(تصاویر) سفر به سرزمین باستانی لولوبی‌ها؛ حیرت‌انگیزترین آثار باستانی آذربایجان غربی که باید ببینید

آن روایت تاریخی که از نقش برجسته آنوبانی‌نی برآمد نشان داد که لولوبی‌ها نفوذ خود را تا شرق بین‌النهرین گسترده بودند؛ اما امروز در آذربایجان غربی می‌مانیم.

به گزارش راهنماتو، سرزمین لولوبی‌ها از اورونا که محل تلاقی زاب و دجله بود و سینو که شاید سنندج کنونی باشد تا مناطق جنوبی دریاچه زریبار و دریاچه ارومیه گسترده بود. شناخت لولوبی‌ها که سرزمینشان به لولوبوم نیز شهرت دارد از نقش‌برجسته و کتیبه‌ای آغاز شد که ابتدا در قرن 19 میلادی توسط راولینسون شناسایی و چندی بعد توسط هرتسفلد شناسایی شد. قصه دقیقا از همین نقطه شروع و ما همسفر آنوبانی‌نی، یکی از مهم‌ترین پادشاهان لولوبی شدیم تا لحظات حساس آن دوره را مرور کنیم. حالا به شکلی حدودی می‌دانیم که سرزمین لولوبی‌ها کجاست، اما در این مطلب از راهنماتو تنها به بخش آذربایجان غربی و آثار باستانی موجود در آن می‌پردازیم. پیش از آن اما به دوره آنوبانی‌نی سفر می‌کنیم تا قصه‌های پرفرازونشیب اما جذاب آنان را بشنویم. قصه‌هایی که انگار ما را از لحظه‌ای که هم‌اکنون در آن قرار گرفتیم جدا و به لحظاتی بسیار دور پرتاب می‌کنند.

سرزمین لولوبی‌ها کجاست؟

لوح نارامسین

وقتی به تاریخ سرزمین لولوبی می‌اندیشیم و آن را مرور می‌کنیم، انگار مدام آن‌ها را در جدال می‌بینیم. اگرچه دشمن اصلی آن‌ها بین‌النهرینی‌ها بودند، اما در تاریخ رد دشمنی لولوبی‌ها با گوتی‌ها نیز مشخص است. شاید بپرسید آنان چرا مدام در حال ستیز بودند؟ چرا آرام نداشتند؟ پاسخ این است که نیاز انسان گسترده می‌شد و منابع انگار کم بود. بنابراین پادشاهان برای گسترده کردن منابع خود، به گسترده کردن مرزها یا تصرف منابع می‌اندیشیدند.

با این وجود جایی که به کرات نام لولوبی‌ها شنیده می‌شود، در اسناد تاریخی بین‌النهرینی‌هاست چراکه آنان از گذشته‌های بسیار دور تاریخ خود را به شیوه‌ای خاص مکتوب می‌کردند. اما، نام لولوبی‌ها از زمانی در تاریخ بین‌النهرین پررنگ می‌شود که نرام‌‎سین، پادشاه اکدی‌، چندی پیش از آشوریان، لولوبی‌ها را در ارتفاعات شرقی شکست داده و استل پیروزی خود را در آن قرار می‌دهد. در همان دوران‌ها بود که لولوبوم‌ها با بین‌النهرینی‌ها داد و ستد تجاری هم داشتند؛ آنان بز و رمه می‌دادند و از اکدی‌ها غله می‌گرفتند! در برخی متون تاریخی مثل شمشارا نیز اشاره شده که جنگجویان لولوبی‌ برای بین‌النهرینی‌ها می‌جنگیدند یا به بیانی دیگر به آن‌ها خدمت می‌کردند.

