سرانجام جنجالی‌ترین پروژه شهری احمدی‌نژاد/ سرنوشت «مونوریل قم» به کجا رسید؟

به گزازشس شبکه شرق، پروژه مونوریل شهر قم بعد از حدود ۱۴ سال قرار است تکمیل شود؛ پروژه‌ای که برخی کارشناسان معتقدند توجیه اقتصادی ندارد و کمکی به حمل‌ونقل عمومی در قم نمی‌کند، با وجود این، در سفر اخیر ابراهیم رئیسی به قم وعده تکمیل این پروژه داده شده است.

روزی که کلنگ احداث خط مونوریل در شهر قم به زمین خورده شد، کسی فکر نمی‌کرد یک پروژه شهری ابعاد ملی پیدا کند، آن هم نه برای این‌که به‌موقع و کامل اجرا شده است، برعکس برای این‌که حالا ۱۴ سال از بلاتکلیفی آن می‌گذرد و از طرفی آن‌قدر ایرادات فنی دارد که‌کسی نخواست تمام و کمال آن را گردن بگیرد. همین حالا هم که زمزمه تکمیل پروژه به‌گوش می‌رسد باز هم مخالفین زیادی دارد. همان روز‌های اول برخی به مسیر خط مونوریل ایراد گرفتند، عبور آن از حریم حرم مطهر گرفته تا این‌که مسیر انتخاب شده چندان نسبتی با بار ترافیکی قم ندارد سبب شد از پروژه‌ای که با کلی سروصدا شروع شده بود فقط چند پایه در سطح شهر باقی بماند.

مونوریل قم؛ جنجالی‌ترین پروژه شهری احمدی‌نژاد

چهارده سال است که ستون‌های مونوریل در شهر قم بلاتکلیف باقی مانده، پروژه‌ای که از همان ابتدا با تردید‌های زیاد کلنگ زده شد، قرار بود سبب‌ساز تسهیل حمل و نقل شهری برای قمی‌ها شود، اما نه خیری به مردم این شهر رساند و نه مدافعان آن توانستند پروژه را تکمیل کنند، میراثی که از دوره ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد با صرف هزینه‌های هنگفت روی دست شهرداری قم باقی مانده حالا زمزمه‌های تکمیل آن به‌گوش می‌رسد.

مونوریل قم در مسیری ساخته شد که مسافر نداشت

زمانی‌که محمود احمدی‌نژاد شهردار تهران بود تمام تلاش خود را کرد تا رویای احداث مونوریل در ایران را به‌نام خودش و به‌کام تهرانی‌ها ثبت کند، پروژه‌ای که حرف و حدیث‌های زیادی درباره توجیه اقتصادی و فنی آن وجود داشت، اما عمر شهرداری احمدی‌نژاد قد نداد و در دوران محمدباقر قالیباف مخالفان این پروژه موفق شدند پایه‌های مونوریلی که قرار بود از صادقیه تا فرودگاه مهرآباد کشیده شود، را تخریب کنند، با این اقدام پرونده مونوریل تهران برای همیشه بسته شد.

احداث مونوریل در قم از پروژه‌های دور دوم ریاست جمهوری احمدی‌نژاد برای این شهر بود، سال ۱۳۸۸ عملیات عمرانی آن شروع شد، اما به‌گزارش همشهری، بعد از گذشت چند سال از کلنگ زنی و سبز شدن ستون‌های خاکستری آن، اما و اگر‌های فراوانی پیش روی قرار گرفت و روند ساخت آن را متوقف کرد؛ دلایلی مانند نداشتن صرفه اقتصادی برای شهروندان، هزینه بالای تکمیل و نگهداری، هتک قداست حرم حضرت معصومه (س) و... از جمله دلایلی بود که سبب توقف این پروژه شد و تا ادامه دارد.

