میگرنی هستید یا تِنشی؟
براساس اعلام رئیس انجمن سردرد ایران، میزان شیوع این سردردها در ایران کمی بیشتر از استانداردهای جهانی است. ١٨درصد زنان و ٦درصد مردان گرفتار این نوع سردردها هستند. قرص‌های مُسکن نخستین راه‌حل در مواجهه با سردردند؛ قرص‌هایی که گفته می‌شود مصرف بی‌رویه‌شان، عامل ٧٠درصد سردردهای میگرنی مزمن است. می‌گویند سردرد، شایع‌ترین مشکلی است که افراد از آن گلایه می‌کنند، یعنی حداقل ٤٠ تا ٥٠ درصد بزرگسالان در یک سال دست‌کم یک‌بار تجربه سردرد را داشته‌اند. سردرد میگرنی در زنان جوان حدود ١٧درصد اعلام شده که در ابتلای افراد به افسردگی نقش مهمی دارد. می‌توان گفت همه تجربه سردرد را داشته‌اند، تعداد آنهایی هم که به صورت مداوم دچار سردرد می‌شوند، کم نیست. سردردهای ضعیف، نگران‌کننده نیستند، اما سردردهای شدید می‌تواند نشانه سکته مغزی، تومورها یا لخته شدن خون و سایر بیماری‌ها باشد. به طور کلی سردردها به دو دسته تقسیم می‌شوند، سردردهای تنشی(Tension-type headaches) و سردردهای میگرنی. سردردهای تنشی معمول‌ترین نوع سردردهاست و در سه‌‌چهارم بزرگسالان رخ می‌دهد. در بیشتر موارد این سردردها از لحاظ شدت، ملایم تا متوسط است و به‌طور مکرر رخ می‌دهد، ولی در بعضی موارد افراد معدودی هستند که دچار سردردهای تنشی شدید می‌شوند و بعضی از آنها ۳ تا ۴ بار در هفته دچار این نوع سردرد می‌شوند. برای درمان این نوع سردردها می‌توان از مسکن‌های معمولی مثل استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب بدون استرویید (NSAIDs) مثل آسپرین، ناپروکسین یا ایبوپروفن استفاده کرد. یک دوش آب گرم یا یک چرت کوتاه هم می‌تواند کمک کند.
سردردهای میگرنی، به میزان کمتری نسبت به سردردهای تنشی اتفاق می‌افتد، ولی از آنها بسیار شدیدتر است. این نوع سردردها در زنان دوسوم بیشتر از مردان رواج دارد. عصب‌شناسان معتقدند که میگرن بر اثر تغییراتی در جریان خون مغز و فعالیت سلول‌های عصبی به وجود می‌آید. ۷۰ درصد مبتلایان به میگرن، حداقل یک فامیل درجه یک دارند که مبتلا به این بیماری باشد، پس می‌توان گفت عوامل ژنتیکی نقش مهمی در بروز این بیماری دارد. اگر میگرن را در مراحل اولیه تشخیص دهید، می‌‌توانید با مسکن‌های معمول و بدون نیاز به نسخه آن را درمان کنید. استامینوفن، آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسین و در مجموع مسکن‌های همراه با کافیین اگر در ابتدای حمله به اندازه کافی مصرف شود، موثر است. مصرف داروی ضد تهوع متوکلوپرامید (metoclopramide) می‌تواند تأثیر داروهای ضدالتهاب بدون استرویید را افزایش دهد.
درد در دو طرف سر
علايم: درد روزانه در دو طرف سر، به‌طوري که فشار شديدي به سر وارد مي‌شود.
علت احتمالي: با کنار گذاشتن مصرف مسکن، سردرد برمي‌گردد و علايم ناشي از ترک دارو به وجود مي‌آيد. مصرف «پاراسيتامول» و «آسپرين» بيش از ۲ بار در هفته يا داروي مخصوص ميگرن به نام «تريپ‌تن» براي بيش از ۱۰ روز در ماه، خطر بروز سردردهاي شديد را در فرد افزايش مي‌دهد.
