نقد فیلم «پسر جهنمی: کروکدمن»؛ فقط طرفداران کمیک ببینند!

وقتی دل‌تورو پس از سال‌ها تلاش ناموفق برای تحقق سه‌گانه‌ی خود از «پسر جهنمی»، تیر خلاص را زده و از مرگ قطعی این پروژه خبر داد، دیگر کسی امیدی به ساخت فیلم دیگری در این فرنچایز نداشت. آخر چه کسی می‌تواند کارگردانی را نام ببرد که بتواند جا پای دل‌تورو بگذارد! فیلم ۲۰۱۹ «پسر جهنمی» هم این پیش‌فرض را اثبات کرد که بدون دل‌تورو «پسر جهنمی» جواب نمی‌دهد.

«پسر جهنمی: کروکدمن» با وجود بودجه‌ی اندک خود، نام مایک مینیولای کمیک‌ها پایش خورده و برای همین امیدها برای بازگشت شکوهمندانه‌ی «پسر جهنمی» را بالا برد؛ اما این فیلم آنقدر بد از آب درآمده که نه تنها پایش به اکران سینمایی گسترده نرسید، بلکه حضور خود مینیولا هم به ضرر آن عمل کرده است! در نقد «پسر جهنمی: کروکدمن» (Hellboy: The Crooked Man) بیشتر درباره‌ی حضور بی‌فایده‌ی مینیولا در میان نویسندگان فیلم و اشتباه آن برای اقتباس موبه‌مو از کمیک توضیح می‌دهم.

هشدار؛ در نقد فیلم «پسر جهنمی: کروکدمن» خطر لو رفتن داستان وجود دارد

نقد فیلم «پسر جهنمی: کروکدمن»؛ از عنکبوت‌ها تا ساحره‌ها

این فیلم اقتباس مستقیمی از کمیک‌های مایک مینیولا و ریچارد کورین با همین نام است که در سال ۲۰۰۸ منتشر شد. داستان در دهه‌ی شصت میلادی اتفاق می‌افتد، البته در کمیک، هل‌بوی به دنبال یک شیطان به روستایی منحوس کشانده می‌شود، اما در فیلم هل‌بوی (جک کسی) برای رساندن محموله‌ی عنکبوتی با دختری به نام جو (ادلین رودولف) همراه شده که اطلاعات زیادی درباره‌اش در طول فیلم نمی‌فهمیم؛ اما احتمالا از کارمندان پشت‌میزنشین اداره‌ی دفتر تحقیقات و دفاع ماوراء الطبیعه است که حالا می‌خواهد با همراهی با هل‌بوی راه و چاه مأموریت‌های میدانی دستش بیاید.

آن دو از یک حادثه‌ی قطار و البته عنکبوت‌های غول‌پیکر جان سالم به در برده و از روستایی در کوه‌های آپالاشیا سر در می‌آورند. سپس با پسرکی مواجه می‌شوند که به خاطر طلسم ساحره‌ای افسون شده و تنها کسی که حاضر می‌شود آن‌ها را به سمت این ساحره هدایت کند، تام فرل (جفرسون وایت) است که دوست‌دختر خودش، کورا (هانا مارگتسون)، هم گیر ساحره افتاده.

با رسیدن به کورا، سروکله‌ی همان ساحره‌ای که گروه دنبالش بود و گویا در گذشته سروسری بین او و تامی بوده است پیدا می‌شود، یعن افی کلب (لیا مک‌نامارا) که سوار بر اسب از راه می‌رسد. در اتفاقی غیرمنتظره این اسب، پدر تامی از آب درمی‌آید که ساحره طلسمش کرده و سوارش می‌شده. با بازگشت پدر به قالب انسانی، او به سرعت می‌میرد و گروه این بار با جسد پدر پیر او و کورا، راهی کلیسا می‌شوند تا پدر در خاک مقدس کلیسا به آرامش برسد.

مینیولا و کریستوفر گلدن فیلمنامه‌ی «کروکدمن» را نوشته‌اند و مشکل احتمالا از همینجا نشأت می‌گیرد. فیلمنامه به شدت ذهنیت کمیک‌ها را دارد و با اینکه چیزهایی به آن اضافه شده تا یک فیلم کامل از داستان «کروکدمن» دربیاید، همچنان آن فراز و فرودی که یک فیلمنامه‌ی خوب باید داشته باشد ندارد. داستان «کروکدمن» تقریبا شصت صفحه از کمیک‌های «هل‌بوی» را تشکیل می‌دهد و بیشتر از یک داستان کوتاه نیست.