قصه‌ی آنوبانی‌نی

تخت سلیمان، نگینی در دل تاریخ ایران، با قدمتی سه هزار ساله، رازهای بسیاری را در خود نهفته دارد. این شهر باستانی که زمانی پایتخت مذهبی زرتشتیان بوده، با آتشکده آذرگشنسب، ایوان باشکوه خسرو و دریاچه‌ای اسرارآمیز، گردشگران را به سوی خود می‌خواند. تخت سلیمان، علاوه بر ارزش تاریخی، به دلیل قرارگیری در یکی از چاکراهای اصلی انرژی زمین، مکانی مقدس برای بسیاری محسوب می‌شود.

در اطراف تخت سلیمان، جاذبه‌های طبیعی دیگری نیز وجود دارد که یکی از آن‌ها چمن متحرک چملی است. این پدیده طبیعی شگفت‌انگیز، با چمنی شناور بر روی یک برکه، گردشگران را به خود جذب می‌کند. چملی، با فاصله 38 کیلومتری از تخت سلیمان، فرصتی برای تجربه یک پدیده طبیعی منحصر به فرد را فراهم می‌کند.

آدرس تخت سلیمان

برای رفتن به تخت سلیمان باید به استان آذربایجان غربی، شهرستان تکاب، بخش تخت سلیمان، سه کیلومتری شرق روستای نصرت آباد بروید.

کوه زندان سلیمان

تپه باستانی حسنلو، نگینی درخشان در تاریخ ایران است که با قدمتی بیش از شش هزار سال، اسرار بسیاری را در دل خود نهفته دارد. این تپه که در دشت سلدوز آذربایجان غربی واقع شده، زمانی مرکز تمدنی شکوفا بوده است که با تمدن‌های هم عصر خود در منطقه ارتباطات گسترده‌ای داشته است. کاوش‌های باستان‌شناسی در حسنلو، به کشف آثار ارزشمندی منجر شده که از جمله آن‌ها می‌توان به جام زرین حسنلو اشاره کرد. این جام با نقوش حکاکی شده‌ی زیبا و پیچیده، نمادی از هنر و فرهنگ پیشرفته‌ی این تمدن است.

معماری قلعه حسنلو نیز با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، نشان از تسلط ساکنان این منطقه بر فنون ساخت و ساز دارد. تالارهای ستون‌دار، معابد، و سیستم دفاعی پیچیده، همگی از شاهکارهای معماری عصر آهن در ایران محسوب می‌شوند. با این حال، سرنوشت تلخی بر این تمدن وارد شد و در پی حمله‌ای ناگهانی، شهر به آتش کشیده شد و ساکنان آن به قتل رسیدند. با وجود این فاجعه، تپه حسنلو همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین سایت‌های باستان‌شناسی ایران به شمار می‌رود و اطلاعات ارزشمندی را در مورد تاریخ و فرهنگ ایران باستان در اختیار ما قرار می‌دهد.

آدرس تپه حسنلو

برای رفتن به تپه حسنلو باید به استان آذربایجان غربی، ۹ کیلومتری شمال شرقی شهرستان نقده، بین روستاهای امین‌لو و حسنلو بروید.

کول تپه اهرنجان

دخمه فخریگاه، یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی ایران است که در دل کوه‌های آذربایجان غربی جای گرفته است. این گوردخمه باستانی که قدمت آن به دوران مادها بازمی‌گردد، با معماری منحصربه‌فرد و نمادین خود، تصویری از باورها و آئین‌های مذهبی این تمدن قدرتمند را به نمایش می‌گذارد. دخمه فخریگاه با چهار ستون سنگی مستحکم و سه گور سنگی در دل کوه تراشیده شده است. این دخمه که رو به سمت خورشید ساخته شده، نمادی از اعتقاد مادها به نیروی خورشید و ارتباط آن با جهان پس از مرگ است. با وجود گذشت هزاران سال، فخریگاه همچنان شکوه و عظمت خود را حفظ کرده و به عنوان یکی از شاهکارهای معماری باستانی ایران شناخته می‌شود.