زمانی‌که ساخت مونوریل قم به مرحله اجرا رسید یکی از اولین مخالفت‌ها با این مد جدید حمل و نقل شهری درباره مسیری بود که برای آن در نظر گرفته شده بود، اول این‌که مونوریل از مقابل حرم مطهر حضرت معصومه (س) عبور می‌کرد و دوم این‌که مسیر عبور آن اصلاً ارتباطی با مسیر‌های پرجمعیت تردد شهری نداشت، محسن بهشتی، معاون عمرانی سابق استانداری قم درهمین‌باره گفته بود: «سیستم‌های حمل نقل عمومی ریلی سیستم‌های حمل و نقل انبوه‌بر هستند، مثلاً در تهران اغلب مسیر‌هایی دارای خط مترو هستند که از گذشته پر تردد بودند، قبل از ایده مونوریل در قم دو خط مترو مصوب شده بود، تصویب مونوریل باعث شد یکی از خطوط مترو حذف شود و خط دیگر نیز تغییر مسیر دهد، پروژه مونوریل جایگزین یکی از خطوط پرجمعیت مترو شده بود و قرار بود مسیری را پوشش بدهد که تقاضای سفر زیادی ندارد، به‌طوری که حتی اتوبوس‌رانی هم در این خیابان‌ها سرویس دهی ندارد و تاکسی‌های گردشی پاسخگوی نیاز آن منطقه هستند. در سال ۱۳۹۶ هزینه این مسیر (خاکفرج تا مطهری) برای مونوریل ۲۰ هزار تومان برآورد شده بود در حالی که همان سال تاکسی‌ها با هزار تومان این مسیر را پوشش می‌دادند.»

همان‌طورکه گفته شد طراحی و اجرای این پروژه برای شهر قم اصلاً صرفه اقتصادی نداشت و همین مسئله سبب شد این پروژه با هزینه‌هایی زیادی که داشت میانه راه متوفق شود، با این وجود حالا یک‌بار دیگر زمزمه‌های تکمیل آن به گوش می‌رسد، تکمیلی که به گفته مدیران شهری به بیش از ۱۵ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

یکی دو سالی هست که تامین این اعتبار میان مدیران شهری و دولت پاس کاری می‌شود، دولت علی‌رغم این‌که می‌خواهد تکلیف این پروژه مشخص شود، اما در تامین هزینه‌های آن تردید دارد، شهرداری قم هم تلاش می‌کند مونوریل این شهر را جزو هزینه‌های ملی قرار دهد تا از زیر تامین بودجه کمرشکن آن رهایی پیدا کند.

۲۹ مهرماه سال گذشته، محسن منصوری، معاون اجرایی رئیس جمهور در جلسه بررسی وضعیت پروژه مونوریل قم اعلام کرد که سرنوشت پروژه مونوریل قم باید در استان بررسی شود، درباره آن نتیجه‌گیری شود و در مرحله بعد در سطح ملی مورد پیگیری قرار گیرد.

او خواستار حمایت مدیران شهری از مونوریل شد و گفت: مدیریت شهری نباید خود را در تکمیل این پروژه کنار بکشد و همکاری دولت و شهرداری در اجرای پروژه متروی قم متقابل بوده که در خصوص مونوریل نیز شهرداری و شورای شهر قم باید خود را مسؤول بدانند و تا زمانی که این امر محقق نشود این پروژه به سرانجام نخواهد رسید. رئیس جمهور با تکمیل آن موافق است؛ اما دولت به تنهایی قادر به تأمین منابع برای تکمیل این پروژه شهری نیست.

اما مدیران شهری قم روی مواضع خود ماندند و تأکید کردند این پروژه یک پروژه‌ای ملی و دولتی است و برای تکمیل آن به ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است که شهرداری امکان تأمین مالی این پروژه را نداشته و نمی‌توانند سایر پروژه‌های عمرانی و خدماتی را برای تکمیل این پروژه متوقف کنند و این در حالی است که بودجه یک سال شهرداری ۸ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان است.

