یادداشت
فرونشست شیراز را تهدید می‌کند؟
طی سال‌های اخیر بخش قابل توجهی از جامعه با اخبار وقوع فرونشست در جای جای کشور، مواجه بوده‌اند؛ موضوعی که شمار قابل توجهی از استان‌ها را درگیر کرده و همچنان در حال گسترش است، اما اغلب فرونشست‌ها مربوط به دشت‌ها و مناطقی بوده که با اراضی کشاورزی همجواری دارند.
هرچند تاکنون اصفهان تنها کلانشهر کشور بوده که به شکل جدی و عینی، با چالش فرونشست مواجه شده و این موضوع و انتشار فیلم، عکس و اخبار آن نگرانی‌های شدیدی را نزد افکار عمومی ایجاد کرده است.
اما علت مواجهه با چنین پدیده‌ای چیست؟ و آیا می‌تواند سایر مناطق شهری به ویژه کلانشهرها را دچار کند؟ و اینکه راهکارها برای پیشگیری از وقوع یا کاهش مخاطرات و عوارض این پدیده کدامند؟
از نگاه کارشناسان، برداشت بی‌رویه و مدیریت نشده طولانی مدت از منابع آب زیرزمینی و جبران نشدن حجم برداشت‌ها عامل اصلی مواجهه با پدیده فرونشست است؛ پدیده‌ای که در صورت وقوع، درمانی برایش نخواهد بود.
صاحبان نظر در خصوص شهر اصفهان معتقد هستند که عواملی زنجیروار در کنار هم قرار گرفته و منجر به مواجهه این کلانشهر با فرونشست شده است؛ پیشینه ایجاد سیستم جمع‌آوری فاضلاب و آبهای سطحی، احداث سد بالادست زاینده رود، خشکیدن این رودخانه، برداشت آب در دشت‌های پیرامونی برای کشاورزی، گسترش سریع محدوده شهری و تغییراتی که به دنبال این توسعه برای اقلیم طبیعی ایجاد شده است و ... جزو این عوامل محسوب می‌شوند.
کارشناسان عقیده دارند که در گذشته، وجود چاه‌های جذبی فاضلاب در مناطق مسکونی، دخالت نکردن انسان در اقلیم طبیعی، تعادل بین جمعیت شهری و روستایی، امکان بهره‌گیری از آبهای سطحی در بخش کشاورزی و اتکا کمتر به چاه و البته بارندگی‌های مناسب، چرخه آب را متعادل کرده بود اما هرچه شهرنشینی گسترش یافت و مدیریت آینده نگرانه و علمی، بیشتر نادیده گرفته شد، زمینه برای بروز مخاطرات محیاتر شد.
براساس این دیدگاه‌ها و با توجه به شرایط مشابهی که کلانشهر شیراز دارد و همچنین وضعیت بسیار نگران کننده دشت‌های پیرامونی این کلانشهر و البته دیگر نقاط شهری و روستایی، تصور اینکه طی یک دهه آینده، شهرراز با چالش فرونشست مواجه شود را به یکی از چالش‌های جدی بدل کرده است.
شیراز، به واسطه تداوم شرایط خشکسالی، وابستگی به منابع آب زیرزمینی، تداوم کشاورزی مدیریت نشده، تلاش برای گسترش کانال‌های آب سطحی، کاهش شدید سطح باغ‌ها، برنامه‌ریزی برای ایجاد سدی بالادست خرم رود(رودخانه خشک)، توسعه شهر به ویژه در ارتفاعات پیرامونی و به واسطه آن تغییر در اقلیم و گسترش آسفالت معابر و ایجاد موانع جدید برای نفوذ طبیعی آب و .... جزو کلانشهرهایی دسته بندی می‌شود که باید منتظر مواجهه آن با چالش فرونشست بود.
مسئله‌ای جدی که در ماه‌های اخیر شاهد وقوع آن در نقاط پیرامونی نظیر دریاچه مهارلو، سیاخ دارنگون و مناطقی که شاید همچنان از نظر دور مانده باشد، بوده‌ایم.
به حتم راهکارهای عملی برای پیشگیری از وقوع این پدیده یا به تاخیر انداختن و مدیریت کردن آن وجود دارد که باید از زبان کارشناسان و در قالب مطالعات علمی، به آنها دست یافت و البته اجرایی کرد. اقداماتی نظیر حفظ باغ‌های موجود و توسعه فضاهای سبز به ویژه باغ‌ها در همه نقاط شهر، متوقف شدن طرح‌های توسعه‌ای در بحث شبکه جمع‌آوری آبهای سطحی و فاضلاب و یافتن راهکارهایی برای بازگشت هرچه بیشتر آبهای جاری و پساب‌ها به عمق زمین، تسریع شناسایی و مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز، کند یا متوقف کردن دخالت‌ها در اقلیم طبیعی شهر و محیط‌های پیرامونی آن، یافتن راهکارهای غیر از احداث کانال‌های بتنی و لوله گذاری برای انتقال آبهای سطحی و .... شاید بخشی از این راهکارها باشد.
از نگاه کارشناسان وقوع فرونشست در دریاچه مهارلو در نیمه اردیبهشت و ایجاد حفره‌هایی نسبتا عمیق در بخشی از جاده سیاخ دارنگون، نزدیک شدن این مخاطره به شیراز را هشدار می‌دهد، خطری که ابتدا نقاط روستایی و شهرهای کوچک پیرامونی کلانشهر شیراز را درگیر خواهد کرد و آرام آرام، به این شهر خواهد رسید.
انتهای پیام