«روسیه» چطور شکل گرفت و چگونه بزرگترین کشور جهان شد؟

فرادید| یک واقعیت جغرافیایی جالب این است که فنلاند و کره شمالی با اینکه فاصله‌ای بسیار بسیار طولانی از یکدیگر دارند، تنها توسط یک کشور از هم جدا شده‌اند: روسیه!

به گزارش فرادید، بر کسی پوشیده نیست که فدراسیون روسیه همچنان عنوان بزرگترین کشور جهان را دارد. روسیه که از ساحل بالتیک در امتداد یازده منطقه زمانی تا سواحل غربی آلاسکا کشیده شده، در واقع سرزمین وسیعی پر از مردمان، ملت‌ها، منابع و زیبایی‌های باورنکردنی است. 

اینکه دقیقاً روسیه چگونه اینقدر بزرگ شد، تاریخی است از توسعه، جنگ، فتح و سیاست که نسل‌های بسیاری از حاکمان و قرن‌ها آشفتگی را شامل می‌شود. 

آغاز قرون وسطی

نقشه گسترش شاهزاده‌نشین مسکو و متعاقباً روسیه از ۱۳۰۰ تا ۱۷۹۶ 

به دنبال خروج مغول‌ها از سرزمین‌های شاهزاده‌نشین روسیه، مسکو به مرکزی تبدیل شد که توسعه روسیه از آنجا آغاز شد. به رهبری ایوان سوم، شاهزاده‌نشین مسکوُوی به قدرت مسلط منطقه تبدیل شد و از نُوگوروُد پیشی گرفت و حوادثی را رقم زد که قرن‌ها بعد به تشکیل امپراتوری روسیه منجر شد. 

سپس ایوان سوم توجه نظامی خود را به ایالت قدرتمند نُوگوروُد معطوف کرد. او نُوگوروُد را در نبرد شِلون در سال ۱۴۷۱ شکست داد و آن را وادار به بیعت با مسکو کرد. هفت سال بعد، ایوان سوم دوباره به نُوگوروُد لشگرکشی کرد و رسماً آن را به سرزمین‌های مسکو افزود. 

حالا مسکو تمام سرزمین‌های شمال از فنلاند تا کوه‌های اورال را تحت کنترل داشت. 

پس از مرگ ایوان سوم، پسرش واسیلی رسالت پدرش را بر عهده گرفت و آن را مستحکم کرد. واسیلی سوم همچنین با فتح ایالت‌های خودمختار کوچکی که هنوز در مرزها وجود داشتند، سرزمین‌های مسکو را گسترش داد. پسکوف سال ۱۵۱۰، وُلوکولامسک سال ۱۵۱۳، ریازان سال ۱۵۲۱ و سرانجام نُوُگوروُد-سِوِرِسکی در سال ۱۵۲۲ ضمیمه مسکو شدند. 

با حکومت واسیلی سوم، عنوان «تزار» به همراه عقاب دو سر که به نماد سلطنت روسیه و دولت روسیه تبدیل شد، رسماً انتخاب شد. 

گسترش بیشتر

نقشه خانات قازان

سالهای بعد برای مردم روسیه تلخ بود. مبارزات قدرت بر سر تاج و تخت، کشور را عملاً بدون رهبر گذاشته بود، در حالی که قحطی جان حدود یک‌سوم از کل مردم روسیه را گرفت. 

سوئد و لهستان به دنبال سود جستن از بلایای روسیه، تلاش کردند کنترل سرزمین‌های روسیه را به دست بگیرند. لهستانی‌ها به مسکو حمله کردند و آن را به تصرف خود درآوردند و آن را به مدت سه سال اشغال کردند تا اینکه مردم روسیه توانستند با هم متحد شوند و ارتشی دهقانی تشکیل دهند که لهستانی‌ها را شکست داد و آن‌ها را بیرون راند. 

با این حال، در خلال این مدت، سرزمین‌های روسیه به شرق اورال گسترش یافتند و زمینه را برای الحاقات عظیمی فراهم کردند که در دهه‌های آینده اتفاق افتاد. قزاق‌های روسی با تاتارهای ساکن این منطقه درگیر شدند و پس از درگیری شدید توانستند کنترل منطقه را به دست آورند. 

دوران طلایی

نقشه میزان گسترش روسیه (به رنگ سبز) تا سال ۱۶۳۶ 

یک کاشف قزاق به نام کوربات ایوانوف، اکتشافات به منطقه اطراف رودخانه لنا را هدایت کرد و نخستین روسی بود که دریاچه بایکال را کشف کرد. ایوان مُسکویتین نخستین روسی بود که به دریای اختسک رسید و بنابراین نخستین روسی بود که از راه سیبری به اقیانوس آرام رسید. 

واسیلی پویارکوف نخستین روسی بود که منطقه آمور را در خاور دور که رودخانه آمور از آن می‌گذرد و امروزه مرز طبیعی میان روسیه و چین است، کاوش کرد. این منطقه بعداً توسط یروفی خاباروف-سواتیتسکی مستعمره شد. 

