خاک نامهربان تهران

شرق: میدان ونک روز گذشته مسدود بود. لوله‌های آب در خیابان ولیعصر، میدان ونک ترکیده و زمین در بخشی از این محدوده فروریزش کرده بود. علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، درخصوص جزئیات این حادثه توضیح داده بود: جمعه پنجم مرداد ۱۴۰۳ حادثه اول، ترکیدگی لوله اصلی آب بود که انتقال آب مخزن به مخزن را در خیابان برزیل نرسیده به میدان ونک انجام می‌داد که این لوله، لوله اصلی آب شرب منطقه نبود. در پی شکسته‌شدن لوله، آب نفوذ کرده و وارد خیابان ولیعصر می‌شود و باعث ایجاد حفره و ریزش در این محدوده می‌شود.

به گفته او بلافاصله مرکز هماهنگی عملیات اضطراری EOC به صورت نسبی فعال و نسبت به هماهنگی سازمان‌های مرتبط اقدام شد؛ از جمله با شرکت گاز تا برای ایمن‌سازی این منطقه، گاز منطقه قطع شود که خوشبختانه با حضور به‌موقع عوامل شهرداری و نیروهای امدادی و خدماتی از بروز حادثه‌ای شبیه حادثه خیابان شهران جلوگیری شد.

توکلی، رئیس مرکز اورژانس تهران هم درباره خسارت‌های جانی این حادثه به رسانه‌ها گفته یک مصدوم به مرکز درمانی انتقال یافته است. اما دلیل این حادثه چه بود؟

علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، درباره این حادثه به «شرق» می‌گوید: روز جمعه در باند جنوب به شمال خیابان ولیعصر، بالاتر از میدان ونک، فروریزش ناگهانی به‌صورت خطی و در راستای امتداد خیابان رخ داد که براساس بررسی‌های به‌عمل‌آمده و گزارش‌های تهیه‌شده، بر اثر گسیختگی لوله آب و نفوذ جریان پرفشار آب به زیر رویه آسفالتی معبر و آب‌شستگی و ایجاد فرسایش تونلی و تشکیل تونل زیرسطحی موجب فروریزش بخش فوقانی معبر (که همان پوشش آسفالتی معبر است) شد. برای ساعتی ضلع باند جنوب به شمال مسدود شد اما خوشبختانه حادثه در ساعت کم‌ترافیک رخ داد و تنها یک نفر بر اثر آن مجروح شد.

او ادامه می‌دهد: علت این حادثه آب‌شستگی ناشی از جریان آب لوله‌های شرب تهران بوده و باید توجه کنیم این قسمت از شبکه آب تهران که در برخی از مناطق قدمتش به بیش از ۶۰ سال می‌رسد، لوله‌هایی هستند که بر اثر ارتعاشات محیطی، ساخت‌وسازها تحت تنش و گاه با گسیختگی‌هایی باعث این پدیده می‌شوند.

بیت‌الهی به حوادث مشابه که در گذشته اتفاق افتاده اشاره می‌کند و می‌گوید: پیش از این در اول خیابان کارگر شمالی، ضلع شمالی میدان انقلاب هم دقیقا مشابه همین پدیده را داشته‌ایم، نکته مهم اینکه فروریزش‌های تهران که پیش از این سمت خیابان مولوی و جنوب در تهران مشاهده می‌شد، درحال‌حاضر به سمت شمالی شهر گسترش پیدا کرده و با توجه به خاک نه‌چندان چسبنده تهران و آبرفت‌های فرسایش و شکستی این مخاطره به‌صورت بالقوه در ساختگاه شهر تهران وجود دارد.

علاوه بر شبکه آب شرب و لوله‌های قدیمی که پتانسیل خطر دارد، رشته قنات‌های ر‌ها‌شده همین پدیده را موجب می‌شود، در گذشته در غرب تهران در خیابان پیامبر به‌صورت نقطه‌ای و حفره و فروچاله‌ای به عمق پنج متر ایجاد شد که حتی یک خودرو به‌صورت کامل به داخل آن سقوط کرد یا در خیابان منطقه شهران هم فروریزشی رخ داد که نشان می‌دهد پی و ساختگاه خاکی شهر تهران مستعد بروز این مخاطرات است. لازم است لوله‌های خطوط آب تهران که بسیار قدیمی است بهسازی شوند همچنین نکته مهم دیگر توجه به وضعیت قنات‌های رهاشده تهران است که تعداد آن بسیار است و از شمال تا جنوب شهر امتداد دارد و اگر علت این پدیده‌ها رد‌یابی نشود و راهکار مهندسی برای آن‌ اندیشه نشود، باید انتظار تکرار چنین حوادثی را داشته باشیم. در گذشته به دلیل اینکه ترافیک و ارتعاشات محیطی تا این اندازه نبود، کمتر این پدیده‌ها گزارش می‌شد اما در سال‌های اخیر این حوادث نه‌تنها در تهران بلکه در سایر شهرستان‌ها هم افزایش پیدا کرده است.

این استاد دانشگاه یادآوری می‌کند: در جنوب تهران هم پدیده حادثه‌ساز و خسارت‌بار فرونشست در مناطق ۱۸ و ۱۹، ۲۰ و ۱۷ را داریم که این پدیده‌ها فشار و تنش بر خطوط گاز، بنزین، فاضلاب و آب را در پی دارد و این پتانسیل خطر در بیشتر نقاط تهران گاهی خودش را نشان می‌دهد؛ بنابراین لازم است به‌صورت جدی ارزیابی‌های دقیق و راهکار مهندسی در نظر گرفته شود. اگر این حادثه در اوج ترافیک در وسط معابر اصلی رخ دهد، منجر به تلفات جانی و بروز بحران خواهد شد و باید قبل از این بحران‌ها به هشدار‌ها توجه کرد.