ضمن این‌که امکان جمع‌آوری این پروژه هم مانند تهران وجود ندارد، درهمین‌باره قبل‌تر رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر قم به خبرآنلاین گفته بود: «واقعیت این است که امکان جمع کردن پایه‌های مونوریل ماننداتفاقی که در صادقیه تهران افتاد وجود ندارد، زیرا در تهران پروژه مونوریل در ابتدای راه بود و در قم پیشرفت زیادی داشته به جز پایه‌هایی که می‌بینید تجهیزات زیادی خریداری شده که در انبار‌ها هستند.»

پروژه مونوریل قم تکمیل می‌شود؛ به‌حساب دولت یا شهرداری؟

با این وجود گویا در سفر اخیر دولت سیزدهم به استان قم بالاخره قرار است با همکاری دولت و شهرداری قم پروژه مونوریل قم تکمیل شود. ابراهیم رئیسی خواسته که اجرای پروژه به شکل فاز به فاز و بر اساس توافق مسئولان دستگاه‌های مرتبط، از سوی شهرداری قم آغاز شود و دولت نیز در زمینه تامین منابع لازم اجرای پروژه به شهرداری قم کمک خواهد کرد.

درهمین باره محسن محرری، رییس شورای اسلامی شهر قم گفته که: «مونوریل قم یک موضوع حاکمیتی است و اراده دولت سیزدهم برای اجرای این طرح نهایی شده و به‌زودی عملیات تکمیل آن آغاز خواهد شد. طبق ابلاغیه‌های دولت و سازمان برنامه‌وبودجه با ادامه طرح مونوریل قم تا پردیسان، خط دوم متروی قم کنار گذاشته می‌شود و دیگر هیچ اعتبار ملی به آن اختصاص نخواهد یافت.»

با این وجود همچنان مخالفان پروژه مونوریل قم معتقدند تکمیل آن اشتباه است و چیزی جز از دست رفتن سرمایه نیست، بعد از این‌که اعلام شد شهرداری قم با کمک‌های دولت قرار است این پروژه را تکمیل کند، ۱۹ دی آنلاین در گزارشی نوشت: «همزمان با سفر رئیس جمهور به قم عده‌ای دست به کار شده‌اند تا بار دیگر شرکت کیسون را به نوایی برسانند و داغ مردم قم را تازه کرده و نمک به زخم آن بپاشند. آقای رئیسی به عنوان رئیس جمهور مردم که قسم یاد کرده است که منافع مردم را بر منافع افراد و شرکت‌ها ترجیح دهد امروز که مهمان مردم قم است نباید اجازه دهد با حیثیت دولتش عده‌ای بازی کنند.

متأسفانه معاون اجرایی رئیس جمهور و استاندار قم مطالعه جدید را هم کنار گذاشته و با تهدید شهردار و شورای شهر خواستار اجرای مونوریل به هر قیمتی، آن هم با بودجه شهرداری قم شده‌اند. درحالی‌که مطالعه‌های جدید اجرای خط دوم مترو را به صلاح مردم و شهر قم دانسته است.»

حالا باد دید برای تکمیل این پروژه چند میلیارد هزینه می‌شود و بعد از تکمیل آن چه سودی به حمل و نقل شهر قم می‌رساند؟

توضیحات عضو شورای شهر قم درباره سرنوشت مونوریل قم

حالا ابراهیم رئیسی قصد دارد یادگار دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد را تکمیل کند، در سفر استانی اخیر هیات دولت به شهر قم مصوب شده که خط ناتمام مونوریل با کمک‌های دولتی تکمیل شود، عضو شورای اسلامی شهر قم معتقد است تا سه شرط برآورده نشود تکمیل مونوریل قم بی‌فایده است.

محمود مسگری می‌گوید: «عدم کنار گذاشتن پروژه خط دوم متروی قم، نداشتن بار مالی زیاد برای شهر و تغییر مسیر خط مونوریل به‌سمت بافت مسکونی سه شرطی هستند که می‌تواند تکمیل این پروژه را برای شهر قم مفید کند.»

