جنجال در محله «گیشاها»؛ تاریخ واقعی زنانی با صورت‌های سفید

فرادید| برای خیلی‌ها واژه «گیشا» تصویری خوش‌رنگ و لعاب و زیبا را به ذهن می‌آورد: چهره‌ای با آرایش سفید، موهای مشکی براق و مرتب و کیمونوهای سنتی رنگارنگ.

به گزارش فرادید؛ از سال ۲۰۱۱، ژاپن با موج سهمگینی از گردشگران خارجی روبرو شده است. فقط در سال ۲۰۲۳، حدود ۲۵ میلیون گردشگر وارد این کشور شدند و در چهار ماه اول سال ۲۰۲۴ هم ۱۱.۶ میلیون نفر از این کشور دیدن کرده‌اند. بسیاری از این گردشگران به کیوتو، دومین شهر محبوب ژاپن بعد از توکیو، سفر می‌کنند. آن‌ها امیدوارند تا در این شهر، با هنرمندان سنتی ژاپنی معروف به «گیشا» روبرو شوند.

دو زن گیشا در یک چایخانه مشغول سرو چای برای مهمانان هستند

نگاه «جنسی» غربی‌ها

این قانون جدید، بخشی از تلاش‌های مداوم ژاپن برای مقابله با پدیده «گردشگری افراطی» است. این پدیده باعث فشار بر زیرساخت‌های شهری و به حاشیه‌رفتن جوامع محلی می‌شود. اما ممنوعیت ورود گردشگران به محله‌های گیشا فراتر از صرف کنترل جمعیت گردشگران است. این ممنوعیت یک وجه فرهنگی نیز دارد. ژاپنی‌ها می‌خواهند برداشت اشتباه و «نگاه جنسی» غربی‌ها به گیشاها را که در طول چندین دهه وجود داشته است از بین ببرند و جایگاه تاریخی و فرهنگی آنها را یادآوری کنند.

برای درک جایگاه گیشا در ژاپن مدرن، باید ابتدا بدانیم که تصویر امروزی آنها در غرب، به شدت و البته به اشتباه، تحت تاثیر نگاه جنسی قرار گرفته است. رسانه‌های غربی در طول قرن‌ها، تصویری از گیشا به عنوان فردی مرتبط با روسپی‌گری ساخته‌اند.

عکس رنگی‌شده دو گیشا مربوط به اواخر قرن نوزدهم

اصطلاح گیشا حتی لزوما جنسیت‌دار (و مخصوص زنان) هم نیست. مورخان می‌گویند اولین گیشاها در واقع مردانی بوده‌اند که در شهر ادو (Edo) که امروزه توکیو نامیده می‌شود، کار می‌کرده‌اند. ایساکا می‌گوید: «در مناطق مختلف، گیشا به عنوان یک کلمه «خنثی» می‌تواند به گیشای مرد اشاره کند و برای معرفی همتایان زن، باید نشانه‌ای از جنسیت به کار رود».

همچنین، گیشا یک کلمه واحد که در همه جای ژاپن به کار برود نیست. در شهرهایی مثل کیوتو، به جای گیشا از کلمه «گِیکو» استفاده می‌شود. ارتباط با سرگرمی و اجرا حتی در جنبه‌های ظاهری گیشا هم مشهود است. آرایش سفید و خیره‌کننده‌ای که آن‌ها روی صورتشان می‌زنند، شباهت زیادی به گریم بازیگران تئاتر کابوکی و ماسک‌های سفید تئاتر نو ژاپنی دارد.

ایساکا می‌گوید: «در نوشته‌های مربوط به تئاتر دوره ادو، که از اواخر قرن هفدهم تا اوایل قرن هجدهم را شامل می‌شود، «گیشا» معمولا به معنای بازیگر کابوکی است. در آن زمان، بازیگران کابوکی همگی مرد بودند.»

مشابه با سالن‌های اجرای سنتی کابوکی و تئاتر نو، خانه‌های گیشا نیز از سیستمی برای انتقال دانش و مهارت‌ها از طریق سلسله مراتب پیروی می‌کنند. این سیستم، راهنمای «مایکوها» (یعنی کارآموزان گیشا) در طول مسیر یادگیری آن‌هاست. مایکوها که معمولا بین پانزده تا بیست سال سن دارند، طی آموزش‌های خود، مراسم چای، رقص و حتی موسیقی را فرا می‌گیرند. تبدیل شدن به یک گیشا، فرآیندی سخت و طاقت‌فرساست که تقریبا یک دهه طول می‌کشد. این مسیر شامل دوره‌ی کارآموزی، دوره‌ی آزمایشی و آموزش‌های مختلف می‌شود و تا زمانی که یک دختر جوان حتی به عنوان مایکو کارش را شروع کند، ادامه دارد. بعد از دوره‌ی مایکو، آموزش‌های بیشتری برای تبدیل شدن به یک گیشا وجود دارد.

یک گیشا در حال مرتب کردن کلاه‌گیس کاتسورا

ممنوعیت ورود گردشگران به کیوتو ممکن است گرچه ممکن است ایده‌ای افراطی به نظر برسد، اما محدود کردن دسترسی به گیشاها و فضاهای آن‌ها، طرح کاملا جدیدی نیست. قبلا هم برخی از چایخانه‌ها مشتریانشان را محدود کرده بودند و حتی سیستمی مبتنی بر معرفی را به اجرا درآورده بودند. در این سیستم، مشتریان جدید اجازه ورود ندارند مگر اینکه توسط یک مشتری دائمی و وفادار یا یک فرد ثالث معتمد تایید شوند. همچنین، این موضوع که گیشاها و مایکوها اسرار حرفه‌ای خود را به شدت مخفی نگه می‌دارند، حتی برای پژوهشگران خوش‌نیت هم این را دشوار کرده است که تا زمانی که حسن نیت خود را ثابت نکنند، اطلاعاتی از آنها جمع‌آوری کنند.

اما به هر حال این ممنوعیت مشکل دیگری را هم به وجود می‌آورد: چطور باید بین ساکنان و گردشگران داخلی و خارجی تمایز قائل شد؟ ممکن است بسیاری از افراد غیر ژاپنی که در این کشور زندگی می‌کنند، به دلیل ظاهر خود، از انجام فعالیت‌های قانونی خود در این منطقه منع شوند. چنین ممنوعیتی به راحتی قابل اجرا نخواهد بود و در عوض، راه‌حلی کوتاه‌بینانه برای مشکلی واقعی ارائه می‌دهد که به نظر نمی‌رسد به این زودی‌ها حل شود.