تکان‌دهنده‌ترین فیلم‌های «مستند» سال 2024 که نباید از دست بدهید

فرادید| در آستانه اعلام فهرست کوتاه نامزدهای اسکار، در اینجا نگاهی داریم به برخی از بهترین مستندهای سال 2024؛ فیلم‌هایی که در بزرگ‌ترین جشنواره‌های سال مانند برلیناله، ساندنس، کن، ونیز و تلوراید درخشیده‌اند.

به گزارش فرادید؛ این فیلم‌ها ترکیبی از روایت‌های تکان‌دهنده و الهام‌بخش هستند؛ از آثار عمیق سیاسی گرفته تا جستجوهایی در فراز و نشیب‌های یک زندگی شخصی؛ فیلم‌هایی درباره جدایی و پیوند دوباره، دربارۀ عدالت و تلاش و دربارۀ خاطرات و تجربه‌های انسانی.

با ما همراه باشید تا با ۱۰ مستند برتر امسال که احتمالاً در فهرست کوتاه اسکار نیز قرار خواهند گرفت، آشنا شوید.

1. خاطرات جعبه سیاه (Black Box Diaries)

فیلم منتخب سنگال برای جوایز اسکار یکی از برترین مستندهای سال نیز به شمار می‌آید. فیلم داهومی، ساخته ماتی دیوپ، اثری جذاب و در عین حال شگفت‌انگیز با مدت‌زمان ۶۸ دقیقه است که فیلم‌سازی واقع‌گرایانه را به نحو جسورانه با داستان‌سرایی تخیلی ترکیب می‌کند. این فیلم درباره تصمیم فرانسه در سال ۲۰۲۱ برای بازگرداندن ۲۶ شیء تاریخی است که در سال ۱۹۰۲ از پادشاهی داهومی به سرقت رفته و حالا به کشور بنین کنونی بازمی‌گردند.

این سفرِ بازگشت با دقت توسط دیوپ به تصویر کشیده شده است؛ کارگردانی که پیش‌تر با فیلم مهاجرتی خود با عنوان «آتلانتیک» مورد تحسین گسترده قرار گرفته بود. دیوپ به شیء بیست‌وششم صدایی خشن و اسرارآمیز می‌بخشد و آن را وادار می‌کند تا درباره بازگشت به خانه فکر کند. همچنین، دیوپ به صدای جوانان بنین گوش می‌دهد که میان دو احساس مردد هستند: شادی برای بازگشت این اشیاء، یا خشم از بازگرداندن تنها بخشی کوچک از هزاران میراث دزدیده‌شده.

دیالوگ‌های تخیلی میان این اشیاء باعث می‌شود این مستند به اثری زنده، جذاب و خیال‌انگیز تبدیل شود.

3. دختران (Daughters)

از مستند عمیق «لومومبا: مرگ یک پیامبر» گرفته تا اثر برنده جایزه اسکارش با عنوان «من سیاه‌پوستِ تو نیستم»، رائول پک همیشه با سبکی خاص، شخصیت‌های برجسته تاریخ سیاه‌پوستان را به تصویر کشیده است. جدیدترین سوژه او، عکاس افسانه‌ای اهل آفریقای جنوبی، ارنست کول است. کول که دوران آپارتاید را با شفافیتی تکان‌دهنده ثبت کرد، به خاطر آثارش تبدیل به یک پناهنده دائمی شد.

در این مستند، صدای ارنست کول به‌زیبایی توسط لاکیت استنفیلد (بازیگر نامزد جایزه اسکار) روایت می‌شود. پک و استنفیلد با استفاده از فیلم‌نامه‌ای خلاقانه که از نوشته‌های خود کول و شهادت دوستانش الهام گرفته شده، زندگی او را از آفریقای جنوبی تا آمریکا دنبال می‌کنند و عکاسی سیاه و سفید شگفت‌انگیز او را در مرکز توجه قرار می‌دهند.

