افزایش احتمال انتقال کرونا در محیط‌های بسته / لزوم استفاده از "ماسک" در اماکن عمومی
معاون بهداشت حرفه‌ای مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با تاکید بر لزوم استفاده از تهویه مناسب در اماکن تجمعی، گفت: انتقال هوابرد ویروس در شرایط خاصی مانند صحبت کردن با افراد زیاد در مسافت کوتاه و در یک فضای بسته بدون تهویه نظیر وسایل حمل ونقل عمومی، خطر ابتلا به عفونت ویروس را حتی بدون سرفه یا عطسه نیز امکانپذیر می‌کند.
دکتر یحیی خسروی ، با بیان اینکه در هر همه‌گیری مسیرهای انتقال عامل عفونی، مهم هستند، گفت: بر اساس اسناد بین المللی در رابطه با همه‌گیری کووید-۱۹، دو مسیر انتقال اصلی در نظر گرفته می‌شود. اولین مسیر انتقال از طریق قطرات و دراپلت‌های تنفسی (قطرات/ذرات منتشر شده هنگام عطسه، سرفه یا صحبت کردن) است. دومین مسیر انتقال از طریق تماس با سطوح آلوده زنده یا غیر زنده (دست به دست، دست به سطوح و...) است و مسیر سوم نیز که اخیرا توجه بیشتری از جامعه علمی را به خود جلب می‌کند مسیر مدفوعی_دهانی است.
وی با تاکید بر اینکه ویروس کرونا در نمونه‌ای از مدفوع شناسایی شده است، افزود: با در نظر گرفتن مسیر انتقال مدفوعی_دهانی به نظر می‌رسد یک مسیر انتقال، سیستم‌های لوله کشی فاضلاب در ساختمان‌های آپارتمانی است. مشخص شده که سنگ توالت در زمانی که سیفون آب کشیده می‌شود، می‌تواند مسبب ایجاد قطرات ناقل بیماری شده و بنابراین مسیرهای انتقال مدفوعی-دهانی را نمی توان از راه‌های انتقال حذف کرد.
خسروی با بیان اینکه برای انتقال ویروس کرونا از طریق هوا دو مکانیسم موثر است، تصریح کرد: در مکانیسم اول انتقال از طریق تماس نزدیک با قطرات و دراپلت‌های تنفسی درشت (بزرگتر از ۱۰ میکرون) منتشر شده در هوا که معمولاً فاصله انتقال این قطرات کمتر از یک یا دو متر از فرد ناقل است و از طریق سرفه و عطسه (در مقایسه با سرفه و عطسه کردن که به طور معمول با رها کردن قطرات تنفسی به مراتب بیشتری همراه است) ایجاد می‌شوند. بسیاری از این قطرات بزرگ روی سطوح و اشیاء اطراف می‌نشینند و افراد ممکن است در اثر تماس با این سطوح یا اشیاء و سپس از طریق لمس دهان، بینی یا چشم به عفونت مبتلا شوند. اگر افراد در فاصله‌ای کمتر از فاصله احتیاط ( یک تا دومتری فرد آلوده) حضور داشته باشند، می‌توانند مستقیماً با تنفس قطرات عطسه و سرفه شده و یا بازدم فرد آلوده، به ویروس مبتلا شوند.
وی در توضیح مکانیسم دوم انتقال ویروس کرونا، گفت: انتقال ویروس از راه هوا و از طریق قطرات تنفسی کوچکتر از ۵ میکرون است که این قطرات در هوا شناور مانده و مسافت‌های طولانی‌تری جابجا می‌شوند. این قطرات ریز نیز با سرفه، عطسه و صحبت کردن یا با منشاء فاضلاب ایجاد می‌شوند. قطرات تنفسی درشت در مناطق خشک آب و هوایی، با از دست دادن و تبخیر آب به ذرات ریز (کمتر از ۵ میکرون) تبدیل شده که می‌توانند مدت‌ها در هوا شناور باقی بمانند (قطرات ۱۰ میکرونی در دو دهم ثانیه تبخیر می‌شوند).
