(تصاویر) زنی که به نقاشی «طبیعت بی‌جان» جان بخشید

فرادید| نقشی که کلارا پیترز در تاریخ هنر ایفا کرد نقش مهم و ویژه‌ای بود، چرا که او در رشد نقاشی «طبیعت بی‌جان» در آغاز قرن هفدهم سهم بزرگی داشت.

به گزارش فرادید؛ پیترز یکی از نخستین نقاشانی بود که طبیعت‌های بی‌جان خالص و مستقلی از جنس غذاها، گل‌ها، شکار و ماهی خلق کرد. در ادامه، با زندگی کلارا پیترز، هنرمند مشهور بلژیکی آشنا می‌شوید که کلیشه‌های زمان خود را به چالش کشید. 

مدرسه نقاشی آنتوِرپ 

طبیعت بی‌جان با شیرینی و جواهرات، اثر کلارا پیترز، ۱۶۰۷

کشف جزئیات زندگی و آموزش کلارا پیترز دشوار است. با این حال، اسناد کمی وجود دارند که از او به عنوان کلارا پیترز اهل آنتورپ یاد می‌کنند. در حالی که هیچ چیز قطعی نیست، این امکان وجود دارد که او دختر جان پیترز بوده و روز ۱۵ مه ۱۵۹۴ غسل تعمید داده شده باشد. از آنجا که نام و نام خانوادگی او در آنتورپ بسیار رایج بوده، تعیین اینکه آیا همان کلارا پیترز نقاش روز ۳۱ مه ۱۶۳۹ با هنریکوس جوسن در کلیسای سنت والبورگا ازدواج کرده، نیز چالش‌برانگیز است. بنابراین، در حال حاضر، تعیین دقیق آموزش و شکل‌گیری شخصیت هنری کلارا بسیار دشوار است. 

معماهای بصری کلارا پیترز

انعکاسی بسیار کوچک از چهرۀ خود نقاش بر روی درب بطری به تصویر کشیده شده است

انتخاب کلارا پیترز برای خلق نقاشی‌های طبیعت بی‌جان، به نوعی، یک حرکت جسورانه بود. بازار طبیعت بی‌جان، به طور کلی، هنوز برای بزرگترین مشتریان جذابیتی نداشت. ژانر محبوب آن زمان، نقاشی‌های تاریخی بود که ثروتمندترین مشتریان از آن‌ها لذت می‌بردند و برترین هنرمندان (مرد) خالق آن‌ها بودند. اما با پیشرفتی که پس از آشوب‌های جنگ اتفاق افتاده بود، پیترز قطعاً پتانسیل تجاری بازار هنر را احساس کرد، یعنی دسترسی روزافزون طبقه متوسط در حال شکوفایی به اقلام لوکسی از قبیل آثار هنری. 

با این حال، این به آن معنا نیست که در موارد خاص مشتریان خاص از نقاشی‌های طبیعت بی‌جان لذت نمی‌بردند، چرا که امروزه نقاشی‌های زیادی با موضوع شکار در کلکسیون‌های شاهزادگان در سراسر اروپا یافت می‌شود. در مورد پیترز، او از یک بازار روان و رو به رشد برای ژانر طبیعت بی‌جان استفاده کرد که او را قادر ساخت نقاشی‌هایش را در بازار هنر به مشتریان علاقه‌مند بفروشد. از سوی دیگر، او از سفارش‌ها نیز استقبال می‌کرد و این کار به او اجازه می‌داد با حامیان هنر ارتباط برقرار کند یا مشتریان بلندمدتی پیدا کند که مرتباً کار او را می‌خریدند. 

تعریف ژانر طبیعت بی‌جان

از آنجا که محیط فرهنگی و تجاری آنتورپ پس از آتش‌بس دوازده‌ساله در سال ۱۶۰۹ بازسازی شد، تاجران بار دیگر می‌توانستند کالاهای فراوانی را مبادله کنند. آن‌ها حیوانات، گیاهان، ادویه‌جات، چوب‌های باارزش و منسوجات را برای فروش به افراد سرشناس محلی وارد می‌کردند و در عین حال پاسخگوی فرهنگ پررونق کلکسیون اروپایی بودند. نقاشی‌های کلارا پیترز و معاصران او به شکل باشکوهی، صنعت واردات بین‌المللی آنتورپ را به نمایش می‌گذارند. با این حال، آن‌ها دیدگاهی اروپایی‌محور و مستعمره‌چی را نمایش می‌دهند. وقتی به عنوان نمایش تشریفاتی غنیمت استعماری تفسیر نشوند، تفسیر معکوس قاطعانه به تجارت بردگان بین اروپا و آمریکا، استثمار فرهنگ‌های بومی و هزینه‌های انسانی گزاف به اوج رسیدن اروپا اشاره می‌کند. 

از طبیعت‌های بی‌جان کلارا چه می‌آموزیم؟

طبیعت بی‌جان با کنگر فرنگی، پنیر و گیلاس اثر کلارا پیترز، حدود. ۱۶۲۵

به طور مشابه، صحنه‌های غذای کلارا می‌تواند به بسیاری از سوالات در مورد شیوه‌های غذا خوردن، آداب معاشرت و تقسیم طبقات اجتماعی پاسخ دهد. غذا به عنوان نشانه تمایز در شهرها و دربارهای اروپا استفاده میشد. غذاخوردن نوعی سوژه هنری بود که در آن غذاهای عجیب و غریب با فنجان‌هایی که با کوشش انتخاب شده بودند می‌آمیختند. از آنجا که وضعیت مالی و اجتماعی فرد از میز غذایش مشخص میشد، تقسیم‌بندی‌های واضحی وجود داشت. نقاشی‌های کلارا منبع بصری ارزشمندی از آداب و رسوم ضیافت دورانش هستند. 

گیلاس، مارزیپان (نوعی شیرینی)، پنیر، بیسکویت، زیتون، رولت گوشت و انواع ماهی‌ها نقل محافل شهر آنتورپ بودند. تمام نقاشی‌های کلارا پیترز چنین غذاهایی را نشان می‌دهند. یک عالمه پنیر و کره که کلارا پیترز معمولاً آن‌ها را به تصویر می‌کشید، در واقع محصول اصلی هر دو استان جنوبی و شمالی بودند. آن‌ها نه تنها برای تامین نیاز جمعیت محلی بلکه برای صادر شدن به کشورهای دیگر تولید می‌شدند. بنابراین، تابلوهای صبحانه کلارا خیالی نیستند. در قرن هفدهم، خوردن نان، کره و پنیر برای صبحانه رسم بود. این چیزها بعد از شام نیز سرو می‌شدند. 

میراث کلارا پیترز

کلارا پیترز هنرمند ماهری بود که به محبوبیت ژانر در حال ظهور طبیعت بی‌جان کمک شایانی کرد و یکی از نخستین زنان هنرمندی بود که در گسترش این ژانر مشارکت داشت. او از طریق خلاقیت و مهارت خود توانست بر هنر مدرن اولیه هلندی و فلاندری و بر هنرمندان بعدی اثر بگذارد. بنابراین، برای درک تکامل این ژانر جذاب، کلارا پیترز یکی از عناصر کلیدی مورد نیاز است.

مترجم: زهرا ذوالقدر