سفر به تهران قدیم؛ بازی جذاب تهرانی ها که با آمدن فوتبال کساد شد

جعفری شهری، تهران‌پژوه در کتاب «طهران قدیم» از چل‌توپ به‌عنوان یکی از بازی‌های سنتی و گروهی در پایتخت نام برده اما امروز نام و نشان چندانی از آن باقی نمانده است.

رواج بازی‌های گروهی در تهران به دوره قاجار بر می گردد و برخی از این بازیها در دوره پهلوی اول اوج گرفته است. چل توپ که یک بازی گروهی با توپ بوده را باید در زمره همین بازی‌ها قرار داد.

شیوه این بازی با راگبی یا همان فوتبال آمریکایی شباهت عجیبی دارد و به همین خاطر برخی پژوهشگران رواج بازی چل توپ را رهاورد حضور مستشاران خارجی برای تهران‌نشین‌ها می‌دانند اما منابع موثق تر این فرضیه را رد می کنند و معتقدند چل توپ نسخه ای دیگر از بازی الک دولک، یکی دیگر از بازیهای سنتی در تهران قدیم است.

نصرالله حدادی، تهران‌پژوه، درباره قدمت و تاریخچه رواج چل‌توپ در تهران می‌گوید: «شیوه بازی چل‌توپ این‌گونه بود که یک نفر با چوب به توپ کوچکی که با گوشت رزین درشکه و کالسکه یا لاستیک اتومبیل می ساختند و روی آن را گلیم بافی می کردند، ضربه می‌زد و بازیکنان دو تیم مسافت طولانی را برای گرفتن توپ و سرنگون کردن بازیکنی که به توپ ضربه زده بود طی می‌کردند. روایت است که در این بازی گاهی توپ چنان به آسمان پرتاب می شد که اصطلاحا می گفتند خال شد. یعنی چنان بالا رفت که گوئی خال شد به پیشانی آسمان. این گونه ضربه زدن به توپ در بازی چل توپ یک مهارت منحصر به فرد بود. »

چل‌توپ که در کوچه پسکوچه ها و زمین های خاکی تهران انجام می شد، تا قبل از ظهور غول فوتبال در تهران سکه رایجی داشت و شیوه و قوانین این بازی از پایتخت به شهرهای دیگر هم گسترش پیدا کرد.

جعفری شهری، تهران‌پژوه، هم در کتاب «طهران قدیم» از چل‌توپ به‌عنوان یکی از بازی‌های سنتی و گروهی در پایتخت نام برده اما امروز نام و نشان چندانی از آن باقی نمانده است.

حدادی معتقد است چل‌توپ در همه زمین‌های خاکی تهران طرفدار داشت: «آنطور که جعفر شهری در جلد چهارم کتاب «طهران قدیم» روایت کرده چل توپ بازی بزرگترها بوده و پولدارها بر سر مهمانی عصرانه یا نان و کتاب ظهر شرط می بستند و چل توپ بازی می کردند. این بازی تا سال ۱۳۴۷ که تیم ‌ملی فوتبال ایران قهرمان جام ملت‌های آسیا نشده بود در تهران طرفداران زیادی داشت، اما همه‌گیر شدن فوتبال و ظهور توپ های پلاستیکی در پایتخت همه معادلات را تغییر داد. جعفر شهری چل‌توپ را شبیه ترین بازی به الک دولک دانسته است.»

منبع: همشهری