سفر به تهران قدیم؛ از گشت و گذار در تفلیس تا ماشین دودی در تهران

ناصرالدین شاه پادشاه شاعرپیشه ایرانی همیشه دوست داشت‌ دارالخلافه مقر فرمانروایی‌اش چیزی کم از پایتخت کشورهای اروپایی نداشته باشد. به همین دلیل به هر گوشه‌ای از دنیا که سفر می‌کرد و سرک می‌کشید سوغاتی همراه خودش می‌آورد و ماشین دودی هدیه سفرش به تفلیس بود که ماجرای جالبی دارد.

ماشین دودی که باید از آن به‌عنوان مادر مترو امروز یاد کنیم سوغات گشت‌وگذارش در سال۱۲۵۱ شمسی به گرجستان و شهر تفلیس است.

ناصرالدین شاه در این سفر با خدم و حشم ترن‌سواری را برای نخستین بار تجربه کرد و طعم شیرینش زیر دهانش مزه کرد و تصمیم گرفت تا برای دارالخلافه هم یک ترن یا قطار شهری راه‌اندازی کند. اما از آنجایی که ما در داخل کشور نیروی متخصص نداشتیم دوباره دست به دامن اجنبی‌ها شد تا گره از کارش باز کنند.

«شهرام جبارزادگان» از کارشناسان حوزه حمل‌ونقل، در باره ماجرای ورود ماشین دودی این گونه تعریف می‌کند: «بعد از ماجرای سفر ناصرالدین شاه به تفلیس و تماشای زیبایی این شهر و ترن‌سواری شیرینی که تجربه کرد، پادشاه به جد دنبال آوردن یکی از همین ترن‌های فرنگی به داخل ایران و تهران می‌افتد. به همین دلیل بعد از جست‌وجوهای فراوان در نهایت امتیاز ماشین دودی در سال ۱۲۶۵ به یک مهندس فرانسوی به نام مسیو گواتال واگذار می‌شود. سال ۱۲۶۷ ماشین دودی نخستین قطار وارد ایران شد مردم به دلیل خروج دود از دودکش جلوی قطار به آن ماشین دودی می‌گفتند.»

به گفته جبارزادگان، مسیر حرکت این قطار از تهران میدان قیام ایستگاه مبدأ به سمت حرم شاه عبدالعظیم بود. اما مردم حسابی از این غول ماشینی و سر و صدای آن می‌ترسیدند و اوایل خیلی جرئت سوار شدنش نداشتند. تا اینکه ماجرا به گوش ناصرالدین شاه می‌رسد و او تصمیم می‌گیرد همراه اشراف و مقامات دولتی سوار ماشین دودی شود.

او در ادامه اضافه می‌کند: «ماشین دودی تعدادی واگن داشت که ویژه اعیان و دولتی‌ها، واگن زنانه، واگن‌های مردانه و واگن بار بودند. همچنین کرایه از تهران به شهرری و بالعکس ۳ شاهی بود و در اواخر کار به حدود ۳ ریال رسید. این قطار فاصله طهران تا ری را تقریباً در ۳۰ دقیقه طی می‌کرد و مردم به ایستگاه‌های آن «گار» می‌گفتند که به فرانسوی همان گاراژ است.»

منبع: همشهری