مک‌کارتیسم به روایت میلر

شرق: «بوته آزمایش» نوشته آرتور میلر، عنوان کتاب هشتم مجموعه آثار میلر نشر بیدگل است که به‌تازگی با ترجمه حسن ملکی منتشر شده است. «بوته آزمایش» روایتی است از وقایع تاریخی مربوط به تعقیب و محاکمه جادوگران در سیلم ماساچوست در قرن هفدهم. این نمایش‌نامه بر اساس اتفاقات و شخصیت‌های واقعی تصویری زنده و درعین‌حال دردناک از جامعه‌ای پریشان و عنان‌گسیخته به نمایش می‌گذارد. در اجتماع کوچک و مذهبی شهر شایعات مبنی بر جادوگری زنان اهالی را به تب‌وتاب انداخته و ترس‌ها و تردید‌های کهنه‌شان را از نو بیدار کرده است. برخورد بی‌رحمانه مسئولان و مقامات مذهبی و تلاش و اشتیاق غریب اهالی متعصب شهر برای شهادت‌دادن علیه همدیگر، نشان از نیروی ویرانگر خشونتی دارد که جامعه آن را جایز دانسته و حتی ترویج می‌کند.

این نمایش‌نامه که در سال 1953 نوشته شد، بازتابی است از التهاب‌های دوره مک‌کارتی در آمریکا و دستگیری و محاکمه گسترده افراد به جرم گرایش به کمونیسم. میلر نیز سه سال پس از انتشار نمایش‌نامه به‌ خاطر امتناع از همکاری در جریان بازجویی‌اش به اهانت به کنگره محکوم شد.

آرتور میلر، نمایش‌نامه‌نویس و نظریه‌پرداز برجسته آمریکایی، در سال 1915 در شهر نیویورک متولد شد. این نویسنده برای قریب به 60 سال، با نوشتن نمایش‌نامه‌های بسیاری، به شخصیتی بحث‌برانگیز در جامعه ادبی آمریکای قرن بیستم تبدیل شد و نقش برجسته‌ای در ادبیات و سینمای آمریکا داشت. نمایش‌نامه «مرگ فروشنده»، معروف‌ترین اثر میلر، بارها در صحنه‌های مختلف اجرا شده‌ و در میان 10 اثر برتر نمایشی فهرست شده است. میلر در میانه دهه 50 تا 60 میلادی موفق به کسب جایزه پولیتزر درام‌نویسی و بسیاری جوایز معتبر دیگر شد. این نویسنده در سال ۲۰۰۵ چشم از جهان فروبست.

میلر در توضیحی که در ابتدای نمایش‌نامه «بوته آزمایش» درباره میزان دقت تاریخی این اثر نوشته، به این نکته اشاره کرده که این نمایش‌نامه به معنایی که تاریخ‌دانان آکادمیک به کار می‌برند، تاریخ نیست. اهداف نمایشی باعث شده گاهی چندین شخصیت تاریخی این رویداد در قالب یک شخصیت درآیند؛ شمار دخترانی که فریاد می‌زدند کاسته شده؛ سن ابیگیل بالاتر در نظر گرفته شده؛ و قاضی‌های پرشمارِ هم‌سنگ و هم‌تراز به دو قاضی کاسته شده‌اند. میلر می‌گوید با وجود این به نظرش می‌رسد که خواننده به سرشت اصلی این رویداد که از عجیب‌ترین و دردناک‌ترین فصول تاریخ انسانی است، پی می‌برد. سرنوشت تک‌تک شخصیت‌ها دقیقا مانند الگوی تاریخی‌شان است و کسی در نمایش نیست که نقشی مشابه -یا در مواردی دقیقا مطابق- نقش تاریخی‌اش بازی نکند. میلر می‌گوید از ویژگی‌های شخصیتی اغلب اشخاص واقعی این رویداد چیز زیادی نمی‌دانیم، مختصر اطلاع ما از دل چند نامه، اسناد دادگاه، برخی انتقادهای مکتوب همان زمان و ارجاع‌هایی است که در منابعی با درجات مختلفی از اعتبار به اخلاق و رفتار آنان شده. پس، یا به آنچه در این متن اشاره شده باید اعتماد کرد یا آنها را زاده تخیل میلر دانیم. میلر می‌گوید بیشترین توانش را به کار گرفته تا آنها با آنچه از رفتارشان ثبت شده، هماهنگ باشند.

اولین اجرا از «بوته آزمایش» برنده جایزه تونی شد و اجراهای پرشمار دیگری که از آن شده، این نمایش‌نامه را به یکی از محبوب‌ترین آثار ادبیات نمایشی آمریکا بدل کرده است. در بخشی از این نمایش‌نامه می‌خوانیم:

«خانم پاتنم: می‌دونستم! گودی آزبرن سه شکم قابله من بود. چقدر التماست کردم، تامس، یادته؟ التماسش کردم آزبرن رو صدا نکنه، چون ازش می‌ترسم. بچه‌های من هر بار توی دست‌های اون پژمردند!

هیل: شجاع باش، تو باید اسم همه‌شون رو به ما بگی. دلت چه جوری طاقت می‌آره رنج‌بردن این بچه رو تماشا کنی؟ نگاهش کن، تیتوبا. این طفل معصوم خدا رو نگاه کن؛ روحش متشنجه، باید کمکش کنیم، تیتوبا؛ شیطان اون بیرون منتظره تا مثل موجود درنده‌ای که بالاسر بره در دام افتاده وایستاده، شکارش کنه. خدا ازت راضی می‌شه اگه کمک کنی».

«سقف کلیسای جامع»، «نوعی داستان عاشقانه»، «سرازیر در کوه مرگن»، «مرگ فروشنده»، «پس از سقوط»، «همه پسران من» و «چشم‌اندازی از پل» از دیگر آثار میلر است که در این مجموعه از سوی نشر بیدگل منتشر شده است.