فیلمنامه‌ی «پسر جهنمی: کروکدمن» اما یک خط داستانی دیگر مربوط به تونل‌های زیرزمینی، همکار هل‌بوی به نام جو و محموله‌ای عنکبوتی به داستانش اضافه کرده که اتفاقا همین‌ها هم خیلی کمکی به حل معمای کروکدمن نمی‌کنند. اگر بخواهم مقایسه کنم، می‌توانم بگویم داستان فیلم «کروکدمن» در حد یکی از مأموریت‌های فرعی بازی ویدیویی مثل «ویچر» است که در آن قهرمان داستان با کمک گروهی از دوستانش به دنبال ساحره‌ی مخوفی می‌روند و تهدیدات هیچوقت آنقدر بالا نیستند که نگران باشید بلایی سر قهرمان بیاید؛ در عین حال، از آنجا که زمان زیادی را با شخصیت‌های فرعی نگذرانده‌اید، برایتان فرقی نمی‌کند که حالا یکی دوتا از آن‌ها هم حین مأموریت سرشان را به باد دهند؛ اتفاقی که دقیقا در فیلم «پسر جهنمی: کروکدمن» می‌افتد.

داستان فیلم انگار از وسط شروع می‌شود. هل‌بوی و جو با یک مرد دیگر (که اهمیتی ندارد چون در عرض چند دقیقه می‌میرد) سوار قطار هستند؛ از ریل خارج شدن مقطعی قطار پسر جهنمی و جو را به درون جنگل پرت می‌کند و محموله‌اشان از دست می‌رود. داستان اصلی از اینجا آغاز می‌شود تا مشخصا دیگر لازم نباشد چیزی خرج جلوه‌های ویژه کنند.

نکته اینجاست که این مقدمه در کمیک وجود ندارد و اول فیلم قرار داده شده تا بیننده را آماده‌ی ماجراجویی هل‌بوی در روستای متروکه کند؛ اما چون هیچ سنخیتی با ماجرای شرور اصلی، یعنی کروکدمن، ندارد، کاملا بی‌مورد به نظر می‌رسد. اشاراتی هم که به گذشته وجود دارند، کمکی به شناخت کاراکترها نمی‌کنند و از این‌رو، هیجکدام از کاراکترها توسعه‌ی شخصیتی ندارند؛ مثلا شخصیت تام را داریم که بخش اعظمی از داستان به او اختصاص پیدا می‌کند.

در وهله‌ی اول ورود او به داستان بی‌زرق و برق است و گویا از جنگ به هوای والدینش برگشته. اگر کمیک را نخوانده باشید، فکر می‌کنید این کاراکتر ده دقیقه بیشتر در داستان دوام نمی‌آورد، اما یکی از معدود کاراکترهایی است که تا آخر فیلم می‌ماند. فلش‌بک‌هایی از داستان تام نشان داده می‌شود؛ اینکه با ساحره‌ای می‌پریده و او زندگی‌اش را تباه کرده است. اما انگیزه‌های او برای همراه شدن با هل‌بوی کافی نیستند. او برای انتقام از کروکدمن راهی نشده، بلکه بزرگترین هدفش در طول داستان، این است که جسد پدرش را در حیاط کلیسا به خاک بسپارد.

البته هدف تام از هدف جو پرمایه‌تر است. جو در کلیشه‌ای‌ترین حالت ممکن به هل‌بوی اعلام می‌کند که در کتابخانه و از کتاب‌ها نمی‌تواند چنین تجربه‌ای نصیبش نمی‌شود و برای همین از هل‌بوی می‌خواهد تام را در پیدا کردن ساحره همراهی کنند. تا صحبت از جو است باید بگویم این کاراکتر در کمیک وجود ندارد و نمی‌دانم اصلا چرا به داستان اضافه شده و تازه تمرکز زیادی هم بر او به عنوان نقش اصلی گذاشته‌اند.

فکر می‌کردم کلیشه‌ی کاراکتر دختر عینکی باهوش که پشت‌سرهم دیتا ردیف می‌کند کنار گذاشته شده است، اما «پسر جهنمی: کروکدمن» یک‌تنه نشان داد نباید امیدی به حذف این کلیشه‌ها داشت. جو که همیشه سرش در کتاب بوده و عشق زیادی به کسب علم دارد، حالا برای اولین بار پایش را از کتابخانه بیرون گذاشته و با هل‌بوی به مأموریت رفته است؛ اما به عنوان فیلمی که نام هل‌بوی رویش خورده، فیلم بیش از آنکه روی این کاراکتر مانور دهد، روی جو متمرکز شده است؛ بیشتر انگار هل‌بوی ناظری است که با کاراکترهای دیگر همسفر شده و داستان آن‌ها را نظاره می‌کند و خودش هم تأثیری در پیشبرد داستان ندارد.

