با وجود باقی‌ماندن اشکالات پرونده محسن برهانی بازداشت شد

خبری در فضای مجازی منتشر شده مبنی بر اینکه محسن برهانی، وکیل و استاد دانشگاه بازداشت‌ شده است. این خبر را رضا سلطانی، وکیل دادگستری اعلام کرده است. از سوی دیگر برادر محسن برهانی نیز در استوری اینستاگرامش از بازداشت او خبر داده است. احمد برهانی در استوری اینستاگرامش نوشت: بالاخره پس از فراز و نشیب‌های بسیار و با وجود باقی‌ماندن اشکالاتی در پرونده، دکتر محسن برهانی بازداشت شد. در همین رابطه قوه قضائیه اعلام کرد: محسن برهانی که پیش‌تر در فرایند رسیدگی به یک پرونده قضائی در محاکم قضائی محکوم و حکم وی قطعی شده بود، برای اجرای حکم قانونی دادگاه، احضار و به زندان معرفی شد.

عصر روز پنجشنبه 22 دی‌ماه 1401 بود که خبرگزاری فارس از اخراج محسن برهانی استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی از عضویت در هیئت علمی دانشگاه تهران خبر داد. خبری که به‌سرعت در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بازتاب پیدا کرد و بازار ارزیابی‌های تحلیلی درخصوص آن حسابی گرم شد. دامنه بازخورد این خبر با توجه به دیدگاه‌هایی که محسن برهانی در روزهای پس از اعتراضات سال 1401 درباره وجود برخی نارسایی‌ها در روند حقوقی پرونده‌های رخدادهای اخیر ارائه کرده بود، شائبه‌های فراوانی را درخصوص ریشه‌های سیاسی این برخورد‌ ایجاد کرد. این حقوق‌دان در آن روزها اظهارات متعددی درباره وضعیت حقوقی پرونده‌های قضائی زندانی‌های امنیتی کرده بود که شاخص‌ترین آنها درباره اجرای حکم اعدام محسن شکاری بود. او معتقد بود شکاری مجرم بوده اما محارب نبوده است.

البته همان زمان و در سوی مقابل، خبرگزاری تسنیم ادعا کرد محسن برهانی استاد آزمایشی دانشگاه تهران بوده و اخراج او مربوط به ماه‌ها قبل است و ارتباطی به مواضع او ندارد. تسنیم در توضیح خبرش نوشت که این حکم اخراج مربوط به ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ است (یعنی ۵۰ روز قبل از اجرای حکم محسن شکاری). در حقیقت عضویت ایشان در هیئت علمی دانشگاه تهران آزمایشی بوده و با درخواست وی برای رسمی‌شدن به‌ دلیل نیاوردن نصاب و امتیاز لازم موافقت نشده‌ است. همچنین خبرگزاری فارس تلاش کرد ضمن اینکه موضوع این اخراج را مرتبط با «رد صلاحیت او از سوی کارگروه بررسی صلاحیت عمومی دانشگاه تهران» قلمداد کند، از سوی دیگر با انتشار اخباری متناقض اعلام کرد‌ ریشه عدم همکاری دانشکده حقوق دانشگاه تهران با برهانی به مواضعی باز‌می‌گردد که برهانی در سال 95 در قبال ازدواج سفید داشته است! اظهاراتی که برهانی در 30 فروردین 95 در تالار شیخ انصاری دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران درباره این ابهام که آیا ازدواج سفید‌ جزء حریم خصوصی است یا نه، داشته است. برهانی اما در واکنش به این ادعای خبرگزاری فارس مبنی بر دفاع وی از ازدواج سفید در توییتی نوشت: «‌در فروردین ۹۵ در جلسه‌ای با موضوع ازدواج سفید شرکت و سخنرانی کردم. در سال ۹۸ دانشگاه تهران و وزارت علوم، صلاحیت عمومی را تأیید و به رسمی-آزمایشی تبدیل وضع یافتم. موضوع را در دادگاه ویژه روحانیت مطرح کردند و حکم داده شد که آن سخنرانی نه جرم است و نه تخلف. ازدواج سفید بهانه است».

نامه استادان و دانشجویان در حمایت از برهانی

اخراج برهانی موج گسترده‌ای از اعتراضات جدید را ایجاد کرد؛ تا جایی که جمعی از دانشجویان و دانش‌آموختگان ادوار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در بیانیه‌ای حمایت خود را از دکتر محسن برهانی، استاد این دانشکده، اعلام کردند. در بخشی از متن این بیانیه آمده است: هر شخصی که یک روز در دانشکده حقوق و علوم سیاسی زیسته باشد، بی‌شک از زبان دانشجویان درخصوص سواد و صلاحیت علمی دکتر برهانی نکته‌ها شنیده است. بنابراین حتی به فرض صحت سندی گزارش مذکور، واضح و مبرهن است که محتوای آن مطابق واقع نیست؛ زیرا صراحت بیان و صلابت دکتر برهانی در بیان حقایق قانونی و حقوق ملت، امر جدیدی نیست و چندین سال است که دشمنی‌ها را برانگیخته است. بی‌خبر نیستیم که فرایند تخریب ایشان از سال‌ها قبل توسط برخی افراد معلوم‌الحال هیئت علمی دانشگاه تهران و عوامل ایشان با جهت‌گیری‌ها و سرسپردگی‌های مشخص، آغاز شده است اما شرایط سیاسی کشور و اعتراضات اخیر، موجب موج‌سواری همین عده شده و آزادگی ایشان در نقد و بیان واقعیت‌ها را دستاویز قرار داده‌اند تا با تخریب ایشان، به آرزوی دیرین خود برسند. همچنین سایر وکلا به دنبال این ماجرا به گفت‌وگوهای متعددی پرداختند. هوشنگ پوربابایی، حقوق‌دان و وکیل پایه‌یک دادگستری از زاویه دیگری به بحث ورود می‌کند و می‌گوید: «در متن نامه مرتبط با اخراج محسن برهانی آمده که صلاحیت عمومی برهانی احراز نشده است. این نشان می‌دهد همان‌طور که خودشان هم اعلام کرده، قبلا تمام صلاحیت‌های لازم را کسب کرده بودند. اینکه این اخراج مقارن شده با شرایط حاضر کشور، شبهه‌های فراوانی را ایجاد کرده است. به هر حال برهانی پس از رخدادهای اخیر شروع به نقد رویه‌های حقوقی و قضائی کرد».

