(تصاویر) سفر به سرزمین تاریخی دیلمان: حیرت‌انگیزترین آثار باستانی گیلان

دیلم تا حدودی با گیلان امروزی یکسان پنداشته می‌شود. اما، در روزگاران باستان مرز زندگی دیلمیان بزرگتر و متفاوت از چیزی بوده که اکنون می‌بینیم.

به گزارش راهنماتو؛ در این جا بهتر است اشاره کنیم که دیلمیان همان سربازان مزدبگیری بودند که از فرمان پادشاهان ایرانی از جمله پادشاهان ساسانی اطاعت نکردند و برای حضور در سپاه آنان، مزد می‌گرفتند.

چیزی که واضح است مسکونی بودن شمال ایران نه تنها در دوران باستان بلکه در دوران پیش از تاریخ است. این مساله را می‌توان با بازدید از تپه مارلیک به اثبات رساند که قدمتش تقریبا به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد. نکته این است که با کاوش در تپه مارلیک و بررسی‌ها، باستان شناسان متوجه شدند که در تپه مارلیک نیز آماردی‌ها ساکن بودند.

حال شاید بهتر متوجه شویم که چرا شمال ایران تا این اندازه برای ما جذابیت پیدا کرده است. در لایه لایه خاک مرطوب شمال ایران، تاریخ و حکایت خوابیده است که در این مطلب آن را بیدار می‌کنیم. در این سفر سری به جاهای گردشگری شمال ایران خواهیم زد که از دوران پیش از تاریخ، باستان و حتی پس از اسلام برجای مانده و بسیار زیباست.

دیلمیان چه کسانی بودند؟

ریشه‌های تاریخی دیلمی‌ها به سده‌های پیش از میلاد بازمی‌گردد. پولیبیوس، مورخ یونانی، در آثار خود به قومی به نام الیمایی اشاره می‌کند که بسیاری از پژوهشگران آن را همان دیلمی‌ها می‌دانند. این قوم کوه‌نشین در مناطق شمالی ایران سکونت داشته و به دلیل روحیه جنگجویی و استقلال‌طلبی شهرت داشته‌اند.

گستردگی جغرافیایی دیلمی‌ها در طول تاریخ متغیر بوده است. در برخی دوره‌ها، این قوم در مناطق وسیعی از شمال ایران تا قفقاز پراکنده بودند. دیلمی‌ها به دلیل زندگی در مناطق کوهستانی و صعب‌العبور، توانستند استقلال خود را حفظ کرده و در برابر حملات بیگانگان مقاومت کنند.

نکته قابل توجه: دیلمی‌ها در تاریخ ایران به عنوان قومی ستیزه‌جو و استقلال‌طلب شناخته می‌شوند که نقش مهمی در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران ایفا کرده‌اند. این قوم با ایجاد حکومت‌های قدرتمند، بر بخش بزرگی از ایران حکومت رانده و تأثیر عمیقی بر فرهنگ و تمدن ایران گذاشته‌اند.

تپه مارلیک کجاست و چه جایگاهی در تاریخ ایران باستان دارد؟

یکی از مشهورترین آثار کشف شده در مارلیک، جام طلایی مارلیک است که با نقش‌های زیبا و ظریف خود، نمادی از هنر و فرهنگ این منطقه به شمار می‌رود. این جام در واقع یک اثر هنری بی‌نظیر است که به دوران پیش از تاریخ ایران تعلق دارد. علاوه بر جام طلایی، آثار دیگری مانند ارابه‌های جنگی، زره‌ها و سلاح‌های مختلف نیز در این تپه کشف شده است که نشان از قدرت نظامی و اجتماعی مردمان مارلیک دارد. به جز این جام باید به آثار سفالین به جای مانده از تمدن مارلیک نیز یاد کنیم که از مهم‌ترین‌هایش ظرف‌هایی به شکل گاو کوهاندار است که با نام ورزا شناخته می‌شود و در مراسم تدفین به کار می‌رفته است.

رازهای پنهان در دل تاریخ

قلعه رودخان، دژی استوار و تاریخی است که در دل جنگل‌های سرسبز گیلان خودنمایی می‌کند. این قلعه که به "قلعه هزار پله" نیز شهرت دارد، با معماری بی‌نظیر و قدمت طولانی خود، یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم ایران محسوب می‌شود. قلعه رودخان با بیش از ۱۶۰۰ پله، گردشگران را به سفری ماجراجویانه در دل تاریخ دعوت می‌کند. این قلعه که در طول تاریخ شاهد حوادث بسیاری بوده که احتمالا از دوران ساسانیان تا دوره زندیه مورد استفاده قرار گرفته است. معماری آجری و سنگی قلعه، همراه با برج‌ها و باروهای مستحکم آن، حکایت از استحکام و شکوه این بنای تاریخی دارد.