اما فخریگاه تنها یک بنای تاریخی نیست، بلکه گنجینه‌ای از اسرار و رمز و راز است. محل دقیق دفن اجساد در این دخمه، ارتباط آن با آئین‌های مذهبی مادها و حتی هویت دقیق افراد مدفون در آن، همگی پرسش‌هایی هستند که هنوز پاسخ قطعی برای آن‌ها یافت نشده است. با این حال، فخریگاه همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع برای مطالعه تاریخ و فرهنگ مادها محسوب می‌شود و هر ساله گردشگران بسیاری را از سراسر جهان به سوی خود جذب می‌کند.

آدرس گوردخمه فخریگاه

برای رفتن به گوردخمه فقره قا باید به استان آذربایجان غربی، ۱۵ کیلومتری شمال مهاباد، جنوب روستای اگریقاش بروید.

محوطه باستانی برده کنته مهاباد

غار تمتمه، نگینی درخشان در تاریخ ایران است که در دل کوه‌های آذربایجان غربی جای گرفته است. این غار باستانی که قدمتی به درازای دوران پارینه سنگی دارد، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های بشر در این منطقه شناخته می‌شود. کشف ابزارآلات و آثار باستانی در این غار، گواه بر زندگی انسان‌های اولیه در این منطقه بوده و اهمیت آن را در مطالعه تاریخ بشر دوچندان کرده است. غار تمتمه با داشتن یک اشکوب و دو شاخه و نشانه‌های واضح از دستکاری انسان، به عنوان یک موزه طبیعی از زندگی انسان‌های اولیه شناخته می‌شود و به همین دلیل در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این غار باستانی، علاوه بر ارزش تاریخی، به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی استان آذربایجان غربی نیز محسوب می‌شود.

آدرس غار تمتمه

برای رفتن به غار تمتمه باید به استان آذربایجان غربی، ۲۰ کیلومتری جاده ارومیه، سرو، روستای تمتمان بروید.

گوی تپه

دخمه سنگی فرهاد، اثری شگفت‌انگیز از تمدن باستانی اورارتو است که در دل کوه‌های آذربایجان غربی جای گرفته است. این دخمه که در نزدیکی روستای سنگر و در هفت کیلومتری شمال غربی ماکو قرار دارد، با دو اتاق تو در تو و راه پله‌ای سنگی، حکایت از داستانی کهن و رازآلود دارد. در زبان محلی به این اثر «خانه فرهاد» یا «فرهاد بامو» می‌گویند که ریشه در افسانه‌های محلی دارد. این بنا که قدمتی به بیش از ۲۷۰۰ سال می‌رسد، در دل صخره‌ای بزرگ تراشیده شده و با معماری دقیق و پیچیده خود، نمادی از هنر و دانش مهندسی مردمان اورارتو است. دخمه فرهاد که به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، امروزه به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم آذربایجان غربی محسوب می‌شود و هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشاند.

آدرس دخمه سنگی فرهاد

برای رفتن به دخمه سنگی فرهاد باید به استان آذربایجان غربی، ۷ کیلومتری ماکو، نزدیکی روستای سنگر بروید.

قلعه بسطام

سنگ‌نگاره خان تختی، شاهکاری از هنر و تاریخ ایران باستان است که در دل کوه‌های پیرچاووش در نزدیکی سلماس جای گرفته است. این نگاره که به دوره ساسانیان و قرن سوم میلادی تعلق دارد، روایتی تصویری از یکی از مهم‌ترین پیروزی‌های ایرانیان بر رومیان است. در این اثر ارزشمند، اردشیر بابکان و شاپور یکم، دو تن از قدرتمندترین پادشاهان ساسانی، به همراه سپاهیان خود به تصویر کشیده شده‌اند. اردشیر که بنیان‌گذار سلسله ساسانی بود، در این نبرد پیروزمندانه، امپراتور روم، والریانوس را شکست داده و او را به اسارت گرفت. این پیروزی بزرگ برای ایرانیان، موجب غرور و افتخار فراوانی شد و به همین دلیل، اردشیر دستور داد تا این صحنه تاریخی بر روی کوه پیرچاووش حک شود. سنگ‌نگاره خان تختی، با جزئیات دقیق و مهارت بی‌نظیر هنرمندان آن دوره، صحنه پیروزی را به تصویر کشیده است. لباس‌ها، زره‌ها، اسب‌ها و حتی حالت چهره شخصیت‌های این نگاره، با ظرافت خاصی حجاری شده‌اند. این اثر تاریخی، علاوه بر ارزش هنری، از نظر تاریخی نیز بسیار مهم است؛ زیرا روایتی مستند از یک رویداد مهم در تاریخ ایران و روم به شمار می‌رود. سنگ‌نگاره خان تختی، امروزه به عنوان یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی ایران شناخته می‌شود و هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشاند.