در دقایق ابتدایی فیلم که افسار هل‌بوی کاملا دست جو است و تازه از زمان حمله‌ی کروکدمن به کلیسا هل‌بوی کمی خودش را نشان می‌دهد و چندتایی تیر از شات‌گان خود در می‌کند. از اینجا به بعد که هل‌بوی با تام مسیرشان را از جو و کشیش سوا می‌کنند، داستان انگار روی جریان اصلی خود می‌افتد؛ مخصوصا که جو با ظاهر و جملات کاملا مدرن خود، اصلا به فضای داستان نمی‌آید که مثلا قرار است در دهه‌ی شصت میلادی اتفاق بیفتد، اما به جز لهجه‌ی مسخره‌ی کاراکترها و اینکه هل‌بوی به رادیوی خود چسبیده است، هیچ چیز نشان از این ندارد که داستان به دهه‌های پیشین بازمی‌گردد.

بخش زیادی از دیالوگ‌ها از کمیک‌ها برداشته شده که قضاوتش را سخت می‌کند؛ از یک طرف فیلم به کمیک وفادار است و از طرفی دیگر، خود کمیک آنقدر خوب نیست که منبع اقتباس یک فیلم کامل قرار بگیرد. هل‌بوی که مثلا باید یک آدم (یا شیطان) دنیادیده باشد، با جملات مسخره‌ای که هرازچندگاهی می‌گوید آدم را از جو فیلم بیرون می‌اندازد.

گاه شخصیت‌ها از اصطلاحاتی استفاده می‌کنند که کودکستانی‌ها هم کسر شأن می‌دانند. حتی بعضی از دیالوگ‌هایش شما را یاد آن جمله‌ی معروف فیلم «مادام وب» می‌اندازد که داکوتا جانسون می‌گفت «او در آمازون با مادرم بود، درست قبل از مرگش و زمانی که داشت روی عنکبوت‌ها تحقیق می‌کرد.» حالا فیلمنامه آمده و به همین دیالوگ‌ها متوسل شده تا به بیننده اطلاعات بدهد؛ اما کاراکترها ناگهان و بی‌ربط به جمله‌ی قبل دیالوگ‌هایی ردوبدل می‌کنند تا بیننده در جریان داستان قرار بگیرد.

فیلم فصل‌بندی شده است، اما دلیل این فصل‌بندی مشخص نیست؛ چون کمیک «کروکدمن» فصل‌بندی ندارد و برای داستان فیلم هم نیازی به تقطیع نیست؛ چون مثلا، فصل «توپ سحر» مشخصا درباره‌ی آن نیست، چون پسرکی که با این وسیله افسون شده نجات پیدا نمی‌کند و ساحره فقط درباره‌ی دستور پخت آن حرف می‌زند و تمام. اما کاری که این فصل‌بندی می‌کند این است که به فیلم اجازه می‌دهد صحنه را قطع کرده و کاراکترها از یک جای دیگر سردربیاورند؛ بدون آنکه نیازی به مقدمه‌چینی باشد.

این فصل‌بندی در فیلم «پسر جهنمی: کروکدمن» جز آنکه قطعات داستانی را که باید با توالی و جریان درست پیش برده شود، به سادگی به هم وصله‌پینه کند فایده‌ی دیگری ندارد. این ایراد را می‌توانید از ترانزیشن‌های عجیبی که فیلم می‌کند هم متوجه شوید. ایرادی که بیشتر از تدوین به همان فیلمنامه مرتبط است؛‌ مثلا گروه مدام از این خانه به آن خانه می‌روند، آن هم در یک جنگل بی‌رنگ و بی‌تنوع و مدام هم در هر خانه گیر ساحره‌ها و کلاغ‌ها می‌افتند.

کورا پیش از آنکه بتوانید با او ارتباطی برقرار کنید می‌میرد و مرگش سریع و بی‌منطق اتفاق می‌افتد، آن هم فقط به خاطر تعلل هل‌بوی که می‌توانست به راحتی سر مار را در دست خود بترکاند. فیلم سپس از داستان تام و کوری جهش ناگهانی به داستان پس‌زمینه‌ی هل‌بوی می‌کند؛ اینکه مادرش که بوده و چگونه هل‌بوی را حامله شده همه در چند دقیقه‌ی کوتاه در عالم خواب و رویا اتفاق می‌افتند که ربطی به داستان تام ندارد. اگر هم کمیک را خوانده باشید متعجب خواهید شد که این بخش اصلا از کجا سروکله‌اش پیدا شده است.