البته زمین‌های سیبری خالی نبودند. قبایل محلی که با امپراتوری روسیه متحد شده بودند، چه با مذاکره چه با زور اسلحه، آنجا ساکن بودند. بسته به موقعیت، برخی قبایل مانند یاکوت‌ها، تحت فشار قرار گرفتند تا با فرهنگ روسی ادغام شوند، در حالی که قبایل دیگر، عمدتاً آن‌هایی که در شمال دور زندگی می‌کردند، اجازه داشتند به شیوه‌های سنتی خودشان زندگی کنند. برخی از این قبایل تا به امروز همین روال را ادامه می‌دهند. 

بیابان برفی چوکوتکا

در انتهای جنوبی شبه‌جزیره کامچاتکا، ایتلمان‌ها در نیمه نخست قرن هجدهم چندین شورش به راه انداختند، اما اشغالگران روسی به راحتی این قیام‌ها را سرکوب کردند. 

در شمال شبه‌جزیره کامچاتکا نیز کوریاک‌ها مقاومت سختی در برابر گسترش روسیه کردند و از سال ۱۷۴۴، روس‌ها درگیر نبردهای تلخ با این مردم بومی شدند. 

حتی در شمال، چندین دهه مبارزه با مردم چوکچی جریان داشت. تزارینا الیزابت از پیشرفت آهسته‌ی فتح خشمگین شد و سال ۱۷۴۲ دستور نابودی کامل چوکچی‌ها را داد. 

پس از چندین دهه و هفت حمله علیه چوکچی‌ها، سرزمین‌های نهایی سیبری تحت کنترل روسیه درآمدند. 

کاترین کبیر

گسترش روسیه در آسیا از ۱۵۳۳ تا ۱۸۹۴

سال ۱۷۹۵، باقی لهستان بین پروس، اتریش و روسیه تقسیم شد. پس از شکست ناپلئون، روسیه زمین‌های بیشتری به سمت غرب را بدست آورد. در نتیجۀ ترسیم مجدد نقشه اروپا، بیشتر دوک‌نشین ورشو تحت حاکمیت روسیه درآمد. 

جنگ بیشتر با امپراتوری عثمانی به دستاوردهای ارضی نیز منجر شد. سربازان روسی به طرز خطرناکی به تصرف قسطنطنیه نزدیک شدند و سال ۱۸۲۸، فرانسوی‌ها و بریتانیایی‌ها قرارداد صلحی راشکستند که به موجب آن به روس‌ها زمین‌های بیشتری در ساحل شمال شرقی دریای سیاه داده شد. 

در شرق، الکساندر دوم از چین تضعیف‌شده در طول جنگ دوم تریاک استفاده کرد و مرزهای روسیه را در دل قلمرو چین تا رودخانه آمور پیش برد. افزون بر این، قلمرو بیشتری در امتداد ساحل تصاحب شد، جایی که شبه‌جزیره کره آغاز می‌شد. 

سال ۱۸۶۴، الکساندر دوم درگیری در آسیای مرکزی را شدت بخشید و مرزهای روسیه را تا جایی که به آن ترکستان می‌گفتند، گسترش داد. امروزه این منطقه شامل ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان می‌شود. 

آلاسکا

در قرن هجدهم، تاجران خز در جزایر آلوتی پایگاه‌هایی برپا کردند و به سمت شرق حرکت کردند و در سواحل آلاسکا مستقر شدند. سال ۱۷۹۹، یک شرکت روسی-آمریکایی برای نظارت بر گسترش و استعمار سرزمین آمریکا تأسیس شد. 

تمرکز آن‌ها فقط روی آلاسکا نبود. روس‌ها تجارتگاه‌هایی ایجاد کردند (فورت راس در ساحل کالیفرنیا و قلعه الیزابت در هاوایی). 

با این حال، تامین آلاسکا از پایتخت روسیه یک کابوس تدارکاتی بوده و با سوءمدیریت شرکت روسی-آمریکایی، حفظ این مستعمره به معنی تهی‌ساختن قابل‌توجه خزانه امپراتوری بود. 

علاوه بر این، با بدتر شدن روابط با بریتانیا (که کانادا را کنترل میکرد)، تزار الکساندر دوم تصمیم گرفت سال ۱۸۶۷ مستعمره آلاسکا را به آمریکایی‌ها بفروشد تا سپری میان قلمرو روسیه و بریتانیا ایجاد کند و قدرت بریتانیا در قاره آمریکای شمالی را خنثی کند. 

روسیه مدرن

نقشه روسیه

زمان اتحاد جماهیر شوروی مرزهای اداری ترسیم شدند. دلیل کمی وجود داشت که انتظار رود این امر منجر به کاهش بعدی قلمروی روسیه شود. پس از منحل شدن اتحاد جماهیر شوروی، از بسیاری از این مرزهای اداری برای ایجاد کشورهای مستقل جدید مانند بلاروس و اوکراین استفاده شد. 

روسیه در روزهای اوج خود در سال ۱۸۹۵.۸. ۸ میلیون مایل مربع مساحت داشت که ۱۶.۹۲ درصد از خشکی جهان را تشکیل می‌داد. روسیه سومین امپراتوری بزرگ تاریخ پس از امپراتوری بریتانیا و مغول بود. اگرچه این کشور در حال حاضر کوچک شده، اما هنوز هم تقریباً دو برابر کانادا است. 

روسیه سرزمینی پر از تنوع در مردم و در مناظر است؛ میراثی که بازتاب گذشته امپراطوری آن است.

مترجم: زهرا ذوالقدر