آشنایی با گران‌ترین رادار دنیا

رادار باند ایکس (X-band radar) یک فناوری پیشرفته برای ردیابی و شناسایی اجسام مختلف است که توسط ایالات متحده آمریکا و دیگر کشورها در کاربردهای نظامی و غیرنظامی به کار گرفته می‌شود.

به گزارش تابناک، باند ایکس به محدوده فرکانسی امواج الکترومغناطیسی بین ۸ تا ۱۲ گیگاهرتز اشاره دارد. به دلیل ویژگی‌های خاص امواج در این محدوده، این نوع رادارها توانایی بالایی در ارائه تصاویر با وضوح بالا و دقت در شناسایی اهداف کوچک مانند موشک‌ها و هواپیماهای بدون سرنشین دارند. 

این رادار گرانترین رادار دنیا به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار که به اندازه ۸۳ تانک مرکاوا قیمت دارد.

به زبان بسیار ساده: تصور کنید یک چشم الکترونیکی قدرتمند دارید که می‌تواند اشیاء را در فواصل دور ببیند و حتی اندازه و سرعت آن‌ها را تشخیص دهد. این چشم الکترونیکی همان رادار است. 

شاید بهتر اینست که بگوییم رادار باند ایکس مثل یک دوربین بسیار قوی است که می‌تواند در تاریکی و مه هم ببیند این رادارها مثل چشم‌های یک هواپیما هستند که به خلبان کمک می‌کنند تا مسیر خود را پیدا کنید و از برخورد با موانع جلوگیری کند. این رادار آنقدر دقیق است که میتواند در فاصله سه هزار کیلومتری ریز پرنده‌های بسیار کوچک را در ابعاد پنج سانتیمتر شناسایی کند! 

در ادامه چند مورد کلیدی در مورد رادار باند ایکس بیان می‌شود: 

1. کاربردهای نظامی: رادارهای باند ایکس به طور گسترده در سیستم‌های دفاع موشکی و پدافند هوایی آمریکا، مانند سیستم‌های دفاع ضد موشکی بالستیک (BMD) و سیستم‌های موشکی Aegis، به کار گرفته می‌شوند. این رادارها می‌توانند موشک‌های بالستیک و دیگر تهدیدات پرسرعت را ردیابی کنند و در شناسایی و تفکیک دقیق کلاهک‌های جنگی از طعمه‌های کاذب مؤثر هستند. 

2. فناوری SBX (Sea-Based X-band Radar): یکی از مهم‌ترین استفاده‌های رادار باند ایکس در آمریکا، رادار SBX است. این سیستم یک رادار قدرتمند باند ایکس مستقر بر دریا است که روی یک پلتفرم شناور نصب شده است. این رادار بخشی از برنامه دفاع موشکی ایالات متحده است و برای شناسایی و ردیابی دقیق موشک‌های بالستیک در مراحل مختلف پرواز استفاده می‌شود. SBX می‌تواند هدف‌ها را از هزاران کیلومتر دورتر شناسایی کند و به سیستم‌های پدافند موشکی مانند سامانه دفاعی GMD (Ground-based Midcourse Defense) در رهگیری و نابودی موشک‌ها کمک کند. 

3. دقت بالا: رادارهای باند ایکس به دلیل طول‌موج کوتاه‌تر خود نسبت به رادارهای باندهای دیگر، دقت بسیار بالاتری در شناسایی و ردیابی اهداف دارند. این ویژگی امکان شناسایی اشیاء کوچک، مانند موشک‌های کروز و پهپادها، و همچنین اهداف در ارتفاع بالا را فراهم می‌کند. 

4. کاربردهای غیرنظامی: در زمینه‌های غیرنظامی، رادارهای باند ایکس برای بررسی آب‌وهوا، شناسایی توده‌های باران و گردبادها، ناوبری دریایی و همچنین استفاده‌های فضایی به کار گرفته می‌شوند. این نوع رادارها می‌توانند الگوهای بارندگی و شرایط جوی را با دقت بالا تشخیص دهند که در پیش‌بینی دقیق‌تر شرایط آب‌وهوایی مؤثر است. 

5. چالش‌ها: با وجود مزایای فراوان، استفاده از رادارهای باند ایکس با چالش‌هایی نیز همراه است. یکی از چالش‌های اصلی این است که امواج باند ایکس به راحتی توسط رطوبت و باران جذب می‌شوند، که این موضوع می‌تواند عملکرد رادار در شرایط آب‌وهوایی نامساعد را محدود کند. 