معاون بهداشت حرفه‌ای مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در ادامه خاطرنشان کرد: اندازه یک ویروس کرونا حدود ۸۰ تا ۱۶۰ نانومتر است و از چند ساعت تا چند روز فعال باقی می‌ماند، مگر اینکه نظافت ویژه‌ای صورت پذیرد. ویروس کرونا تا سه ساعت در هوای داخل اماکن و در شرایط عادی دو تا سه روز بر روی سطوح به صورت فعال و با حفظ قدرت بیماری‌زایی باقی می‌ماند. ذرات معلق در هوای داخل اماکن (که قبلا با حضور افراد بیمار یا ناقل آلوده شده است) می‌تواند به ویروس یا قطرات تنفسی متصل شود. در چنین شرایطی این ذرات کوچک ویروسی (بیوآئروسل)، به صورت هوابرد باقی می‌مانند و می‌توانند تا فواصل زیاد جابجا شده و به وسیله جریان هوا در اتاق‌ها یا کانال‌های هوای سیستم تهویه حمل شوند.
وی با اشاره به اینکه در تجربه‌های گذشته از شیوع کرونا ویروس‌ها، آلودگی و ابتلا از طریق انتقال هوابرد کروناویروس سندرم حاد تنفسی (سارس) گزارش شده است، اظهار کرد: برای بیماری کووید_۱۹ نیز این احتمال وجود دارد، ولی این احتمال هنوز تائید نشده است. همچنین هیچ گزارش یا مطالعه‌ای وجود ندارد که احتمال ایجاد این بیماری را از طریق هوابرد (ویروس پخش شده در هوا و یا ذرات معلق آلوده به ویروس که به دلیل اندازه بسیار ریز می‌توانند مسافت طولانی را در هوا طی کنند) نشان دهد. البته این تایید نشدن دلیلی بر عدم رعایت جانب احتیاط نیست. این مکانیسم نشان می‌دهد که حفظ فاصله یک تا دو متری از افراد آلوده ممکن است کافی نباشد و در اماکن عمومی (نظیر محل کار، وسایل نقلیه عمومی و مراکز خرید) بکارگیری تهویه به منظور تخلیه هوای آلوده و تأمین هوای پاک مفیدتر است.
وی در توضیح تصویر بالا بیان کرد: سازمان بهداشت جهانی مکانیزم مواجهه با قطرات کروناویروس کووید_۱۹ (رنگ آبی تیره) را گزارش کرده است. رنگ آبی روشن نیز مکانیسم هوابرد کروناویروس و دیگر آنفولانزاهای شناخته شده است و در حال حاضر هیچ مدرکی به طور خاص برای کروناویروس کووید-19 گزارش نشده است. با توجه به موارد ذکر شده و با رعایت جوانب احتیاط، اهمیت استفاده بهینه از تهویه عمومی در پیشگیری از انتقال ویروس مشخص می‌شود؛ چرا که با توجه به محاسبات اولیه رفتار آئروداینامیکی ذرات ریز حاوی ویروس، احتمال غافلگیری جوامع جهانی مبنی بر هوابرد بودن انتقال بیماری وجود دارد.
خسروی ادامه داد: در انتقال هوابرد و در شرایط خاصی مانند صحبت کردن با افراد زیاد در مسافت کوتاه و در یک فضای بسته بدون تهویه نظیر وسایل حمل ونقل عمومی، خطر ابتلا به عفونت راحتی بدون سرفه یا عطسه نیز امکانپذیر می‌کند. آخرین مطالعات در این زمینه چنین نتیجه‌گیری کرده‌اند که ویروس می‌تواند برای چند ساعت بر روی ذرات معلق در هوا (آئروسل‌ها) زنده بماند. بنابراین انتقال به شکل بیوآئروسل محتمل بوده و در محیط‌های بسته با میزان تهویه و جابجایی پایین هوا، با احتمال بالایی به ایجاد عفونت‌های ثانویه کمک می‌کند و در خصوص بیماری کووید_۱۹ می‌تواند از طریق سایر ذرات موجود در هوا (به صورت هوابرد) نیز منتقل شود.