متن کامل گفتگو در ادامه آمده است:

*آن‌طور که دولت خواسته، قرار است مونوریل قم تکمیل شود. نظر شورای شهر دراین‌باره چیست؟

بله، اما ما با پروژه‌ای مواجه نیستیم که قرار است تازه برای اجرای آن تصمیم‌گیری شود، بلکه با پروژه‌ای مواجه هستیم که از قبل برای آن تصمیم‌هایی گرفته شده و تا حالا هزینه‌هایی برای آن انجام شده است و مسائل حقوقی هم دارد.

*مصوبه دولت برای تکمیل این پروژه چیست؟

مصوبه‌ای که دولت پیگیر است تا انجام شود همان ۶.۸ کیلومتر تا منطقه مصلی است و قرار است خودشان مشکل حقوقی عبور خط مونوریل از مقابل حرم مطهر را حل کنند.

*اما گفته می‌شود از اول مسیری که برای مونوریل قم انتخاب شده اشتباه بوده طوری‌که نقش چندانی در کاهش ترافیک و سفر‌های شهری ایفا نمی‌کند، این‌طور است؟

مونوریل به‌جای اینکه از منطقه پردیسان شروع شود از اتوبان تهران و کمربندی امام علی شروع شد، اگر همان موقع از پردیسان شروع شده بود و از کریدور جمعیتی عبور می‌کرد ایراداتی که امروز به آن وارد می‌شود دیگر وجود نداشت.

*پس اجرای این پروژه چه فایده‌ای دارد؟

ببینید مونوریل می‌تواند ظرفیت حمل و نقلی برای استان باشد، با توجه به کاربری‌هایی که اطراف رودخانه قم‌رود است آینده خوبی برای مونوریل وجود دارد، اما برای اجرای آن چند نکته باید مورد توجه قرر بگیرد، یکی از آن‌ها هزینه‌های اجرا است.

برای تکمیل پروژه چقدر هزینه نیاز است؟

این‌طور بگویم که اگر ما بخواهیم از بودجه‌های استانی و درآمد‌های شهرداری برای تکمیل آن استفاده کنیم این پروژه قطعاً اجرا نخواهد شد و نیاز به پشتوانه مالی دارد. شرط دیگر اجرای پروژه مسیر خط مونوریل است، اگر قرار است خط مونوریل بعد از ۴.۷ کیلومتر فقط تا کنار حرم مطهر بیاید چندان تصمیم درستی نیست، چراکه هیچ جاذبه‌ای برای گردشگری و البته حمل و نقل شهری ندارد. اگر پروژه تا ۶.۸ کیلومتر یعنی تا مصلا ادامه پیدا کند باز هم درباره کمک به حمل و نقل شهری تردید ایجاد می‌کند.

نظر شما درباره مسیر مونوریل چیست؟

به نظرم اگر پروژه ادامه پیدا کند و تا پردیسان که بافت مسکونی هست برود به حمل و نقل شهری کمک می‌کند.

*اما به‌گفته خودتان گویا در مصوبه دولت انتهای پروژه مصلی است، این‌طور نیست؟

اگر قرار باشد مونوریل قم فقط به مصلی ختم شود همانطور که منتقدین می‌گویند ارزش ترافیکی و حمل و نقلی ندارد. اگر ادامه پروژه داخل بافت شهری برود قابلیت حمل و نقلی خواهد داشت، اما این‌که تا مصلی کشیده شود اشکال حمل و نقلی به آن وارد است، اشکال درستی هم هست چراکه ایستگاه‌ها در دسترس ساکنین اطراف این مجموعه نیست، مگر اینکه تا پردیسان ادامه پیدا کند و بار حمل و نقلی این منطقه را به مرکز شهر و حرم مطهر وصل کند. البته این موارد یک شرط دیگر هم دارد، این‌که خط دوم مترو قم دستخوش تغییر نشود چرا که خط مترو دقیقا از زیر کریدور جمعیتی عبور می‌کند بنابراین اولویت بیشتری دارد، این‌که تکمیل خط مونوریل را به‌پای خط دوم مترو بزنند، یعنی با انجام مونوریل مترو متوقف شود جای نگرانی دارد، چراکه با توجه به بارگذاری‌ها در منطقه پردیسان حتما دو خط ریلی برای قم نیاز است.