‌ خودروهای برقی فرصتی طلایی یا تهدیدی خاموش؟

امین ابدالی-کارشناس تحلیل حوزه انرژی: شواهد موجود حاکی از آن است که در آینده‌ای نزدیک شاهد اوج‌گیری استفاده از خودروهای برقی در سطح کشور باشیم، این امر با توجه به بالارفتن شاخص آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و صنعتی، مصرف فزاینده بنزین و تشدید ناترازی‌ها در این بخش، امری اجتناب‌ناپذیر است اما آنچه کمتر بدان پرداخته شده تأمین برق مورد نیاز این دسته از خودروهاست. هم‌اکنون در کشور بالغ بر ٢٤ میلیون خودرو وجود دارد که در صورت برقی‌کردن تنها با ٢٠ درصد از آنها با پیمایش متوسط ١٠٠ کیلومتر در روز، ٧٥ هزار مگاوات به میزان برق مصرفی کشور افزوده خواهد شد. این در صورتی است که ظرفیت تولید برق کشور در چند سال گذشته (ارتقای بازدهی نیروگاه‌ها و احداث نیروگاه‌های جدید) تقریبا هشت هزارو 500 مگاوات افزایش داشته است. به عبارتی چنانچه تنها ٢٠ درصد از خودروهای موجود با خودروهای برقی جایگزین شوند و برق آنها نیز از طریق شبکه تأمین شود، میزان برق مصرفی کشور تقریبا دو برابر می‌شود که طبعا این افزایش دوبرابری در مصرف برق، افزایش دوبرابری مصرف گاز و سوخت‌های مایع را (جهت استفاده در نیروگاه‌های تولید برق) اجتناب‌‌ناپذیر می‌کند. پرواضح است که جدا از عدم امکان تخصیص این میزان از سوخت به نیروگاه‌ها، ظرفیت نیروگاهی منصوبه در صنعت برق نیز جواب‌گوی این میزان از افزایش مصرف برق نیست. از طرفی با توجه به هم‌زمانی پیک مصرف برق و بنزین در کشور (ناشی از گرمای هوا و سفرهای تابستانی) و تولید حداقلی گاز (ناشی از تعمیرات اساسی پالایشگاه‌ها) عملیاتی‌شدن طرح مذکور تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسد.

بر اساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی، ایران پس از روسیه با تخصیص ١٢٧ میلیارد دلار یارانه در بخش انرژی، رتبه دوم جهان را دارد. شایان ذکر است از این میزان یارانه تخصیصی، ٥٢ میلیارد دلار مربوط به نفت، ٤٥ میلیارد دلار مربوط به گاز طبیعی و ٣٠ میلیارد دلار نیز مربوط به بخش برق است که پایین‌بودن راندمان تجهیزات مصرف‌کننده انرژی در کشور و عدم امکان واقعی‌کردن قیمت‌ها (به دلیل پایین‌بودن درآمد سرانه) می‌تواند از عمده‌ترین دلایل آن باشد. اگرچه استفاده از گاز ارزان تخصیص داده‌شده به نیروگاه‌ها و برق تحویلی به خودروهای برقی می‌تواند راهگشای مشکل ناترازی بنزین باشد اما از آنجایی که گاز تحویلی به نیروگاه‌ها و برق تخصیص داده‌شده به مشترکین هر دو یارانه‌ای هستند این بار در ازای کاهش یا حذف یارانه بنزین، در دو آیتم برق و گاز مشمول یارانه‌های سنگین خواهیم شد که علاوه بر ابهامات پیش‌روی آن در اجرا (که در بند فوق بدان اشاره شد) سودمندی طرح مذکور به لحاظ اقتصادی را نیز دچار شبهه می‌کند. لذا آنچه در مسائلی از این دست می‌بایست همواره مدنظر قرار گیرد و در محاسبات نیز لحاظ شود نگاهی یکپارچه و فرابخشی به مقوله انرژی است، چراکه اقداماتی تک‌بعدی و پراکنده که تنها با بخشی‌نگری، مسائل پیش‌رو را تحلیل می‌کند، نمی‌تواند گرهی از مشکلات ناترازی در بخش‌های برق و گاز و بنزین باز کند، در همین ارتباط پیشنهاد می‌شود گام نخست ایجاد زیرساخت‌های لازم برای شارژ این دسته از خودرو‌ها که همانا مقرون‌به‌صرفه‌ترین آن بهره‌بردن از انرژی خورشید است به درستی بنا شود تا به‌ازای اصلاح مصرف بنزین، ضربه دیگری به بخش انرژی کشور وارد نشود، دیواری که شرط کج‌نرفتن آن تا ثریا، کج‌ننهادن خشت اول است و بس.