درمان: اگر سردرد غير قابل تحمل باشد، پزشک داروي ضد افسردگي و ضد صرع تجويز مي‌کند که آستانه تحمل درد را بالا مي‌برد. مصرف اين داروها را مي‌توان به مرور زمان کم کرد.
درد همراه با احساس فشار در قسمت بالاي جمجمه
اين نوع سردرد که احتمالا مربوط به استرس و اضطراب است، شايع است و ۵۰ تا ۷۰ درصد مردم ماهي يک‌بار دچار اين نوع سردرد مي‌شوند.
علايم: درد همراه با احساس فشار در قسمت بالا يا کنار سر
علت احتمالي : استرس و اضطراب
هرچند علت اصلي اين نوع سردرد مشخص نيست، اما به نظر مي‌رسد دندان‌قروچه هنگام شب که به سفت شدن عضله فک منجر مي‌شود، در بروز اين نوع سردرد تاثيرگذار باشد. حالت نشستن نادرست هنگام تماشاي برنامه تلويزيوني که به عضله گردن و شانه فشار وارد مي‌کند و اعصاب سر را تحت فشار مي‌گذارد، ممکن است علت ديگر اين نوع سردرد باشد.
درمان: استفاده از محافظ دندان که از دندان‌قروچه پيشگيري مي‌کند، قرار گرفتن در هواي تازه و مصرف کوتاه‌مدت مسکن، انجام يوگا، ماساژ و يک حمام داغ مفيد است.
سردرد انفجاري
علايم: احساس زُق‌زُق کردن و گنگي در قسمت جلوي سر، احساس فشار روي سر، آبريزش و قرمز شدن چشم‌ها و تب. علت احتمالي: سينوزيت مسدود يا ملتهب‌شده پشت چشم، بيني و گونه‌ها. سينوس‌ها بر اثر عفونت باکتري يا ويروسي اغلب در فصل سرما ممکن است متورم شوند. مجراي متورم مانع از تخليه خلط مي‌شود و در صورت عفوني‌شدن سينوس‌ها فرد در ناحيه سر و دندان‌هاي بالا احساس درد مي‌کند.درمان: سردرد بر اثر سينوزيت در چند روز از بين مي‌رود. داروهايي مثل ايبوبروفن يا پاراسيتامول در کاهش التهاب موثر است. در صورت ادامه درد به مدت بيش از ۱۰ تا ۱۴ روز، به پزشک مراجعه شود چرا که ممکن است براي درمان به مصرف آنتي‌بيوتيک نياز باشد.
سردردهاي پشت چشم
علايم: درد گنگ مداوم پشت حدقه چشم
علت احتمالي: فشار وارده روي چشم که سردرد ايجاد مي‌کند.
اين نوع سردرد که علت آن ممکن است بيماري حادتري مثل سرطان يا بيماري آب سياه باشد، بايد هرچه زودتر تشخيص داده و درمان شود. يکي از علل عمده اين نوع سردرد، استفاده نکردن از عينک است. در اين نوع سردرد به عضله چشم که نقش آن صاف کردن عدسي و ايجاد ديد دور شفاف است، براي نگه‌داشتن عدسي در حالت درست، فشار شديدي وارد مي‌شود که اين امر باعث سردرد مزمن مي‌شود. تماشاي طولاني‌مدت تلويزيون يا صفحه کامپیوتر حتي اگر به عينک نياز نباشد، به سردرد منجر مي‌شود.
درمان: هر ۲۰ دقيقه نگاه خود را از صفحه تلويزيون يا کامپیوتر برداريد تا عضله چشم استراحت کند.
سردرد هنگام خم‌شدن
علايم: سردرد هنگام خم‌شدن يا تکان‌دادن سر از يک جهت به جهت ديگر آغاز مي‌شود.