5. هیچ سرزمین دیگری (No Other Land)

اگر به دنبال مستندی هستید که حالتان را خوب کند، «قطعه به قطعه» به کارگردانی مورگان نویل، یک انتخاب عالی است. این بیوگرافی رنگارنگ و خلاقانه درباره فارل ویلیامز، موسیقی‌دان و تهیه‌کننده مشهور، به روشی کاملا خلاقانه و با استفاده از «لِگو» ساخته شده است. این مستند جسورانه، مخاطبان را از سال‌های شکل‌گیری شخصیت ویلیامز تا دوران موفقیت‌های بزرگ او، با روایت خودش همراهی می‌کند.

فیلم نه‌تنها خاطرات ویلیامز را بازسازی می‌کند، بلکه تخیلات او را نیز به تصویر می‌کشد. برای مثال، یکی از صحنه‌های برجسته فیلم، ویلیامز را در حال شنا در اعماق دریا و ملاقات با خدای رومی نپتون نشان می‌دهد که سپس از آب بیرون می‌پرد و روی اسکله شهر زادگاهش، ویرجینیا بیچ، یک رقص بزرگ برگزار می‌کند.

در حین مرور زندگی ویلیامز، بازسازی موزیک‌ویدئوهای کلاسیک او برای آهنگ‌های محبوبش مانند Drop it Like It’s Hot، Get Lucky  و Happy نیز به نمایش درمی‌آید. همچنین حضور هنرمندانی مانند اسنوپ داگ، جی-زی، گوئن استفانی و دیگران، این مستند را به تجربه‌ای سرشار از سرگرمی‌های سبک و دلپذیر تبدیل کرده است.

7. زندگی شگفت‌انگیز ایبلین (The Remarkable Life of Ibelin)

فیلم دیگری که مستند را با عناصر داستانی ترکیب می‌کند، «جداشده» به کارگردانی ارول موریس است که تصویری خشم‌برانگیز و کاملا پژوهش‌شده از سیاست جداسازی خانواده‌ها در دوران دولت ترامپ را ارائه می‌کند. سیاست «تحمل صفر» ترامپ در سال ۲۰۱۷ به‌شدت اجرا شد و عمدتاً خانواده‌های پناه‌جوی کشورهای در معرض خطر مانند گواتمالا، السالوادور و هندوراس را هدف قرار داد.

با مصاحبه‌هایی با مقامات پیشین دولت مانند الین دوک و جاناتان وایت و همچنین خبرنگار جیکوب سوبوروف که کتاب او الهام‌بخش موریس برای ساخت این فیلم بود، واقعیت هولناک این سیاست و حواشی بی‌رحمانه آن آشکار می‌شود. موریس به‌طور ماهرانه‌ای این شهادت‌ها را با صحنه‌هایی از بازیگران که نقش مهاجران در حال عبور از مرز و جداسازی را بازی می‌کنند ترکیب کرده است.

9. نیشکر (Sugarcane)

کارگردانان برت استوری و استیون ماینگ در مستند شجاعانه خود با عنوان «اتحادیه»، قدرت سازماندهی جمعی را به تصویر می‌کشند. این مستند داستان کارگران سابق و فعلی انبار آمازون در استاتن آیلند را دنبال می‌کند که تلاش می‌کنند اتحادیه کارگری آمازون را تشکیل دهند.

تمرکز اصلی فیلم بر روی کریس اسمالز، یک سازمان‌دهنده پرشور است که در سال ۲۰۲۰ به دلیل برنامه‌ریزی و شرکت در اعتصاب به دلیل شرایط ایمنی دوران همه‌گیری از آمازون اخراج شد. این مستند به جای رویکرد ملودرام، روایتی بی‌پرده و دقیق از مسیر کند و سیستماتیک لازم برای سازمان‌دهی را ارائه می‌دهد.

علاوه بر ثبت تظاهرات پرشور، فیلمسازان جلسات طولانی ویدئویی و مناظرات دقیق اعتصاب‌کنندگان درباره رویکردهایشان را به تصویر می‌کشند. این فیلم نشان می‌دهد که برای ساختن یک «اتحاد» با چه مشکلات بزرگی باید دست و پنجه نرم کرد و مخالفان اتحاد چه تاکتیک‌ها و توطئه‌هایی برای شکستن آن به کار می‌برند.