شبکه ملی اطلاعات یا افزایش کیفیت اینترنت

اول شهریور ماه عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم، صندلی وزارت را به ستار هاشمی تحویل داد. ستار هاشمی در مراسم آغاز به کار خود در وزارت ارتباطات، در پاسخ به خبرنگاران درمورد «مهم‌ترین اقدامات در دستورکار وزارت ارتباطات»، گفت: «ما برنامه‌های پیشنهادی خود را متناسب با برنامه هفتم توسعه، تنظیم کردیم و قطعا برنامه توسعه هفتم ظرفیت‌های خوبی را در اختیار وزارت ارتباطات قرار داده است.»

به گفته هاشمی از جمله موضوعاتی که به صورت جدی در برنامه هفتم مورد توجه قرار گرفته است، بحث شبکه ملی اطلاعات است که رشد و پیشرفت خوبی را شاهد بودیم.

او حتی در برنامه‌های خود که به مجلس ارائه کرده بود، به توسعه ارتباطات و شبکه ملی اطلاعات، اشاره کرده بود.

صحبت‌های هاشمی در حالی‌ است که فعالان حوزه فناوری در گفت‌وگوهای مختلف «بازنگری در شیوه فیلترینگ» و «بازگشت اینترنت به حالت عادی» را از مهم‌ترین خواسته‌های خود از رئیس جمهور و وزیر ارتباطات آینده اعلام کردند. البته ستار هاشمی در صحن مجلس از آسیب‌های فیلترشکن گفت و تاکید کرد که لازم است که شیوه مدیریت فضای مجازی اصلاح شود. به این ترتیب این سوال ایجاد می‌شود اولویت وزیر ارتباطات شبکه ملی اطلاعات است یا رفع فیلترینگ و افزایش کیفیت اینترنت.

 برخی از کارشناسان اعتقاد دارند توسعه شبکه ملی اطلاعات و افزایش کیفیت اینترنت و کاهش اختلال‌ها باید در راستای یکدیگر باشند و اجرای یکی بدون در نظر گرفتن دیگری نگاه غلطی است. از نظر بعضی دیگر هم باید منتظر عملکرد وزیر ارتباطات در این زمینه بود و نباید از روی صحبت‌های او قضاوت کرد.

توسعه شبکه ملی اطلاعات و اینترنت درکنار هم

شبکه ملی اطلاعات از جمله پروژه‌هایی است که هر دولت در تلاش است آن را پیش ببرد و به همین منظور انواع کارگروه‌ها و سندها و کمیته‌ها در وزارت‌‌خانه تنظیم و تشکیل می‌شود. پایان هرسال هم دولت آماری از میزان پیشرفت این شبکه اعلام می‌کند.

عیسی‌زارع پور در تیرماه امسال اعلام کرده بود که میزان پیشرفت شبکه ملی اطلاعات در ابتدای دولت سیزدهم ۲۰ درصد بوده و الان به ۶۰ درصد رسیده است. ستار هاشمی، وزیر جدید ارتباطات و فناوری اطلاعات هم یکی از اولویت‌های کاری خود را توسعه شبکه ملی اطلاعات اعلام کرد. محمد کشوری، کارشناس حوزه فناوری اطلاعات درمورد اینکه آیا منطقی است که اولویت الان دولت چهاردهم شبکه ملی اطلاعات است، به «فن‌زی» گفت: «رویکرد و نگاه دراین زمینه خیلی مهم است. اگر شبکه ملی اطلاعات را براساس آنچه که در اسناد  بالادستی تعریف شده در نظربگیریم از زیرساخت تا خدمات مورد نیاز مردم را شامل می‌شود و همینطور طبق این اسناد دسترسی به اینترنت هم یکی از قابلیت‌ها و خدماتی است که بربستر شبکه ملی اطلاعات ارائه می‌شود، در نتیجه حتی از نظر اسنادبالادستی مصوب در مجلس یا شورای عالی فضای مجازی ارائه سرویس باکیفیت اینترنت و سایر خدمات مانند سرویس‌هایی که روزمره دریافت می‌کنیم، هم داخل شبکه ملی اطلاعات می‌گنجد.»