بازدید از قلعه رودخان، سفری است به اعماق تاریخ و طبیعت. گردشگران در این مکان می‌توانند از نزدیک با معماری منحصر به فرد قلعه آشنا شوند و از چشم‌اندازهای زیبای جنگل‌های گیلان لذت ببرند. پیاده‌روی در میان پله‌های تاریخی قلعه، تجربه فراموش‌نشدنی است که به شما امکان می‌دهد تا از نزدیک با سبک زندگی مردم در گذشته آشنا شوید. قلعه رودخان با تمام عظمت و شکوه خود، همچنان رازهای بسیاری را در دل خود نهفته دارد که منتظر کشف شدن هستند.

آدرس قلعه رودخان

برای رفتن به قلعه رودخان باید به استان گیلان، ۲۰ کیلومتری جنوب غربی فومن، بالای روستای رودخان بروید.

2. کاروانسرا تی تی

غار دربند رشی، در دل جنگل‌های سرسبز گیلان و در دامنه کوه درفک، گنجینه‌ای از تاریخ و طبیعت را در خود جای داده است. کاوش‌های باستان‌شناسی در این غار، پرده از رازی شگفت‌انگیز برداشت؛ کشف آثاری از زندگی انسان‌ها در بیش از 200 هزار سال پیش، غار دربند رشی را به یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های شناخته شده در ایران تبدیل کرده است. ابزارهای سنگی و بقایای جانورانی که در این غار کشف شده‌اند، نشان از زندگی شکارچیان عصر سنگ در این منطقه دارد و تصویری روشن از محیط زیست و شیوه زندگی انسان‌های اولیه در ایران به ما ارائه می‌دهد.

کشف این غار و بررسی یافته‌های آن، مرزهای دانش ما درباره تاریخ سکونت انسان در ایران را گسترش داده و نشان می‌دهد که سرزمین ما از دیرباز زیستگاه انسان بوده است. غار دربند رشی به عنوان یک میراث ارزشمند طبیعی و تاریخی، فرصتی استثنایی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و باستان‌شناسی فراهم می‌کند تا به مطالعه و بررسی بیشتر این منطقه بپردازند.

آدرس غار دربند رشی

برای رفتن به غار دربند رشی باید به  استان گیلان، شهرستان رودبار، بخش رحمت آباد و بلوکت، جنوب روستای رشی بروید.

4. قلعه کول

مناره‌ی تاریخی بازار گسکر، یادگاری از دوران سلجوقیان، در روستای مناره بازار صومعه‌سرا خودنمایی می‌کند. این مناره‌ی مخروطی شکل که در گذشته ۳۰ متر ارتفاع داشته، به دلیل زلزله بخشی از ارتفاع خود را از دست داده است. با این حال، این اثر تاریخی با سادگی و زیبایی خاص خود، چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. تزئینات محدود و خطوط ساده آجری، بر روی بدنه این مناره خودنمایی می‌کند. این اثر ارزشمند که در میان جاذبه‌های گردشگری صومعه‌سرا قرار دارد، از سال ۱۳۷۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران مورد حفاظت قرار گرفته است.

آدرس مناره بازار گسکر

برای رفتن به مناره بازار گسکر باید به استان گیلان، صومعه سرا، روستای مناره بازار بروید.

6. محوطه تاریخی هفت دغنان

اسبه ریسه، روستایی در شهرستان ماسال، میزبان یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های تاریخی ایران است. این منطقه باستانی که قدمتی به هزاره پیش از میلاد دارد، با فضاهای معماری منحصربه‌فرد، بقایای دیوارهای دفاعی و گورستان‌هایی با استودان‌های افقی و طاق‌باز، گواهی بر تمدن کهن این سرزمین است.

حفاری‌ها در این محوطه باستانی به کشف اشیاء ارزشمندی مانند لوازم نساجی و سفالینه‌های متنوع منجر شده است. اسبه ریسه با ثبت ملی در سال ۱۳۸۶، به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم ماسال شناخته می‌شود و هر ساله پذیرای گردشگران و باستان‌شناسان بسیاری است که برای کشف رازهای این تمدن کهن به این منطقه سفر می‌کنند.

