جانورانی که باور نمی‌کنید «شیر» داشته باشند

فرادید| شاید به نظر برسد که «شیر دادن» ویژگی‌ای است که پستانداران را از سایر موجودات جدا می‌کند. در واقع حتی نام «پستاندار» اشاره به غده‌های تولید شیر دارد. این ویژگی برای صدها میلیون سال، نقطۀ اشتراک بین پستانداران بوده است و حتی پستانداران تخمگذاری مانند پلاتیپوس نیز شیر را از منافذ پوست خود ترشح می‌کنند.

به گزارش فرادید؛ با این حال، هر چه جانورشناسان به کاوش در حیات زمین ادامه می‌دهند، همچنان به موجودات غیرمنتظره‌ای برمی‌خورند که شیر تولید می‌کنند؛ موجوداتی کاملا متفاوت از قبیل عنکبوت‌های پرنده و پنگوئن‌ها. در حقیقت تولید «شیر» را نمی‌توان مترادف با پستاندار بودن فرض کرد.

اوایل امسال، در مجله‌ی علمی Science زیست‌شناس کارلوس جارِد از مؤسسه‌ی بوتانتان در سائو پائولوی برزیل، به همراه همکارانش، کشف یکی از این تولیدکنندگان غیرمنتظرۀ شیر را اعلام کردند. در این مطالعه مشاهده شد که جانوران دوزیستی شبیه کرم به نام «سیفونوپس آنولاتوس» به مدت دو ماه برای نوزادان خود مایعی چرب از جنس شیر ترشح می‌کردند. محققان دریافتند که این شیر از طریق نوک پستان خارج نمی‌شود، بلکه از داخل مجرای دفع این دوزیست تولید می‌شد. بچه‌های کرم نیز هنگام نزدیک شدن به مادرشان برای شیر، صداهایی تولید می‌کردند که یادآور صدای توله‌سگ‌های گرسنه‌ای بود که مشتاق وعدۀ غذایی خود هستند.

عنکبوتی که مانند پستانداران فرزندانش را با نوعی شیر تغذیه می‌کند

به ویژه بی‌مهرگان به نظر می‌رسد که بارها و بارها مواد شبیه شیر را تکامل داده‌اند. عنکبوت‌ها شاید اولین حیواناتی نباشند که وقتی صحبت از مراقبت والدینی می‌شود در ذهن ما تداعی شوند. اما در سال ۲۰۱۸، باز هم در مجله زیست‌شناسان اعلام کردند که عنکبوت پرنده‌ای را پیدا کرده‌اند که تا زمانی که بچه‌هایش به اندازه کافی برای دفاع از خود رشد نکنند، به آنها شیر می‌دهد. در این مورد، عنکبوت پرنده قطرات مایعی شبیه شیر را از شیاری در شکم خود تولید می‌کند. والدین عنکبوت‌ها حتی پس از رسیدن عنکبوت‌ها به اندازه بلوغ، به دادن شیر به آن‌ها ادامه می‌دهند. تا زمانی که بچه‌ها به طور مداوم غذای خود را صید نکنند، شیر در دسترس آنهاست.

بنوا می‌گوید: «مواد شبیه شیر چندین بار در میان بندپایان تکامل یافته‌اند.» مگس‌ها حداقل سه بار این مایعات را تکامل داده‌اند، سوسک‌ها یک یا دو بار، عنکبوت‌ها به آن دست یافته‌اند و حتی مورچه‌های نر نیز همین کار را کرده‌اند. سؤال این است که چرا شیر بارها و بارها به وجود می‌آید.

تعیین زمان تکامل شیر و مراقبت والدینی نزدیک در موجودات مختلف کار چالش‌برانگیزتری است. هدف اصلی شیر بلعیده شدن است و بافت‌های نرمی که شیر را تولید می‌کنند به ندرت در سوابق فسیلی حفظ می‌شوند. تعیین پیشینه تاریخی شیر در میان پستانداران نسبتاً ساده است (همه پستانداران شیر تولید می‌کنند، بنابراین باید در آخرین جد مشترک ما و پلاتی‌پوس وجود داشته باشد) اما زمانی که این اتفاق برای سایر حیوانات رخ می‌دهد، تعیین منشاء به این سادگی نیست.

بنوا می‌گوید در بیشتر موارد، ابتدا نوعی مراقبت والدینی وجود دارد و سپس این امکان را برای والدین فراهم می‌کند که مواد مغذی مانند مخاط، پوست یا شیر را به فرزندان خود ارائه دهند. به عنوان مثال، دوزیستی که به تازگی در نشریۀ Science مورد بحث قرار گرفته است، به نوزادان خود اجازه می‌دهد تا مقداری از پوستش را نیز بخورند و به نظر می‌رسد برخی از بچه قورباغه‌ها به روشی مشابه از والدین خود شیر می‌مکند. اگر یک سوراخ مایعات چرب یا سرشار از پروتئین را ترشح کند که به تغذیه این فرزندان می‌پردازد، می‌تواند با گذشت زمان به جایگزینی برای شیر تبدیل شود.

بدون شک، مراقبت والدینی و تأمین شیر به پستانداران کمک کرده است که از زمان دایناسورهای اولیه تا به امروز شکوفا شوند، با این حال، پستانداران در کمک به فرزندان خود منحصر به فرد نیستند. اشکال مختلف حیات تکامل یافته‌اند تا به شیوه‌ای مشابه پستانداران عمل کنند و فداکاری‌های والدینی را انجام می‌دهند تا به نسل بعدی کمک کنند تا شکوفا شوند. بنابراین دفعه بعد که کبوتری را در پیاده‌رو دیدید یا اگر یک سسیلیان را در جنگل گرمسیری مشاهده کردید، به این فکر کنید که این جانوران چه اشتراکات غیرمنتظره‌ای با ما دارند!