او ادامه داد: «ایشان هم در حوزه علمیه درس خوانده‌اند و هم پدرشان روحانی و معمم بوده و خانواده‌ای بسیار متدین بوده‌اند. برای همه حقوق‌دانان و کارشناسان محرز است که برهانی صلاحیت‌های عمومی را داشته است. از این حیث شبهه‌ای نسبت به ایشان وجود نداشت، بنابراین تصادف صدور حکم اخراج ایشان با انتقادهایی که ایشان اخیرا داشته‌اند، پرسش‌های فراوانی را ایجاد کرده است. در واقع این رفتارها این امر را به ذهن متبادر می‌کند که باب نقد بسته است. اگر کسی انتقاد کند با برخوردهای سلبی و اخراج مواجه می‌شود. در این میان نه دانشگاه تهران و نه وزارت علوم و نه سایر مراجع اعلام نکردند ایشان مرتکب چه خطایی شده‌ا که با حکم اخراج مواجه شده است».

این وکیل پایه‌یک دادگستری با اشاره به وضعیت خانوادگی برهانی عنوان کرده بود: «مشخص است که اخراج ایشان مرتبط با انتقاداتی است که اخیرا درخصوص رویه‌های موجود داشته‌ است. توقع همه حقوق‌دانان آن است که در برابر مطالب علمی و تخصصی ایشان رفتار علمی و شفاف صورت می‌گرفت. رئیس محترم قوه قضائیه هم اعلام کرده بودند که از هر رویکرد انتقادی در قالب قانون دفاع می‌کنند، درخصوص ایشان هم شفاف‌سازی می‌کردند. اگر مشکلی در مسیر صلاحیت‌های برهانی وجود دارد باید شفاف اعلام شود و اگر موردی وجود ندارد باید با صراحت اعلام شود چرا چنین حکمی صادر شده است. همه حقوق‌دانان هم خواستار تجدید‌نظر در این حکم هستند. به عنوان فردی که ایشان را از نزدیک می‌شناسم، می‌توانم شهادت دهم که ایشان هم ملتزم به احکام اسلام و هم ملتزم به اخلاق هستند و حقوق مردم هم برای ایشان مهم است. بنابراین صدور چنین حکمی برای فردی که به دنبال اصلاح امور بود، چندان توأم با تدبیر نیست و امیدواریم که ایشان زودتر به دانشگاه بازگردند تا دانشجویان از حضور ایشان محروم نمانند».

برهانی حامی مشارکت در انتخابات

برهانی در آخرین اظهارنظرهایش درباره انتخابات ریاست‌جمهوری حرف زده بود و با حضور در مناظره‌ای با موضوع مشارکت یا تحریم انتخابات گفته بود: «مشارکت‌نکردن اکثر مردم در انتخابات پیام مهمی برای حاکمیت داشت، اما اگر مردم در دور دوم انتخابات مشارکت نکنند، فردای ۱۵ تیر شاهد سلطه متوهمان بر ایران خواهیم بود. با رأی‌ندادن اتفاقی برای نظام سیاسی نخواهد افتاد. بعد از ماجراهای سال ۸۸ یا «زن، زندگی‌‌، آزادی» محدودیت‌ها تشدید شد. پس از عدم مشارکت در انتخابات ۱۴۰۲ طرح نور را آغاز کردند. باید راهکاری داد که با واقعیت‌های جامعه تناسب داشته باشد». در آن زمان، بیش از 500 دانشجو و استاد دانشگاه این نامه را امضا کرده بودند.

حالا بازداشت این حقوق‌دان برای اجرای حکمش دقیقا یک روز پس از به پایان رسیدن انتخابات ریاست‌جمهوری، آن هم در حالی که برهانی در تمام یک ماه اخیر بر مشارکت در انتخابات اصرار ورزیده بود، باعث تعجب بسیاری شده است.

در همین باره عبدالرضا داوری فعال توییتری نوشت: «برخی منابع از بازداشت دکتر محسن برهانی خبر می‌دهند. طی یک ماه اخیر، دکتر برهانی‌ همه همت خود را معطوف به افزایش مشارکت مردم در انتخابات کرد تا نتیجه‌ای خشنودکننده برای رهبری، نظام و مردم خلق شد و عجیب است که با بازداشت او، آن هم دو روز پس از انتخابات، کام شهروندان را تلخ می‌کنند».

حالا که مسعود پزشکیان بر صندلی پاستور تکیه زده است، باید منتظر ماند و دید که تا چه اندازه می‌تواند در گسترش آزادی‌های مدنی که آزادی بیان از‌جمله مهم‌ترین فاکتورهایش محسوب می‌شود، موفق باشد و عملکردش در افزایش یا کاهش زندانیان سیاسی چه نقشی خواهد داشت.