سنگ‌نگاره خان تختی، تنها یک اثر هنری نیست، بلکه پنجره‌ای است رو به گذشته‌ای پرافتخار. این نگاره، به ما یادآور قدرت و شکوه ایران در دوران ساسانیان است و نشان می‌دهد که ایرانیان از دیرباز مردمانی جنگجو و با فرهنگ بوده‌اند. با بازدید از این اثر تاریخی، می‌توانیم به عظمت و شکوه تمدن ایران باستان پی ببریم و به نیاکان خود افتخار کنیم.

آدرس سنگ‌ نگاره ساسانی خان‌ تختی

برای رفتن به سنگ‌ نگاره ساسانی خان‌ تختی باید به آذربایجان غربی، ۱۵ کیلومتری جاده سلماس به ارومیه، نزدیکی روستای خان تختی بروید.

قلعه چهریق سلماس

تپه باستانی قلایچی، گنجینه‌ای پنهان از تاریخ و تمدن ایران باستان در دل سرزمین آذربایجان غربی است. این تپه باستانی که در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان بوکان واقع شده، با آثاری از هزاره اول پیش از میلاد، حکایت از تمدنی کهن و پیشرفته احتمالا با نام مانا دارد. کاوش‌های باستان‌شناسی در این منطقه، به کشف آثاری شگفت‌انگیز همچون معبد مرکزی، برج‌ها، دیوارهای منقوش و آجرهای لعاب‌دار منقش منجر شده است. این یافته‌ها نشان می‌دهند که قلایچی احتمالاً همان شهر زیرتو یا ایزیرتو، پایتخت حکومت مانا بوده است. با توجه به اهمیت تاریخی و فرهنگی این تپه باستانی، قلایچی به عنوان یکی از ارزشمندترین آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و امروزه به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری در منطقه محسوب می‌شود.

آدرس تپه باستانی قلایچی

برای رفتن به تپه باستانی قلایچی باید به آذربایجان غربی، ۱۵ کیلومتری شمال شرقی بوکان، روستای قالایچی بروید.

قلعه جان آقا

قلعه جان آقا، یکی از باشکوه‌ترین آثار معماری نظامی ایران باستان و بزرگ‌ترین قلعه نظامی مانایی‌ها است که در کرانه شمالی زرینه رود و بر فراز کوهی در نزدیکی روستای جان آقا واقع شده است. این دژ مستحکم که با دستان هنرمند مردمان مانا و بدون استفاده از ملات ساخته شده، بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد. قلعه جان آقا با دیوارهای بلند و سنگین خود، نمادی از قدرت و شکوه تمدن مانا بوده است. خطوط ارتباطی پیچیده و برج‌های دیدبانی تعبیه شده در اطراف قلعه، نشان از اهمیت استراتژیک آن در دفاع از مرزهای پادشاهی مانا دارد. این قلعه تاریخی که به عنوان یکی از ارزشمندترین میراث‌های فرهنگی ایران به ثبت رسیده است، امروزه نیز با عظمت خود، گردشگران و باستان‌شناسان را به سوی خود فرا می‌خواند.

آدرس قلعه جان آقا

برای رفتن به قلعه جان آقا باید به استان آذربایجان غربی، شهرستان میاندوآب، روستای جان آقا بروید.