(تصاویر) سفر به تهران قدیم؛ اسکان مهاجران لهستانی در کنیسه‌های اودلاجان؛ کوچه هفت کنیسه کجا بود؟

پیروان هر دو دین دارای اماکن مقدس مذهبی و عبادتی بودند که بسیاری از آنها هنوز هم پابرجاست و آمارهای مکانی به‌ویژه احصاییه عبدالغفار نجم‌الملک به تحولات و نوسازی‌های بعد از آن و نیز نام و نشان آنها اشاره کرده است.

کنیسه «عزرا یعقوب» در ادوار مختلف شاهد رویدادهای مهم تاریخی بوده است. از جمله در خلال سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۶، تعدادی از یهودیان بخارا و سمرقند در مسیر مهاجرتشان به اورشلیم در این مکان توقف می‌کردند و سپس به سفر خود ادامه می‌دادند. همچنین در جریان جنگ جهانی دوم و مهاجرت یهودیان لهستانی به ایران، تعدادی از خانواده‌های یهودی مهاجر در این کنیسه اسکان پیدا کردند. این کنیسه چند سالی متروک بود، اما در سال ۸۳ با حمایت انجمن کلیمیان تهران بازسازی شد. از حاج ‌برخورداری یادگارهای زیادی در اودلاجان باقی مانده است قدیمی‌ترین تورات وقفی تهران که روی جلدش وقف‌نامه آن نوشته شده، توسط «برخوردار بن برخوردار بن مشه» در زمان فتحعلی‌شاه در سال ۱۱۸۲ در کنیسه حاج ‌برخورداری قرار گرفت. اکنون این کتاب در کنیسه یعقوب نگهداری می‌شود. همچنین نخستین حمام واقع در سرچال را هم حاج برخورداری به کمک «مشه یوسف» ساخت.

در آن دوران هر ملای یهودی، شاگردان خود را در کنیسه مخصوص به خود تعلیم می‌داد که تا قبل از تشکیل مدارس آلیانس، به منزله مکتبخانه‌های آموزش زبان عبری به اطفال کلیمی محسوب می‌شد. رحیم طوبایی، ساکن قدیمی محل و تولیت بقعه پیرعطا در باره این مکان‌ها می‌گوید: «یکی از کوچه‌های محله اودلاجان (میدان سرچال) به نام هفت‌کنیسه است که خیلی از راهنماهای تورهای گردشگری آن را نمی‌شناسند. دهه ۴۰ که یهودیان اینجا زندگی می‌کردند در این کوچه هفت کنیسه یا همان هفت عبادتگاه بود.

امروز در محله سرچال بخشی از محوطه کوچه هفت‌کنیسه به پارک تبدیل شده، اما این در شرایطی است که در دهه۴۰ تراکم جمعیت در اطراف سرچال به بیشترین میزان خود رسید. آن زمان حدود ۲۰ کنیسه بزرگ و کوچک در اودلاجان به چشم می‌خورد که روزهای عبادت همه لباس تمیز به تن کرده و همچنین غبار فرش‌های کنیسا را گرفته و چراغ‌های آن را تمیز می‌کردند.»

منبع: همشهری