6. رادارهای زمینی و فضایی: ایالات متحده از رادارهای باند ایکس نه تنها در دریا، بلکه در سیستم‌های زمینی و فضایی نیز استفاده می‌کند. این سیستم‌ها برای شناسایی تهدیدات در مراحل مختلف پرتاب موشک و همچنین برای مراقبت و پایش فضایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

به طور کلی، رادار باند ایکس آمریکا بخشی حیاتی از سیستم‌های دفاعی و نظارتی این کشور به شمار می‌رود که به دلیل دقت بالا و قابلیت شناسایی تهدیدات در فواصل دور، نقش کلیدی در امنیت ملی و دفاع موشکی دارد. 

چه کشورهایی از این فناوری استفاده می‌کنند؟ 

فناوری رادار باند ایکس (X-band radar) به دلیل دقت بالا و کاربردهای گسترده در زمینه‌های نظامی و غیرنظامی، توسط چندین کشور پیشرفته در سراسر جهان استفاده می‌شود. کشورهای مختلفی این فناوری را به‌خصوص در حوزه‌های دفاع موشکی، پدافند هوایی و نظارت دریایی به کار می‌گیرند. برخی از این کشورها عبارتند از: 

ایالات متحده آمریکا: 

آمریکا یکی از بزرگترین استفاده‌کنندگان و توسعه‌دهندگان رادارهای باند ایکس است. این کشور از سیستم‌های پیچیده‌ای مانند SBX (Sea-Based X-band Radar) و AN/TPY-2 برای دفاع موشکی و نظارت هوایی و دریایی استفاده می‌کند. رادارهای باند ایکس در سیستم‌های دفاع موشکی بالستیک و سامانه‌های پدافند هوایی، مانند سیستم دفاع موشکی Aegis و GMD (Ground-based Midcourse Defense)، حیاتی هستند. 

ژاپن: 

ژاپن در همکاری نزدیک با ایالات متحده از رادارهای باند ایکس برای تقویت سیستم‌های دفاع موشکی خود استفاده می‌کند. این کشور به دلیل تهدیدات موشکی از سوی کره شمالی، سامانه‌های دفاعی پیشرفته‌ای مانند Aegis Ashore و رادارهای باند ایکس را برای رهگیری و شناسایی موشک‌ها به کار گرفته است. 

کره جنوبی: 

کره جنوبی به عنوان همسایه‌ای نزدیک به کره شمالی از رادارهای باند ایکس برای دفاع از خود در برابر تهدیدات موشکی استفاده می‌کند. سامانه‌های THAAD (سامانه پدافند هوایی ارتفاع بالا) که با رادارهای باند ایکس کار می‌کنند، در این کشور مستقر شده‌اند تا به شناسایی و رهگیری موشک‌های بالستیک کمک کنند. 

اسرائیل: 

اسرائیل نیز از فناوری باند ایکس برای توسعه و استفاده از سیستم‌های دفاعی موشکی خود بهره می‌برد. سیستم دفاعی Arrow و David’s Sling از این فناوری استفاده می‌کنند تا موشک‌های بالستیک و دیگر تهدیدات را رهگیری و نابود کنند. 

اروپا (ناتو): 

برخی از کشورهای اروپایی عضو ناتو نیز از رادارهای باند ایکس استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، سیستم‌های دفاعی ناتو برای نظارت بر تهدیدات موشکی، از رادارهای باند ایکس مستقر در کشورهای عضو، مانند ترکیه، بهره می‌گیرند. همچنین، کشورهای اروپایی مانند آلمان و ایتالیا به توسعه و استفاده از سیستم‌های راداری باند ایکس پرداخته‌اند. 

هند: 

هند نیز در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا توانمندی‌های دفاعی خود را با بهره‌گیری از رادارهای باند ایکس تقویت کند. این کشور برای دفاع در برابر تهدیدات موشکی و تقویت نظارت فضایی و دریایی خود از رادارهای باند ایکس استفاده می‌کند و برنامه‌های توسعه بومی در این زمینه نیز دارد. 

چین: 

چین یکی از کشورهایی است که به سرعت در حال توسعه فناوری‌های پیشرفته دفاعی، از جمله رادارهای باند ایکس است. چین این فناوری را برای کاربردهای نظامی و فضایی، به ویژه در سیستم‌های دفاع موشکی و نظارت دریایی و هوایی، به کار می‌گیرد. 

