجه در توافق سخن می‌گویند و برخی دیگر تاکید می‌کنند که امکان تحقق آن به شدت ضعیف شده است.
در این بین، آنچه می‌توان از گزارش رسانه‌های عربی دریافت آن است که، تلاش‌های گسترده‌ای برای دستیابی به توافق بین اسرائیل و حماس در رابطه با نوار غزه در حال انجام است.
سناریوهای مختلفی هم در این رابطه مطرح می‌شوند و هر یک از تحلیل‌گران بنا به نگاه خود به شرایط منطقه، سناریوهای خاص به خود را در این زمینه دارد.
اما به هر شکل می‌توان این سناریوها را در آتش‌بس (دائم یا موقت)، مبادله اسرا، کمک‌های بشردوستانه، بازسازی این منطقه کاملاً ویران‌شده و البته شرایط حاکمیتی در دوره پساجنگ خلاصه کرد.
آنچه در مورد آتش‌بس مشخص است آنکه، دو طرف همچنان در دو خط موازی با یکدیگر حرکت می‌کنند و در شرایطی که حماس هر نوع مبادله اسرا را منوط به آتش‌بس کامل می‌داند، نتانیاهو و جریان اطرافش خواهان ادامه جنگ بعد از پایان مبادله هستند و به نوعی مبادله زیر آتش را ترجیح می‌دهند.
پیشنهادهای مطرح‌شده فعلی توقف درگیری‌ها، که دربرگیرنده توقف کامل تمامی انواع اقدامات نظامی است، مطرح شدن آتش‌بس موقت که با هدف فراهم کردن ورود کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه، و نیز فراهم کردن زمینه انجام مذاکرات بیشتر است، در حالی که میانجی‌ها مساله سازوکار نظارت بین‌المللی را هم مطرح کرده‌اند، که با حضور کشورهای بین‌المللی و منطقه‌ای (کشورهایی که قرار است هزینه بازسازی نوار غزه را بپردازند) انجام خواهد شد.
در این رابطه چانه‌زنی‌‌هایی هم درمورد نوع و نحوه حضور نظامیان اسرائیلی در نوار غزه مطرح شده است و گفته می‌شود اسرائیل در آخرین مذاکرات انجام‌شده حاضر به عقب‌نشینی از اکثر مناطق نوار غزه، از جمله بخش‌های عمده‌ای از محور فیلادلفیا و نیز محور نیتساریم (صلاح‌الدین) شده و پذیرفته است که فلسطینیان کوچ‌داده‌شده به جنوب نوار غزه به مناطق خود در شمال این منطقه بازگردند.
در مورد مبادله اسرا هم حماس همچنان بر موضع سابق خود مبنی بر توقف کامل و قطعی جنگ پیش از آغاز مبادله اسرا تاکید دارد و حتی در این رابطه گفته می‌شود حاضر به ارائه فهرست اسرای زنده موجود در نوار غزه تا مشخص شدن این مساله نشده است.
گفته می‌شود، دو طرف در مورد مبادله همزمان اسرا به توافق رسیده‌اند و در مرحله اول در مقابل ۵ صهیونیست اسیر، ۲۵۰ اسیر فلسطینی آزاد خواهند شد.
قرار است در مرحله اول این مبادله (در صورت اجرایی شدن) شرایط انسانی در اولویت قرار بگیرد.
با وجود این، گفته می‌شود نتانیاهو کارشکنی‌های خود را در این بند نیز اعمال و تاکید کرده است. مروان البرغوثی، رهبر معروف فتح، که حماس او را در صدر فهرست خود برای آزادی قرار داده، جزو افرادی که آزاد می‌شوند، نخواهد بود و اجازه آزادی او را نخواهد داد.
در مورد کمک‌های بشردوستانه نیز اصولاً مشکلی در تامین این کمک‌ها وجود ندارد و فقط نیازمند پایان کارشکنی اسرائیل از یک‌سو و همکاری واقعی طرف مصری از سوی دیگر است.
به گفته کارشناسان، با توجه به حجم کمک‌‌هایی که از سراسر جهان برای کمک به مردم غزه جمع‌آوری و به پشت مرزهای این منطقه ارسال شده، مشکلی در این زمینه وجود نداشته و فقط کافی است تا شمار کامیون‌‌هایی که مجوز ورود به نوار غزه را می‌گیرند از سوی مصر و البته اسرائیل افزوده شود.
در همین راستا، تصاویر منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد، بعد از ماه‌ها مردم غزه شاهد ورود گوشت بودند و بسیاری از آنها با آن سلفی گرفته و در موردش پست منتشر کردند.
در مورد بازسازی نوار غزه هم با وجود چالش‌آفرینی کشورهای متمول عربی و منوط کردن آن به مشخص شدن ساختار حاکم بر این منطقه، به نظر می‌رسد توافقات پشت‌پرده‌ای صورت گرفته و احتمالاً امارات متحده عربی که در حال حاضر جزو متحدان منطقه‌ای اسرائیل محسوب و تنها کشوری است که هیچ‌گاه پرواز هواپیماهایش را به تل‌آویو متوقف نکرده و سفت و سخت به توافق ابراهیم پایبند بوده، رهبری این روند را به عهده خواهد گرفت.
در یکی از بنود توافق در حال مذاکره که اخیراً رسانه‌ای شده، احتمالاً تشکیلات خودگردان، مدیریت گذرگاه رفح را به عهده خواهد گرفت و همین امر باعث می‌شود تا با توجه به همکاری تمام‌عیار این تشکیلات با اسرائیل، تل‌آویو مشکلی در کاهش محدودیت‌های واردات کالا و عبور و مرور افراد به نوار غزه نداشته باشد.
در صورت اجرایی شدن این توافق قرار است کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله میانجی‌های فعلی به عنوان تضمین‌کنندگان اجرای توافق همچنان به فعالیت خود ادامه دهند.
در این بین، باید تاکید کرد که طی ۱۴ ماه گذشته بارها مذاکرات تا مرحله امضای اسناد هم رسیده بود اما در همان لحظه آخر، نتانیاهو با پیش کشیدن شرط جدیدی آن را به شکست کشاند. از این رو، این بار نیز تحلیل‌گران، چه اسرائیلی و چه عرب، تاکید می‌کنند تا زمان ثبت امضای زیر توافق هرگز آن را تمام‌شده اعلام نکنید و در بهترین شرایط فقط باید گفت مذاکرات همچنان در جریان است.
به اعتقاد کارشناسان، نتانیاهو به شدت به دنبال آن است که امتیاز موفقیت در مبادله اسرا را به عنوان هدیه ورود مجدد ترامپ به کاخ سفید تقدیم او کند. از این رو، تمامی تلاش‌های بایدن برای کسب آخرین امتیاز از دوره ریاست جمهوری‌اش را تا این لحظه ناکام گذاشته است.
منبع: etemadonline-691206