وی افزود: در این برهه زمانی برای مدیریت این بیماری همه‌گیر در همه جبهه‌ها به تلاش پیگیر نیاز داریم. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم ضمن رعایت پروتکل‌های بهداشتی در محل‌های کار و اماکن عمومی، استفاده از تهویه عمومی و استفاده از ماسک مورد تاکید قرار گیرد. بنابراین رعایت پروتکل‌های بهداشتی در محل‌های کار و امکان عمومی و استفاده از تهویه عمومی و استفاده از ماسک در محل‌های با احتمال تماس نزدیک، مورد تاکید است.
وی با تاکید بر اینکه ویروس کرونا در نمونه‌ای از مدفوع شناسایی شده است، افزود: با در نظر گرفتن مسیر انتقال مدفوعی_دهانی به نظر می‌رسد یک مسیر انتقال، سیستم‌های لوله کشی فاضلاب در ساختمان‌های آپارتمانی است. مشخص شده که سنگ توالت در زمانی که سیفون آب کشیده می‌شود، می‌تواند مسبب ایجاد قطرات ناقل بیماری شده و بنابراین مسیرهای انتقال مدفوعی-دهانی را نمی توان از راه‌های انتقال حذف کرد.
خسروی با بیان اینکه برای انتقال ویروس کرونا از طریق هوا دو مکانیسم موثر است، تصریح کرد: در مکانیسم اول انتقال از طریق تماس نزدیک با قطرات و دراپلت‌های تنفسی درشت (بزرگتر از ۱۰ میکرون) منتشر شده در هوا که معمولاً فاصله انتقال این قطرات کمتر از یک یا دو متر از فرد ناقل است و از طریق سرفه و عطسه (در مقایسه با سرفه و عطسه کردن که به طور معمول با رها کردن قطرات تنفسی به مراتب بیشتری همراه است) ایجاد می‌شوند. بسیاری از این قطرات بزرگ روی سطوح و اشیاء اطراف می‌نشینند و افراد ممکن است در اثر تماس با این سطوح یا اشیاء و سپس از طریق لمس دهان، بینی یا چشم به عفونت مبتلا شوند. اگر افراد در فاصله‌ای کمتر از فاصله احتیاط ( یک تا دومتری فرد آلوده) حضور داشته باشند، می‌توانند مستقیماً با تنفس قطرات عطسه و سرفه شده و یا بازدم فرد آلوده، به ویروس مبتلا شوند.
وی در توضیح مکانیسم دوم انتقال ویروس کرونا، گفت: انتقال ویروس از راه هوا و از طریق قطرات تنفسی کوچکتر از ۵ میکرون است که این قطرات در هوا شناور مانده و مسافت‌های طولانی‌تری جابجا می‌شوند. این قطرات ریز نیز با سرفه، عطسه و صحبت کردن یا با منشاء فاضلاب ایجاد می‌شوند. قطرات تنفسی درشت در مناطق خشک آب و هوایی، با از دست دادن و تبخیر آب به ذرات ریز (کمتر از ۵ میکرون) تبدیل شده که می‌توانند مدت‌ها در هوا شناور باقی بمانند (قطرات ۱۰ میکرونی در دو دهم ثانیه تبخیر می‌شوند).
معاون بهداشت حرفه‌ای مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در ادامه خاطرنشان کرد: اندازه یک ویروس کرونا حدود ۸۰ تا ۱۶۰ نانومتر است و از چند ساعت تا چند روز فعال باقی می‌ماند، مگر اینکه نظافت ویژه‌ای صورت پذیرد. ویروس کرونا تا سه ساعت در هوای داخل اماکن و در شرایط عادی دو تا سه روز بر روی سطوح به صورت فعال و با حفظ قدرت بیماری‌زایی باقی می‌ماند. ذرات معلق در هوای داخل اماکن (که قبلا با حضور افراد بیمار یا ناقل آلوده شده است) می‌تواند به ویروس یا قطرات تنفسی متصل شود. در چنین شرایطی این ذرات کوچک ویروسی (بیوآئروسل)، به صورت هوابرد باقی می‌مانند و می‌توانند تا فواصل زیاد جابجا شده و به وسیله جریان هوا در اتاق‌ها یا کانال‌های هوای سیستم تهویه حمل شوند.
