(عکس) بز «مَرخز» کردستان؛ بزی کمیابی که تنها در شهر بانه پیدا میشود
بز مرخز یا بز مارکوز، بز ماراز یا به زبان کردی «بز مهرهز» نژادی از بزهای بومی کردستان است که به عنوان دامی چند منظوره شناخته میشود و بهویژه به خاطر الیاف مرغوب خود مشهور است.
تاریخچه اهلی کردن بزها در کردستان به ۹۰۰۰ سال قبل از میلاد میرسد. بز مرخز از دیرباز به عنوان شیر، گوشت و از همه مهمتر فیبر مرغوب معروف به موهر استفاده میشده است. این بز از دیرباز در کردستان شناخته شده و اهلی شده و بیشترین فاصله ژنتیکی را با سایر نژادهای بز دارد. بزهای مرخز چابک و جثه کوچکی دارند. رنگهای مختلفی مانند سفید، مشکی و سایههای مختلف قهوهای و خاکستری دارند.
بدن بز مرخز با موی مجعد پشممانند پوشیده شده که اغلب برای بافتن پارچههای مورد استفاده در لباس کردی به کار میرود. این الیاف به ویژه در ساخت و تولید لباسهای مردانه استفاده میشود که شامل کت و شلوار مردانه میشود.
گزارشها درباره وزن پشم تولیدی این بز متفاوت است. در یک مطالعه میزان پشم تولید شده توسط این بز در نوع نر بین ۹۴۰ گرم تا ۱ کیلو و ۲۰۰ گرم و در ماده بین ۶۰۰ تا ۸۸۰ گرم اعلام شده است.
در مطالعه دیگر وزن پشم تولیدی این بز در نر بین ۸۲۰ گرم تا ۹۴۰ گرم و در ماده بین ۳۰۰ تا ۵۹۰ گرم اعلام شده است. دلیل این تفاوت میتواند به شرایط محیطی مختلف و یا حتی تفاوت ژنتیکی باشد. البته در برخی از مناطق کردستان دامداران محلی میگویند که این بز حتی میتواند تا یک کیلوگرم پشم نیز تولید کند.
وزن بدن بزهای مرخز نیز به دلیل جثه کوچک کم است. وزن متوسط مرخز نر حدود ۲۷ تا ۳۱ کیلوگرم و ماده بین ۲۴ تا ۲۵ کیلوگرم است. نر و ماده این نژاد بز معمولا بعد از ۴ سال به وزن کامل خود میرسند. قد نرها تا شانه ۵۶ سانتیمتر و قد مادهها نیز ۵۴ سانتیمتر است.
تولید شیر
بر اساس مطالعات انجام شده میزان تولید شیر بز مرخز در یک دوره ۱۶۱ روزه حدود ۹۶ لیتر است که ۶۹ لیتر قبل از دوران از شیر گرفتن بچه و حدد ۲۷ لیتر بعد از دوران از شیر گرفتن بچه بزهاست. اوج دوران شیردهی بز ماده مرخز در روز ۳۳ ام به دست میآید که معادل ۹۶۴ میلی لیتر است. همچنین در مطالعات انجام شده بیشترین میزان شیردهی بز ماده از پنج سالگی به بعد اتفاق میافتد. در مطالعات دیگر انجام شده کل شیر تولید شده توسط بز ماده مرخز حدود ۱۲۷ لیتر در یک دوره ۱۸۳ روزه است.
نکته دیگر در مورد بز مرخز این است که شیر این حیوان فقط در فصل بهار مصرف میشود چرا که معمولا تولید شیر این حیوان کم است و بزغالهها آن را مصرف میکنند.
منبع: راز بقا
منبع: faradeed-190426