او ادامه داد: «اینکه شبکه ملی اطلاعات را چیزی مقابل حق دسترسی به اینترنت ببینیم، کمکی به حل مشکلات کاربران نمی‌کند. پس شبکه ملی اطلاعات شامل زیرساخت‌ها و خدماتی است که از طریق آن همه خدمات دیجیتالی بومی و غیربومی چه در داخل کشور میزبانی شده باشند چه خارج کشور، چه ارائه دهنده آن شرکت ایرانی باشد چه خارجی دریافت می‌کنیم. تعریف اینترنت به معنای شبکه‌های به هم متصل هم همه این موضوعات را شامل می‌شود؛ هم خدمات داخلی و هم سرویس‌هایی که سرور آنها خارج از کشور است.»

به گفته کشوری بنابراین نباید دسترسی به شبکه ملی اطلاعات را به معنای محدودیت در دسترسی به اینترنت تفسیر کنیم و این تفسیری که برخی با هدف محدود کردن حق دسترسی مردم انجام می‌دهند غلط است.

او با بیان اینکه اگر کسی بخواهد چه اهداف برنامه هفتم مانند توسعه فیبر نوری، ایجاد صندوق توسعه فیبر و سایر موارد را اجرایی کند، در جهت افزایش سرعت و کیفیت اینترنت است و چه بخواهد شبکه ملی اطلاعات و شاخصه‌هایی که برای این شبکه در نظر گرفتند را توسعه دهد، آن هم شامل اینترنت می‌شود، گفت: «البته من تاکید می‌کنم که نگاه و رویکرد به این موضوع خیلی مهم است. امکان دارد رویکرد برخی افراطی باشد و بخواهد این موضوع را تفکیک کند. از نظر آنها شبکه ملی اطلاعات سرویس داخلی است. این نگاه غلط است. فکر می‌کنم وزارت ارتباطات هم به دنبال این نیست چون در اسناد بالادستی هم منظور از این نیست که ما بخواهیم خدمات داخلی را فقط گسترش دهیم، اما مساله و چالش اینجاست که فیلترینگ به شکلی که امروز در کشور اتفاق افتاده است تجربه کاربری را برای بخشی از خدمات و استفاده از پلتفرم‌هایی که تعداد زیادی از کاربران به آنها نیاز دارند، به شدت ناخوشایند کرده است. در نتیجه رفع این مشکل و ارتقاء تجربه کاربری هم بخشی از کاری است که وزارت ارتباطات باید انجام دهد.»

او در ادامه افزود: «به این شکل شیرینی توسعه شبکه فیبر نوری و تحقق اهدافی که در برنامه هفتم آمده است، برای این دسته از کاربران ملموس می‌شود. در غیراینصورت اگر فیبر هم توسعه پیداکند و کاربر بخواهد از شبکه اجتماعی فیلتر شده استفاده کند و مجبور باشد فیلترشکن روشن کند و امنیت او به خطر بیفتد، هزینه اضافی کند و دست آخر با قطع و وصل مکرر آزار ببیند، توسعه فیبر و سرعت بالای آن هم به چشم او نمی‌آید.»

به اعتقاد کشوری، ۲ موضوع یعنی توسعه شبکه و زیرساخت با اصلاح فیلترینگ(به شکل فعلی) لازم و ملزوم هم‌اند. او دراین باره بیان کرد: «صحبت‌هایی که این هفته‌های اخیر شاهد بودیم از جمله صحبت مدیرعامل همراه اول، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی و آقای هاشمی وزیر ارتباطات که همگی از گسترش فیلترشکن انتقاد کرده بودند به همین موضوع برمی‌گردد. پس وقت آن رسیده است که برای این مساله تصمیم‌گیری مناسبی شود.»

کشوری در ادامه صحبت‌های خود با تاکید براینکه دو موضوع باید به موازات هم پیش بروند؛هم توسعه شبکه و هم اصلاح سیاست‌های فیلترینگ، اظهار کرد: «یعنی حتی اگر تمام شبکه‌های اجتماعی خارجی را رفع فیلتر کنیم، اما در داخل به ADSL وابسته باشیم یا اینترنت موبایل کم‌سرعت باشد، تجربه کاربری خوبی نداریم و بر عکس این موضوع هم صادق است. یعنی اگر اینترنت پرسرعت ارائه دهیم و زیرساخت خوبی داشته باشیم، اما شبکه‌های اجتماعی که عموم مردم بیشتر استفاده می‌کنند را فیلتر کنیم، باز هم تجربه کاربری خوبی نداریم.»