علت احتمالي: مصرف‌نکردن مايعات کافي براي حفظ ميزان آب بدن و الکتروليت مانند سديم، کلرايد و پتاسيم، منجر به کم‌آبي مي‌شود. متخصصان معتقدند، کم‌آبي بدن باعث تنگ‌شدن رگ‌هاي خوني مي‌شود و در نتيجه جريان خون و اکسيژن به مغز کاهش پيدا مي‌کند. از آنجا که مغز گيرنده درد ندارد، گيرنده‌هاي جداره آن، درد را ايجاد مي‌کند.
درمان: روزي ۶ تا ۸ ليوان آب بنوشيد.
احساس سبکي در سر
علايم: درد، احساس سبکي گاهي همراه با حالت تهوع و اضطراب
علت احتمالي: کاهش مصرف نوشيدني‌هاي کافیين‌دار مثل قهوه يا کوکا؛ مصرف کافیين در عملکرد پيام‌رسان‌هاي شيميايي که رگ‌هاي خون را گشاد مي‌کند، تداخل ایجاد مي‌کند. در صورت افت ناگهاني ميزان کافیين، بدن قادر به جبران‌کردن نيست. درمان: سعي کنيد روزي بيش از ۳۰۰ ميلي‌گرم (۳ فنجان قهوه) يا ۴ فنجان چاي مصرف نکنيد. هر يک قوطي کولا حاوي حدود ۵۰ ميلي‌گرم کافیين است.
سردرد فلج‌کننده
اگر ميگرن‌هاي هفتگي با دارو برطرف نشود، پزشک داروي ضدافسردگي با دوز پايين به نام «آمي تريپتيلين» تجويز مي‌کند.
علايم: درد شديد همراه با حساسيت به نور.
علت احتمالي: ميگرن حدود ۱۵درصد جمعيت را درگير مي‌کند.
بعضي از مردم زمينه ابتلا به ميگرن دارند که با عواملي چون تغيير رژيم غذايي و آب وهوا و قرارگرفتن در نور مصنوعي بروز مي‌کند. اين درد غيرقابل تحمل از عصب سه قلو، عصب اصلي در صورت شروع مي‌شود و ساعت‌ها طول مي‌کشد و درصورت درمان‌نشدن، چندين روز ادامه پيدا مي‌کند.
درمان: درازکشيدن در اتاق ساکت و تاريک؛ تا سلول‌هاي عصبي آرام شوند. ورزش‌کردن هفته‌اي ۳بار به مدت ۴۰دقيقه در کاهش درد موثر است.
سردرد ضربه‌اي
علايم: درد شديدي در قسمت چشم شروع و در شقيقه و گونه‌ها پخش مي‌شود. مدت اين سردرد از ۳۰دقيقه تا ۴ساعت متغير است.
علت احتمالي: اين نوع سردرد به شکل خوشه‌اي در يک‌ماه و هر روز در يک‌ساعت معين آغاز مي‌شود. يک چشم قرمز و دچار آبريزش مي‌شود و پلک هم به علت اختلال در عصب سه قلو، افتادگي پيدا مي‌کند. اين نوع درد به علت ايجاد ناهنجاري در هيپوتالاموس (قسمتي از مغز که ترشح هورمون‌ها و مواد شيميايي مختلف را هماهنگ مي‌کند) رخ مي‌دهد. درمان: با نظر پزشک داروي تزريقي به نام سوماتريپتن تجويز مي‌شود که رگ‌هاي خون را جمع مي‌کند.
سردرد ناشي از عطر و ادکلن
علايم: دردهاي زُق‌زُق‌کننده که پس از مصرف ادکلن يا اسپري خوشبوکننده ايجاد مي‌شود.
علت احتمالي: ماده شيميايي موجود در اين مواد در افراد حساس، سردرد ايجاد مي‌کند و ممکن است به ميگرن هم منجر شود. نتايج مطالعات متعددي نشان مي‌دهد؛ ماده‌اي که در ادکلن و عطر يافت مي‌شود، روي گردش خون در مغز تاثير مي‌گذارد و درد ايجاد مي‌کند.
بعضي مواد هم مثل روغن دارچين و ميخک باعث سردرد مي‌شود.
درمان: از لوازم آرايشي بدون بو استفاده کنيد.