روسیه: 

روسیه نیز در حوزه دفاع موشکی و پدافند هوایی از رادارهای باند ایکس استفاده می‌کند. این کشور در توسعه رادارهای پیشرفته برای نظارت بر فضای هوایی و رهگیری موشک‌ها فعال بوده و سیستم‌های دفاعی خود را به رادارهای باند ایکس مجهز کرده است. 

بریتانیا: 

بریتانیا نیز در همکاری با ناتو و ایالات متحده از فناوری رادار باند ایکس برای نظارت هوایی و دریایی، به ویژه در پایگاه‌های نظامی خود، بهره می‌گیرد. این کشور از این فناوری برای تقویت توانمندی‌های دفاعی و نظارتی خود استفاده می‌کند. 

ترکیه: 

ترکیه نیز به عنوان عضو ناتو و به دلیل موقعیت ژئوپلتیکی حساس خود، از رادارهای باند ایکس برای نظارت و دفاع موشکی استفاده می‌کند. برخی از این رادارها بخشی از سیستم‌های دفاعی ناتو هستند که در ترکیه مستقر شده‌اند. 

کاربردهای مشترک رادارهای باند ایکس: 

دفاع موشکی: شناسایی و رهگیری موشک‌های بالستیک و کروز. 

نظارت هوایی و فضایی: پایش فضا و ردیابی تهدیدات هوایی. 

نظارت دریایی: ردیابی کشتی‌ها و تهدیدات دریایی. 

کاربردهای غیرنظامی: پیش‌بینی دقیق‌تر وضعیت جوی و استفاده در فرودگاه‌ها. 

به طور کلی، فناوری رادار باند ایکس در کشورهای مختلف جهان به عنوان یک ابزار حیاتی در حوزه‌های دفاعی و نظارتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و نقش مهمی در امنیت و دفاع ملی ایفا می‌کند. 

ایران هم از جمله کشورهایی ست که از رادارهای باند ایکس در حوزه‌های مختلفی از جمله:

نظامی: در سامانه‌های پدافند هوایی و رادارهای جستجو و ردیابی، 

دریایی: برای نظارت بر ترافیک دریایی و شناسایی اهداف دریایی در مناطق ساحلی و در دریای خزر، 

هواشناسی: در ایستگاه‌های رادار هواشناسی برای ردیابی طوفان‌ها و بارش‌ها و پیش‌بینی وضعیت آب و هوا استفاده می‌کند. 

توسعه و تولید رادارهای باند ایکس نشان از پیشرفت فناوری راداری در ایران دارد و باعث کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی می‌شود. 

بومی‌سازی رادار باند ایکس در ایران

یکی از دستاوردهای مهم ایران در حوزه رادار، بومی‌سازی رادار باند ایکس است. این بدان معناست که ایران توانسته است این فناوری حساس را در داخل کشور تولید کند و از وابستگی به واردات بی‌نیاز شود. بومی‌سازی رادار باند ایکس به ایران اجازه می‌دهد تا به راحتی به قطعات یدکی و پشتیبانی فنی دسترسی داشته باشد و در صورت نیاز، تغییراتی در طراحی و عملکرد این رادارها ایجاد کند. 

رادارهای باند ایکس نقش بسیار مهمی در تقویت توان دفاعی، بهبود زیرساخت‌های دریایی و توسعه فناوری‌های راداری در ایران ایفا می‌کنند.

ایران هم از جمله کشورهایی ست که از رادارهای باند ایکس در حوزه‌های مختلفی از جمله: 

نظامی: در سامانه‌های پدافند هوایی و رادارهای جستجو و ردیابی، 

دریایی: برای نظارت بر ترافیک دریایی و شناسایی اهداف دریایی در مناطق ساحلی و در دریای خزر،

هواشناسی: در ایستگاه‌های رادار هواشناسی برای ردیابی طوفان‌ها و بارش‌ها و پیش‌بینی وضعیت آب و هوا استفاده می‌کند. 

توسعه و تولید رادارهای باند ایکس نشان از پیشرفت فناوری راداری در ایران دارد و باعث کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی می‌شود. 

شنیده شده است در عملیات وعده صادق ۲، موشک‌های ایرانی توانستند این رادارهای مخصوص و گران قیمت را در صحرای نقب و در نزدیکی پایگاه نواطیم اسرائیل نابود کنند، نکته‌ای که یکی از اهداف اصلی عملیات دفاعی ایران بود.