آدرس منطقه باستانی اسبه ریسه

برای رفتن به منطقه باستانی اسبه ریسه باید به استان گیلان، شهرستان ماسال، بخش مرکزی، دهستان حومه، روستای اسبه ریسه بروید.

8. قلعه شاه‌ نشین گورج

میل امام، یکی از آثار تاریخی ارزشمند املش، بر فراز کوه سومان‌سرا و در ارتفاع ۲۰۰۰ متری از سطح دریا خودنمایی می‌کند. این برج تاریخی که با نام‌های برج امام و آتشکده ساسانی نیز شناخته می‌شود، با مصالحی چون سنگ، آجر و ساروج ساخته شده است. اگرچه امروزه تنها بخش‌هایی از آن باقی مانده، اما همچنان به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری املش مورد توجه قرار دارد.

با توجه به موقعیت استراتژیک و ارتفاع زیاد این برج، برخی معتقدند که از آن به عنوان برج دیدبانی و راهنمای کاروان‌ها استفاده می‌شده است. همچنین، امکان ارسال پیام با استفاده از دود و آتش از دیگر کاربردهای احتمالی این بنا در گذشته بوده است.

آدرس میل امام

برای رفتن به میل امام باید به استان گیلان، شهرستان املش، یک کیلومتری شمال شرق روستای امام بروید.

10. قلعه بندبن

قلعه سلسال، دژی تاریخی بر فراز کوه در نزدیکی لیسار، با قدمتی که به دوران ساسانیان بازمی‌گردد، یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی تالش محسوب می‌شود. این قلعه که در دوره اسماعیلیه به اوج شکوفایی خود رسید و در دوران صفوی نیز بازسازی شد، بر روی صخره‌ای استوار بنا شده و از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش بیرونی قلعه، محوطه‌ای وسیع با دیوارهایی از سنگ رودخانه‌ای است و بخش درونی آن شامل ارگ، محل سکونت حاکم، آب‌انبار، برج نگهبانی و سایر تاسیسات مورد نیاز برای زندگی در قلعه است. این بنای تاریخی که از سنگ و ساروج ساخته شده، با وجود گذر قرن‌ها همچنان استوار ایستاده و به عنوان یکی of جاذبه‌های گردشگری تالش به شمار می‌رود.

آدرس قلعه سلسال

برای رفتن به قلعه سلسال باید به گیلان - لیسار در فاصله ۱۵ کیلومتری شهر تالش و مرکز لیسار (روستای قلعه دوش) - ۱۰۰۰ متری جاده ی تالش به آستارا بروید.

12. قلعه شیندان

قلعه گرماور، دژی تاریخی است که بر فراز صخره‌ای بلند در روستای گرماور و در نزدیکی سیاهکل قرار دارد. این بنای ارزشمند که قدمت آن به دوران پیش از اسلام بازمی‌گردد، در گذشته قلعه‌ای بزرگ و گسترده بوده است اما امروزه تنها برج دیده‌بانی آن و بخش‌هایی از پی ساختمان باقی مانده است. این قلعه که به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری دیلمان شناخته می‌شود، در سال ۱۳۸۰ به ثبت ملی رسیده و گواهی بر تاریخ کهن و تمدن غنی این منطقه است.

آدرس قلعه گرماور

برای رفتن به قلعه گرماور باید به استان گیلان، دیلمان، ۶۰ کیلومتری سیاهکل، روستای گرماور بروید.

14. مسجد اسپیه مزگت

مسجد اسپیه مزگت، نگینی درخشان در تاریخ معماری ایران، با قدمتی که به دوران ساسانیان بازمی‌گردد، در دل طبیعت سرسبز گیلان جای گرفته است. این بنا که در گذشته آتشکده‌ای زرتشتی بوده، پس از ورود اسلام بدون تغییر اساسی به مسجد تبدیل شده و تا امروز به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران به حیات خود ادامه داده است. معماری منحصربه‌فرد این بنا با رواق چهارگوش داخلی و دهلیزهای کناری، گویای اهمیت آن در گذشته به عنوان مکانی مقدس بوده است. اسپیه مزگت که به مسجد سفید نیز معروف است، با معماری اصیل خود، نمادی از تداوم فرهنگ و تمدن در ایران است.

آدرس مسجد اسپیه مزگت

برای رفتن به مسجد اسپیه مزگت باید به گیلان، ۲۲ کیلومتری جنوب شهر تالش، رضوانشهر بروید.