اوج داستان در کلیسا اتفاق می‌افتد که زامبی‌ها و کروکدمن همزمان به هل‌بوی، تام، جو و کشیش حمله می‌کنند. اما عجیب است که در همین کلیسا از شر کروکدمن خلاص نمی‌شوند و بعدا بدون آنکه جنگ بزرگی بین هل‌بوی و او دربگیرد، کروکدمن به سادگی می‌میرد؛ فیلم از اینجا به بعد و با کاراکترهای جو و کشیش مدت زیادی به جستجو در تونل‌های زیر کلیسا اختصاص می‌دهد، اما چون خط داستانی مربوط به معادن ذغال‌سنگ فقط برای آب بستن به فیلم وجود دارند، باعث می‌شود خوابتان بگیرد. البته تاریک بودن بیش از حد فیلم هم به خواب‌آلودگی‌اتان کمک می‌کند.

با اینکه داستان فیلم و کمیک تقریبا یکی است، اما بین احساسی که موقع خواندن کمیک دارید، با احساستان موقع دیدن فیلمش تفاوت زیادی هست و آن هم نه تفاوتی خوب. خود کمیک توانسته فضایی دلهره‌آور و گاه چندش بسازد که فیلم هم باید از طریق تصویر خود همین حس را تداعی می‌کرد.

با اینکه هیچ هیولا یا موجود خارق‌العاده‌ای در داستان وجود ندارد، اما کمیک همان مارها و هزارپا را به نحوی به تصویر کشیده که با دیدنش بدنتان به مورمور می‌افتد. فیلم در یک صحنه و موقع مرگ کورا همین رویکرد را پیشه کرده که ماری دور کورا می‌پیچد و او را می‌کشد؛ اما به خاطر کیفیت پایین جلوه‌های ویژه این صحنه آنقدر چندش از آب درنیامده است. تعلل بی‌مورد هل‌بوی هم، که می‌توانست به راحتی سر مار را بترکاند، بی‌منطق است.

جلوه‌های ویژه‌ی کامپیوتری «پسر جهنمی: کروکدمن» متأسفانه از همان ثانیه‌ی اول فیلم جوری توی صورت آدم می‌زند که مهر تأییدی است بر تمام نگرانی‌هایی که پیش از ورود به فیلم دارید. همین یک نکته حفظ یک دید مثبت در اولین مواجهه با فیلم را غیرممکن می‌کند. خوشبختانه یا بدبختانه فیلم بودجه‌ی آن را ندارد که بیشتر از چند صحنه از CGI استفاده کند. اما نتیجه‌اش شده بالا کشیدن ساحره با سیم که از حقه‌های شعبده‌بازان قرن نوزدهم هم بدتر است؛ یا وقتی اسب افی درواقع پدر تام از آب درمی‌آید.

به جای آنکه ببینیم که این اسب به تدریج به آدم تبدیل می‌شود، کارگردان کار خود را راحت کرده و دوربین را روی صورت تام متمرکز می‌کند و در کسری از ثانیه از اسب روی پیرمرد کات می‌شود و مای بیننده باید بپذیریم که این اسب پدر تام بوده است. البته می‌دانم این صحنه در کمیک هم همینطور است و تصویری از تبدیل اسب به پدر نشان داده نمی‌شود، اما این یک فرصت عالی بود برای تحت تأثیر قرار دادن مخاطب که هم کمیک و هم فیلم نادیده می‌گیرند.

در کل، تنها چند صحنه‌ی به‌خصوص از فیلم شایان توجه بیشترند، وگرنه همه‌ی فیلم با جریانی بسیار آرام در جنگلی خالی و ساکت اتفاق می‌افتد. برای نمونه، صحنه‌ای که در آن سنجابی وارد جلد کورا، معشوق تام، می‌شود و او به تدریج در قالب انسانی خود برمی‌خیزد خوب از آب درآمده. با اینکه از نظر تکنیکی کار پیچیده‌ای نیست، اما به جای اینکه با جلوه‌های ویژه‌ی کامپیوتری، که «کروکدمن» ثابت کرده پولش را نداشته، استفاده کنند، از عروسک و ساخته‌های دستی استفاده کرده‌اند که اتفاقا از هر جلوه‌های ویژه‌ی کامپیوتری زیباتر شده است.

منبع: faradeed-209857