عشق و انتقام

تماشای فیلمی اقتباسی، برداشت شده از یک اثر کلاسیکمشهور در سینمای بی‌قصه، لطف مضاعف دارد. تجربه لذت‌بخش بازخوانی داستان‌های قدیمی برای کسانی که لحظات بی‌تکراری هنگام خواندن رمان داشته‌اند و یا مواجهه با داستانیاصیل برای آن‌ها که از هنوز ماجرای رمان چیزی نمی‌دانند، در تماشای این‌جور آثار محفوظ است؛ بنابراین می‌توان بی‌هراس به هر اقتباسی دل داد. در بین فیلم‌هایی که در جشنواره کن نمایش داده شد، فیلمی سه‌ساعته به چشم می‌خورد که بر پایهرمان بسیار معروف «الکساندر دوما»، «کنت مونت کریستو»ساخته شده. اقتباس گران‌قیمت سینمایی «کنت مونتکریستو»، بیش از آنکه یک بازسازی ساده باشد، تلاشیاست برای بازخوانی یک اثر کلاسیک. فیلم با حفظ روح اصلی داستان، روایتی تازه و به‌روز شده است از مفاهیم همیشه جذاب بی تاریخ مصرف انتقام، عدالت و تحول شخصیتارائه می‌دهد.

اولین نمایش جهانی کنت مونت کریستو در جشنواره فیلمکن 2024، رویدادی بود که مسیر موفقیت فیلم را تعیینکرد. استقبال گرم از سوی منتقدان و تماشاگران، همراه با تشویق‌های ایستاده طولانی‌مدت، نشان داد که اثر اقتباسی اخیر فیلمی پرفروش خواهد بود. «کنت مونت کریستو»، به کارگردانی «ماتیو دلاپورت» و «الکساندر دو لا پاتلیر»، با بازی درخشان «پیر نینی» در نقش «ادموند دانتس»، به‌سرعت در لیست پیشنهاد فیلم‌ها قرار گرفت. جشنواره کن،باسابقه طولانی خود در کشف استعدادهای جدید و معرفیفیلم‌های مهم، تضمین کننده فروش فیلم بود. نمایش موفق در کن، نه تنها به شهرت فیلم بین منتقدان کمک کرد، بلکه موج وسر و صدایی ایجاد کرد که تا زمان اکران عمومی فیلم ادامه داشت.

کنت مونت کریستو در تابستان 2024 در سینماهای فرانسه اکران شد و به سرعت به یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌ها‌ تبدیلشد. سرمایه‌گذاری هنگفت تولید فیلم، به صورت بصری و خیره‌کننده‌ای روی پرده منعکس شد. دکورهای مجلل، لباس‌هایپر زرق و برق و جلوه‌های ویژه پیشرفته، تجربه سینمایی غنیو فراموش‌نشدنی برای مخاطبان فراهم کرد و اعتمادبه‌نفس ساخت آثار کلاسیک را به سینمای فرانسه بازگرداند. سرمایه‌گذاران دوباره ترغیب شدند در پروژه‌های سینماییبلندپروازانه‌تر و پرهزینه‌تر سهیم باشند.

کارگردانان اثر، با انتخاب بازیگران چهره فرانسوی و استفاده از لوکیشن‌هایی بسیار نزدیک به تاریخ فرانسه آن دوران توانستندشکل درستی از فضای پر رمز و راز رمان ارائه دهند.

از منظر ساختاری، فیلم موفق شد تعادلی وفادارانه به متن اصلی داشته باشد. داستان با ریتم تندی پیش می‌رود و مخاطب تا پایان درگیر قصه می‌ماند. با این حال، برخیمنتقدان بر این باورند نسخه اخیر سینمایی از پیچیدگی‌هایروان‌شناختی شخصیت‌ها و مفاهیم فلسفی موجود در رمان غافل شده است و نتوانسته ریزه‌کاری‌های شخصیت‌پردازی که دوما مدنظر داشته به فیلم منتقل کند. این ایراد و اشکالی است که از اغلب آثار اقتباسی می‌توان گرفت. هیچ‌گاه سینمانمی‌تواند منتقل‌کننده خوب و کاملی از یک آثار ادبی باشد و اغلب از مفاهیم درونی قصه جامی‌ماند. به‌خصوص دوما که به توصیفات مفصل شهره است و پاراگراف‌های طولانی‌اش از شرح مکان و شخصیت در قاب سینما نمی‌گنجد. سه ساعت هر چند در سینما زمانی طولانی به‌حساب می‌آید اما ظرف کوچکی برای انتقال داستان پیچیده و طولانی دوماست که دربارهتحلیل هر شخصیتش می‌توان کتاب‌ها نوشت. به همین دلیل کارگردانان اثر از برخی بخش‌های داستان گذشته‌اند که منجر به نامفهوم ماندن قصه شده. تا کنون اقتباس‌های زیادی از رمان‌های دوما به خصوص کنت مونت کریستو شده؛ که همگی مورد استقبال تماشاچی‌ها بود. آثار دوما چه به خاطر بستر تاریخی پراهمیتی که قصه‌هایش دارد و چه به لحاظ المان‌های درست دراماتیک همیشه خواندنی و دیدنی و اقتباس خور هستند. حتی اخیراً سریالی با عنوان «قطب شمال» از این کتاب ساخته شد. داستان دوما در زمان خودش هم به شکل سریال نوشته و چاپ می‌شد و بعد از اتمام قصه به شکل کتاب یکپارچه منتشر شد. بنابراین قصه به طور ذاتی نقطه عطف‌هایی دارد که در جای درست به روایت ریتم می‌دهد؛ اما ارزش ادبی کتاب که بر پیچیدگی‌های شخصیت‌ها متکی است و تنها یک سریال پرخرج ممکن است چنین جزییاتی را پوشش دهد. در فیلم اخیر خط اصلی داستان حفظ شده و تنها پرش‌هایی اتفاق افتاده کهناگزیر اما غیر قابل توجیه است و ابهاماتی ایجاد می‌کند.به‌خصوص برای کسانی که کتاب را نخوانده‌اند. به‌طور مثال درک شخصیت کلیدی هایده که بدون پیش‌درآمد وارد قصه می‌شود و فهم انگیزه‌هایش با گنجاندن چند جمله امکان‌پذیر نیست یا پروسه فرار ادموند دانتس از زندان و رسیدنش به مونت کریستو و بازگشتش به پاریس در قامت کنت به قدر کافی راضی کننده نیست.

هرچند پیر نینی در نقش ادموند دانتس، توانسته تا حدود زیادی شخصیتی پیچیده و چند وجهی کنت را اجرا کند و در تحول شخصیت دانتس از یک ملوان ساده‌دل به یک کنت انتقام‌جو موفق بود. اما اثر در انتقال مضامین پراهمیت رمان مثلانتقام، عدالت و تحول شخصیت به پای کتاب نمی‌رسد. با این همه تیم سازنده کنت مونت کریستو که پیش ‌از این در ساخت «سه تفنگدار» هم نقش داشتند در ارائه ایده موفق رفتار کردند و با وجود اقتباس‌های فراوانی که از کنت مونت کریستو وجود دارد سرها را به سمت فیلم‌شان چرخاندند. ایده‌ای که هم برای شناساندن مجدد ادبیات کلاسیک فرانسه به نسل حاضر مؤثر بود و هم به لحاظ تجاری موفقیتی برای سینمای این کشور که چند سالی است درجا می‌زند حساب شد.