وی با اشاره به اینکه در تجربه‌های گذشته از شیوع کرونا ویروس‌ها، آلودگی و ابتلا از طریق انتقال هوابرد کروناویروس سندرم حاد تنفسی (سارس) گزارش شده است، اظهار کرد: برای بیماری کووید_۱۹ نیز این احتمال وجود دارد، ولی این احتمال هنوز تائید نشده است. همچنین هیچ گزارش یا مطالعه‌ای وجود ندارد که احتمال ایجاد این بیماری را از طریق هوابرد (ویروس پخش شده در هوا و یا ذرات معلق آلوده به ویروس که به دلیل اندازه بسیار ریز می‌توانند مسافت طولانی را در هوا طی کنند) نشان دهد. البته این تایید نشدن دلیلی بر عدم رعایت جانب احتیاط نیست. این مکانیسم نشان می‌دهد که حفظ فاصله یک تا دو متری از افراد آلوده ممکن است کافی نباشد و در اماکن عمومی (نظیر محل کار، وسایل نقلیه عمومی و مراکز خرید) بکارگیری تهویه به منظور تخلیه هوای آلوده و تأمین هوای پاک مفیدتر است.
وی در توضیح تصویر بالا بیان کرد: سازمان بهداشت جهانی مکانیزم مواجهه با قطرات کروناویروس کووید_۱۹ (رنگ آبی تیره) را گزارش کرده است. رنگ آبی روشن نیز مکانیسم هوابرد کروناویروس و دیگر آنفولانزاهای شناخته شده است و در حال حاضر هیچ مدرکی به طور خاص برای کروناویروس کووید-19 گزارش نشده است. با توجه به موارد ذکر شده و با رعایت جوانب احتیاط، اهمیت استفاده بهینه از تهویه عمومی در پیشگیری از انتقال ویروس مشخص می‌شود؛ چرا که با توجه به محاسبات اولیه رفتار آئروداینامیکی ذرات ریز حاوی ویروس، احتمال غافلگیری جوامع جهانی مبنی بر هوابرد بودن انتقال بیماری وجود دارد.
خسروی ادامه داد: در انتقال هوابرد و در شرایط خاصی مانند صحبت کردن با افراد زیاد در مسافت کوتاه و در یک فضای بسته بدون تهویه نظیر وسایل حمل ونقل عمومی، خطر ابتلا به عفونت راحتی بدون سرفه یا عطسه نیز امکانپذیر می‌کند. آخرین مطالعات در این زمینه چنین نتیجه‌گیری کرده‌اند که ویروس می‌تواند برای چند ساعت بر روی ذرات معلق در هوا (آئروسل‌ها) زنده بماند. بنابراین انتقال به شکل بیوآئروسل محتمل بوده و در محیط‌های بسته با میزان تهویه و جابجایی پایین هوا، با احتمال بالایی به ایجاد عفونت‌های ثانویه کمک می‌کند و در خصوص بیماری کووید_۱۹ می‌تواند از طریق سایر ذرات موجود در هوا (به صورت هوابرد) نیز منتقل شود.
وی افزود: در این برهه زمانی برای مدیریت این بیماری همه‌گیر در همه جبهه‌ها به تلاش پیگیر نیاز داریم. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم ضمن رعایت پروتکل‌های بهداشتی در محل‌های کار و اماکن عمومی، استفاده از تهویه عمومی و استفاده از ماسک مورد تاکید قرار گیرد. بنابراین رعایت پروتکل‌های بهداشتی در محل‌های کار و امکان عمومی و استفاده از تهویه عمومی و استفاده از ماسک در محل‌های با احتمال تماس نزدیک، مورد تاکید است.