منتظر عملکرد وزیر باشیم

تا لحظه نگارش این گزارش، بیش از یک هفته از فعالیت ستار هاشمی در وزارت‌ ارتباطات می‌گذرد. همه منتظر هستند تا ببینند آیا او می‌تواند طلسم فیلترینگ را بشکند و سرعت اینترنت را بهبود ببخشد. نیما قاضی‌نوری، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز معتقد است درمورد عملکرد آقای وزیر باید صبر کرد. او دراین مورد به «فن‌زی» می‌گوید: «در لایه سیاسی، فردی در مقام و موقعیت وزیر نمی‌تواند بگوید سیاست‌های بالادستی کشور را کنار می‌گذارم، مثلا توسعه شبکه ملی اطلاعات را متوقف می‌کنم. طبیعتا کشور مسیر توسعه شبکه ملی اطلاعات یا هر سیاست‌ دیگری را آغاز کرده است و تکالیف بالادستی وجود دارد و اجرای آن دنبال می‌شود. در مورد عملکرد آقای وزیر هم باید صبر کرد و روی اولویت‌هایی که در نظر می‌گیرند و عملکرد واقعی، قضاوت کرد.»

قاضی‌نوری در ادامه افزود: «نظام حکمرانی پذیرفته است که ما نیاز به شبکه ملی اطلاعات داریم، اما درمورد چیستی آن بحث وجود دارد. درمورد طراحی آن بحث وجود دارد و مهم‌تر از همه درمورد اولویت‌های اجرایی و عملیاتی آن بحث وجود دارد. اینکه کدام بخش از این شبکه قرار است در خدمت اینترنت و سرویس‌های دیگر قرار بگیرد یا در کدام قسمت‌ها قرار است جایگزین و رقیب آنها باشد.»

عضو هیات علمی دانشگاه علامه با بیان اینکه درمورد بیان آقای وزیر بحثی وجود ندارد. هرکسی که وزیر باشد، باید حتما اقدامات خود را بر مبنای همین سیاست‌های کلان و البته تعهدات رئیس محترم جمهور به مردم قرار دهد، تاکید کرد: «اما در عمل باید قضاوت کنیم که آیا اولویت‌های درستی را انتخاب کرده؟ آیا توسعه این شبکه روی کیفیت بهتر خدمات به خصوص اینترنت تاثیر گذاشته است یا خیر. پس اگر روی حرف ایشان مانور دهیم و بگوییم می‌خواهد مسیر نفرهای قبلی را دنبال کند، به نظر من قضاوت عادلانه‌ای نیست. باید صبر کنیم و ببینیم ایشان چه اولویت‌هایی را انتخاب می‌کند.»

او در ادامه صحبت‌های خود به اختلال‌های اینترنت اشاره و بیان کرد: «این روزها اختلال‌هایی در شبکه داریم، اما جایی نوشته نشده است که شما این اختلالات را ایجاد کنید. پس اگر کسی می‌خواهد خدمات باکیفیت به مردم ارائه دهد، کافی است، در بدنه اجرایی برای رفع این اختلال‌ها تلاش و همت کنند. نه اینکه هرروز یک اختلال جدید ایجاد شود. خلاصه حرف من این است: خیلی ساده عملکرد آقای وزیر و تیم او را می‌توان با کیفیت سرویسی که مردم دریافت می‌‌کنند و اینکه چقدر با اختلالات جدید مواجه می‌شویم یا اختلال‌ها کاهش پیدا می‌کند، قضاوت کرد.»

قاضی‌نوری همچنین نظر خود را درمورد اولویت‌های وزیر جدید ارتباطات بیان کرد و گفت: «از نظر من، در کنار ارتقاء زیرساخت‌ها و پیگیری اصلاح سیاست‌های اشتباه در عرصه فیلترینگ، یک نمونه از مهم‌ترین انتظارات از وزارت آی.سی.تی. بازنگری در سیاست ایران_اَکسس کردن وب‌سایت‌ها و سرویس‌های داخلی (به بهانه امنیت) است. سیاستی که علاوه بر زحمت برای ایرانیان خارج از کشور، به حذف محتوا و فرهنگ ایرانی از عرصه جهانی منجر می‌شود.»

برنامه‌ای که ستار هاشمی به مجلس ارائه داد، ۲۹ صفحه بود و در ۶ محور خلاصه می‌شد و موارد بیشماری را شامل می‌شد. ستار هاشمی ۴ سال فرصت دارد و باید منتظر بود و دید آیا ستار هاشمی می‌تواند در این مدت به وعده‌های خود که بخشی از آنها مطالبات مردم در مورد رفع فیلترینگ و دسترسی بدون محدودیت به اینترنت است، را عمل کند یا خیر.